Liên quan đến vụ việc hơn 4.000 chủ hộ kinh doanh cá thể bị thu BHXH trái luật dẫn đến không được lương hưu, tại buổi họp báo chiều 5.6, Tổng giám đốc BHXH Việt Nam Nguyễn Thế Mạnh cho biết, cơ quan này đã hướng dẫn địa phương làm những gì pháp luật cho phép. Tuy nhiên, dù không có quy định, nhưng BHXH các địa phương vẫn làm.
Hơn 4.000 hộ kinh doanh cá thể bị thu BHXH trái quy định
“BHXH Việt Nam đã ký văn bản phê bình các giám đốc BHXH thu sai đối với các hộ kinh doanh cá thể từ năm 2003. Việc phê bình là “cực chẳng đã” do họ chưa hiểu hết, thu theo nguyện vọng của chủ hộ”, ông Mạnh nói.
Về hướng giải quyết, Tổng giám đốc BHXH Việt Nam cho hay, trước mắt cơ quan này vừa đề xuất Quốc hội cho phép giải quyết quyền lợi với chủ hộ kinh doanh đã đóng BHXH bắt buộc; cho phép họ được hưởng các quyền lợi như những người đã đóng BHXH bắt buộc khác.
Về dài hạn, BHXH Việt Nam phối hợp với các bộ ngành thống nhất đưa vào dự thảo sửa đổi luật BHXH, quy định mở rộng diện tham gia BHXH bắt buộc với chủ hộ kinh doanh cá thể, quyền lợi người lao động tham gia BHXH, trong đó có chủ hộ kinh doanh sẽ được đảm bảo tốt nhất theo nguyên tắc đóng – hưởng.
“Hơn 4.200 bà con có thêm quyền lợi an sinh xã hội thì rất tốt”
Lý giải về việc nhiều địa phương thu BHXH bắt buộc với chủ hộ kinh doanh cá thể , ông Đỗ Ngọc Thọ, Trưởng ban Chính sách thực hiện BHXH (BHXH Việt Nam) cho biết, chủ hộ kinh doanh vẫn là người lao động.
Thời điểm đó, không có quy định nào của pháp luật BHXH cho rằng họ không được đóng bảo hiểm. Hơn nữa, chủ hộ kinh doanh cá thể cũng có mong muốn chính đáng được tham gia mạng lưới an sinh xã hội.
“Nếu nhìn lại hơn 20 năm trước đây, cũng dẫn đến nhiều cách hiểu khác nhau về trường hợp chủ hộ kinh doanh cá thể”, ông Thọ nói.
Chủ hộ kinh doanh cũng là người lao động, làm việc như những lao động thuê mướn. Họ đã đóng BHXH nên cần thiết bảo vệ quyền lợi chính đáng trên nguyên tắc đóng hưởng.
Đối với trường hợp hơn 4.000 chủ hộ kinh doanh cá thể bị đóng BHXH bắt buộc, BHXH Việt Nam đề xuất giải quyết quyền lợi của nhóm đối tượng này bằng cách ghi nhận quá trình đã BHXH bắt buộc. “Nếu một nghị quyết của Chính phủ có thể giúp hơn 4.200 bà con có thêm quyền lợi an sinh xã hội thì rất tốt song trách nhiệm tới đâu vẫn phải xem xét, xử lý”, ông Thọ bày tỏ.
Dẫn chứng từ thực tế đã có tiền lệ, khi thu BHXH với xã đội phó, phó công an xã, người làm việc hợp đồng lao động tại xã phường. Khi đó Chính phủ đã ra Nghị quyết 101 cho phép ghi nhận thời gian đóng đó là đóng BHXH bắt buộc.
Thời điểm đó có trên 10.000 người thuộc diện này, do vậy bây giờ có thêm khoảng 4.000 chủ hộ kinh doanh cá thể cũng rất cần một nghị quyết của Chính phủ để xử lý theo hướng đảm bảo chế độ an sinh cho các chủ hộ kinh doanh cá thể.
Trước đó, trong báo cáo gửi Quốc hội về một số nội dung liên quan nhóm vấn đề chất vấn tại kỳ họp 5, Bộ trưởng LĐ-TB-XH Đào Ngọc Dung đã có giải trình chính thức vấn đề thu BHXH trái luật đối với chủ hộ kinh doanh tại nhiều BHXH địa phương.
Bộ trưởng Đào Ngọc Dung khẳng định, việc thu BHXH bắt buộc đối với chủ hộ kinh doanh là không đúng quy định của pháp luật. Nhưng từ tháng 1.2003 tới tháng 12.2021, cơ quan BHXH nhiều địa phương đã thu BHXH bắt buộc đối với những trường hợp này. Tại thời điểm tháng 9.2016 đã có 4.240 chủ hộ kinh doanh cá thể tại 54 địa phương đóng BHXH bắt buộc.
Do việc thực hiện BHXH bắt buộc không đúng quy định của pháp luật nên các chủ hộ kinh doanh cá thể chưa được tính thời gian đã đóng BHXH để hưởng chế độ BHXH, đặc biệt có nhiều trường hợp đã đóng BHXH được gần 20 năm. Điều này khiến người dân bức xúc, một số trường hợp đã làm đơn khiếu nại, thậm chí khởi kiện BHXH ra tòa.
