Phục dựng những vở cải lương lịch sử của gia tộc Minh Tơ

NSND Thanh Tòng – Cánh chim đầu đàn làm cuộc chuyển đổi ngoạn mục

Minh Tơ vốn xuất phát từ hát bội do ông bà bầu Vĩnh Xuân thành lập, sau đó truyền cho con là ông bầu Thắng. Ông bầu Thắng lại truyền cho con là Minh Tơ. Nhưng đến đời ông Minh Tơ thì làn sóng phim ảnh và tuồng của Đài Loan, Triều Châu, Quảng Đông du nhập Sài Gòn với những giai điệu lạ đã cuốn hút khán giả, Đài truyền hình Sài Gòn khi đó cũng muốn có một chương trình tuồng Tàu như thế để phát sóng nên giao cho ông Minh Tơ và ông Thành Tôn (em rể ông Minh Tơ, cha của NSƯT Thành Lộc) thực hiện. Hai ông nhận lời nhưng bàn nhau không giữ nguyên các bài bản ngoại nhập ấy mà chen vào giai điệu của cải lương, vũ đạo và trình thức biểu diễn của hát bội, vì vậy mới có tên là “cải lương hồ quảng”.

Thanh Tòng là con thứ tư của ông Minh Tơ, từ 3 tuổi đã bước lên sân khấu hát bội đóng vai nhí và mê luôn, sau này bỏ học để sớm theo nghề. Tuy nhiên, ông có con đường tự học riêng, ham đọc sách, viết lách, mới 20 tuổi đã viết hàng loạt kịch bản đưa nội dung những câu chuyện, nhân vật Việt Nam vào hồ quảng như Lưu Bình – Dương Lễ, Phạm Công – Cúc Hoa, An Dương Vương, Triệu Thị Trinh, Lục Vân Tiên… Việc “Việt hóa” một lần nữa được khán giả đón nhận nồng nhiệt.

Sau năm 1975, Thanh Tòng được theo những khóa tập huấn của Sở Văn hóa TP.HCM tổ chức và quyết tâm Việt hóa cải lương hồ quảng thêm nữa. Ông sáng tác hàng loạt kịch bản lịch sử về Lý Đạo Thành, Trần Thủ Độ, Nguyễn Huệ, Trần Quốc Toản, Tô Hiến Thành, Mạc Mậu Hợp, công chúa An Tư… và gần như bỏ hết những giai điệu Đài Loan, thay vào những giai điệu mới do chú ruột của mình là nhạc sĩ Đức Phú sáng tác. Những bài bản ngoại nhập nào còn giữ thì ông cũng thay đổi, ngân nga luyến láy khác đi và mang âm hưởng Việt rõ hơn. Ông còn bỏ luôn các điệu múa ngoại nhập, mà cho sáng tác những bài múa riêng. Chính những cách tân đó dẫn đến việc Sở Văn hóa TP.HCM đã chọn cái tên “cải lương tuồng cổ” để phân biệt với cải lương hồ quảng trước kia.

Cải lương tuồng cổ đã chinh phục khán giả một cách ngoạn mục, và chính những vở lịch sử đã làm rạng danh gia tộc Minh Tơ. Gia tộc này xuất hiện thêm những tên tuổi nghệ sĩ xứng đáng như: Xuân Yến, Thanh Loan, Minh Tâm, Công Minh, Thanh Sơn, Trường Sơn, Bạch Lê, Bạch Liên, Thanh Bạch, Điền Thanh, Bửu Truyện, Quế Trân, Trinh Trinh, Tú Sương, Thanh Thảo, Điền Trung… trong đó có cả con cháu ruột lẫn con rể, có nghệ sĩ biểu diễn lẫn chuyên gia phục trang, âm nhạc, vũ đạo… Chưa kể nhánh bên NSND Thành Tôn có Thành Lộc nổi tiếng về kịch nói. Có thể nói đây là một đại gia tộc đặc biệt trong dòng chảy lịch sử sân khấu VN.

Câu thơ yên ngựa chào mừng 30.4

Trong số những kịch bản sử của NSND Thanh Tòng thì 3 vở Câu thơ yên ngựa, Bức ngôn đồ Đại Việt và Tô Hiến Thành xử án nổi bật nhất, những năm trước đây khán giả phải xếp hàng dài mới mua được vé, nay sẽ lần lượt được phục dựng với sự đầu tư của ông bầu Hoàng Song Việt. Ông Việt cho hay: “Tôi mê những tuồng này từ hồi nhỏ xíu, và khán giả cũng mê vì nó rất đậm tinh thần yêu nước, bảo vệ tổ quốc, lại rất chỉn chu, hấp dẫn về mặt nghệ thuật. Tháng 4 này sẽ mở đầu với Câu thơ yên ngựa để chào mừng 50 năm ngày Thống nhất đất nước”. NSND Quế Trân, con gái của NSND Thanh Tòng, cũng bày tỏ: “Thế hệ chúng tôi thao thức với gia tài của cha để lại, mong muốn được phục dựng, thì may sao lại gặp ông bầu Hoàng Song Việt cùng chung tâm huyết. Đáng mừng nữa là Câu thơ yên ngựa lại được đạo diễn Hoa Hạ dàn dựng, bà là một trong những đạo diễn rất giỏi hiện nay”.

Đạo diễn, NSƯT Hoa Hạ cho biết: “Tôi sẽ bảo đảm chất lượng gốc của kịch bản từng được NSND Thanh Tòng dàn dựng và đã in sâu vào lòng khán giả. Tuy nhiên, tôi cũng sáng tạo những cái mới để khán giả trẻ hiểu rõ lịch sử hơn. Chẳng hạn, làm rõ chi tiết thời khắc lịch sử rối loạn nội bộ khi Lý Thường Kiệt phò tá Ỷ Lan, còn Lý Đạo Thành phò tá Thượng Dương, khiến quân Tống lợi dụng mà kéo quân sang. Cuối cùng vì điều gì mà hai ông quay lại đoàn kết cùng nhau chống giặc? Hay vì điều gì mà hai bà vợ vua từ gần gũi nhau lại thành trở mặt?”.

Nghệ sĩ tham gia vở gồm hầu hết thuộc gia tộc Minh Tơ, như Tú Sương, Quế Trân, Thanh Thảo, Điền Trung, Công Minh, Thanh Sơn, Minh Tâm, Xuân Trúc… Ngoài ra có thêm nghệ sĩ khác như Võ Minh Lâm, Nhã Thy, Bảo Trí… đều là những người giỏi nghề và được khán giả ái mộ. Dự kiến, vở Câu thơ yên ngựa sẽ công diễn ngày 19.4 tại Nhà hát Trần Hữu Trang (TP.HCM).