Phòng tránh căn bệnh ung thư gây tử vong lớn thứ hai ở Việt Nam

Tại Việt Nam, bệnh ung thư đại trực tràng đang có xu hướng gia tăng và trẻ hóa, ngày càng nhiều người dưới 45 tuổi mắc phải căn bệnh này. Vậy làm thế nào để phòng tránh ung thư đại trực tràng và giảm nguy cơ mắc bệnh.

Hiện nay, có một số phương pháp sàng lọc ung thư đại trực tràng phổ biến như xét nghiệm miễn dịch hóa học phân (FIT) giúp phát hiện máu trong phân và được khuyến cáo thực hiện hàng năm.

Ung thư đại trực tràng phát triển từ những tế bào bất thường trong đại tràng hoặc trực tràng. Có 2 yếu tố chính ảnh hưởng đến nguy cơ mắc ung thư đại trực tràng là yếu tố di truyền và lối sống.

Yếu tố di truyền: Khoảng 5% các trường hợp ung thư đại trực tràng có liên quan đến đột biến gen, trong đó hội chứng Lynch là một trong những yếu tố di truyền phổ biến. Nếu gia đình có người mắc ung thư đại trực tràng hoặc polyp đại trực tràng, nguy cơ mắc bệnh sẽ cao hơn.

Yếu tố lối sống: Lối sống “Tây hóa”, bao gồm chế độ ăn uống nhiều thịt đỏ, thịt chế biến sẵn, ít chất xơ, cộng với thói quen hút thuốc, uống rượu và ít vận động, là những yếu tố nguy cơ chính gây ung thư đại trực tràng. Đặc biệt, bệnh này đang có xu hướng trẻ hóa, và nhiều trường hợp mắc bệnh ở những người dưới 45 tuổi.

Theo bác sỹ Nguyễn Bình Nguyên, Trung tâm Tiêu hóa Gan mật, Bệnh viện Bạch Mai, các yếu tố nguy cơ có thể được chia thành 2 nhóm:

Nhóm không thể thay đổi: Bao gồm tuổi tác (trên 45 tuổi), tiền sử viêm ruột mạn tính (như viêm đại trực tràng chảy máu hoặc bệnh Crohn), tiền sử gia đình có người mắc ung thư đại trực tràng hoặc polyp đại trực tràng và tiền sử xạ trị vùng bụng. Ngoài ra, một số trường hợp cũng có thể do các đột biến gen như hội chứng Lynch.

Nhóm có thể thay đổi: Các yếu tố này liên quan đến lối sống không lành mạnh, bao gồm thừa cân, đái tháo đường type 2, chế độ ăn nhiều thịt đỏ và thực phẩm chế biến sẵn, cũng như thói quen lạm dụng rượu bia và thuốc lá. Việc thay đổi lối sống lành mạnh có thể giúp giảm nguy cơ mắc bệnh.

Mặc dù không có phương pháp nào đảm bảo 100% phòng ngừa ung thư đại trực tràng, nhưng có thể giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh thông qua một số biện pháp chủ động như thay đổi lối sống: Giảm cân nếu bạn đang thừa cân, duy trì trọng lượng cơ thể ở mức khỏe mạnh. Tăng cường hoạt động thể chất: Thực hiện các bài tập thể dục đều đặn giúp giảm nguy cơ mắc ung thư đại trực tràng.

Ăn uống lành mạnh: Chế độ ăn nhiều rau quả, ngũ cốc nguyên hạt, và giảm lượng thịt đỏ và thịt chế biến sẵn. Hạn chế hoặc ngừng uống rượu bia và bỏ thuốc lá, vì đây là những yếu tố tăng nguy cơ ung thư đại trực tràng.

Sàng lọc định kỳ: Sàng lọc ung thư đại trực tràng định kỳ là một trong những phương pháp hiệu quả nhất để phát hiện sớm các polyp tiền ung thư và ngăn ngừa sự phát triển của ung thư. Khi phát hiện polyp tiền ung thư và cắt bỏ kịp thời, nguy cơ ung thư có thể giảm đến 90%.

Hầu hết các trường hợp ung thư đại trực tràng phát triển từ các polyp, và nếu phát hiện và loại bỏ chúng trước khi chúng trở thành ung thư, tỷ lệ sống sót sẽ cao hơn. Sàng lọc định kỳ giúp phát hiện ung thư đại trực tràng ở giai đoạn sớm, khi bệnh chưa lan rộng và có thể dễ dàng điều trị hơn.

Theo khuyến cáo của Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ, tất cả mọi người từ 45 tuổi trở lên nên thực hiện sàng lọc ung thư đại trực tràng, ngay cả khi không có triệu chứng.

Đối với những người có yếu tố nguy cơ cao, như có tiền sử gia đình mắc ung thư đại trực tràng, hoặc những người có tiền sử bệnh ruột viêm, hội chứng ung thư đại trực tràng di truyền, hoặc đã từng xạ trị vùng bụng, cần thực hiện sàng lọc sớm hơn, từ độ tuổi 20-30.

Bác sỹ Nguyễn Bình Nguyên cho hay, hiện nay có một số phương pháp sàng lọc ung thư đại trực tràng phổ biến như xét nghiệm miễn dịch hóa học phân (FIT) giúp phát hiện máu trong phân và được khuyến cáo thực hiện hàng năm.

Ngoài ra, xét nghiệm hồng cầu ẩn trong phân (gFOBT) cũng được thực hiện hàng năm để phát hiện máu trong phân. Một phương pháp khác là xét nghiệm FIT-DNA, kết hợp FIT với xét nghiệm phát hiện DNA bất thường trong phân, thực hiện 3 năm một lần.

Chụp CT đại tràng: Phương pháp này giúp phát hiện các tổn thương ở đại tràng, nhưng không thể cắt bỏ polyp hoặc lấy mẫu sinh thiết.

Nội soi đại tràng: Đây là phương pháp hiệu quả nhất, giúp phát hiện các tổn thương ở đại tràng và cắt bỏ polyp hoặc ung thư ở giai đoạn sớm. Nếu các xét nghiệm không xâm lấn cho kết quả dương tính, bệnh nhân sẽ được chỉ định thực hiện nội soi đại tràng để đánh giá tổn thương.

Ung thư đại trực tràng có thể phòng ngừa nếu chúng ta chủ động thay đổi lối sống và thực hiện sàng lọc định kỳ.

Việc duy trì lối sống lành mạnh, kiểm soát cân nặng, ăn uống hợp lý và hạn chế rượu bia, thuốc lá sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh. Hơn nữa, sàng lọc ung thư đại trực tràng giúp phát hiện sớm các tổn thương tiền ung thư, từ đó giảm nguy cơ ung thư và tăng tỷ lệ sống sót.

Vì vậy, đừng chờ đến khi có triệu chứng mới đi khám. Hãy chủ động phòng ngừa ung thư đại trực tràng ngay từ hôm nay để bảo vệ sức khỏe của bản thân và gia đình.