(MPI) – Để tạo ra những chuyển biến, kết quả trong phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo cần một nguồn nhân lực chất lượng cao dồi dào, có kỹ năng hiện đại, tư duy sáng tạo và khả năng làm việc cường độ cao. Đây sẽ là yếu tố then chốt, sống còn, quyết định sự thành công của cuộc cách mạng toàn diện, sâu sắc, thực hiện mục tiêu đưa đất nước phát triển bứt phá, giàu mạnh, thịnh vượng trong kỷ nguyên mới.
 |
| Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng phát biểu. Ảnh: MPI |
Trên đây là nội dung phát biểu của Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng tại Hội nghị Phát triển Khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và nhân lực chất lượng cao thúc đẩy tăng trưởng kinh tế diễn ra vào chiều ngày 11/02/2025. Bộ trưởng cũng đã nhấn mạnh đến tầm quan trọng và chủ trương của Đảng, Nhà nước về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo (KHCN, ĐMST) và nguồn nhân lực chất lượng cao thúc đẩy tăng trưởng kinh tế; các kết quả đạt được; tồn tại, hạn chế và nhiệm vụ, giải pháp cụ thể trong thời gian tới. Đồng thời bày tỏ tin tưởng rằng, với sự đồng lòng, chủ động của các cơ quan Bộ ngành, địa phương, Viện – trường, doanh nghiệp, chúng ta sẽ cùng nhau triển khai thành công các kế hoạch, nhiệm vụ đề ra.
Hội nghị diễn ra dưới sự chủ trì của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính. Tham dự Hội nghị có Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long, đại diện các bộ, ngành, địa phương, Viện – trường, doanh nghiệp.
Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho biết, Nghị quyết số 57-NQ/TW, ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển KHCN, ĐMST và chuyển đổi số quốc gia đã khẳng định phát triển KHCN, ĐMST và chuyển đổi số là đột phá quan trọng hàng đầu; là cuộc cách mạng sâu sắc, toàn diện trên tất cả các lĩnh vực, với mục tiêu cao nhất là tăng trưởng kinh tế, ngăn chặn nguy cơ tụt hậu, đưa đất nước phát triển bứt phá, giàu mạnh trong kỷ nguyên mới. Chính phủ cũng đã ban hành ngay Nghị quyết số 03 phê duyệt Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết 57 với 41 chỉ tiêu và 140 nhiệm vụ được giao hết sức bao quát, toàn diện, cụ thể cho các Bộ ngành, cơ quan liên quan.
Nhấn mạnh đến tầm quan trọng và chủ trương của Đảng, Nhà nước về phát triển KHCN, ĐMST và nguồn nhân lực chất lượng cao thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho rằng, trước hết, KHCN, ĐMST, nhân lực chất lượng cao là những nhân tố có ý nghĩa quyết định trong nâng cao năng suất lao động, tối ưu hóa nguồn lực, phát triển các ngành kinh tế mũi nhọn và tạo ra các sản phẩm, dịch vụ có giá trị gia tăng cao.
Thứ hai là, KHCN, ĐMST có vai trò quan trọng trong thúc đẩy tăng trưởng và chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng hiện đại, bền vững, theo chiều sâu, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia trong kỷ nguyên công nghệ, tạo tiền đề cho những bứt phá mạnh mẽ để đạt được mục tiêu tăng trưởng cao trong thời gian dài.
Thứ ba là, phát triển mạnh mẽ KHCN, ĐMST là yêu cầu tất yếu để nâng cao vị thế quốc gia, chủ động tham gia vào các chuỗi giá trị toàn cầu và từng bước khẳng định vai trò của Việt Nam trong nền kinh tế thế giới.
Để tạo ra những chuyển biến, kết quả trong phát triển KHCN, ĐMST, cần một nguồn nhân lực chất lượng cao dồi dào, có kỹ năng hiện đại, tư duy sáng tạo và khả năng làm việc cường độ cao. Đây sẽ là yếu tố then chốt, sống còn, quyết định sự thành công của cuộc cách mạng toàn diện, sâu sắc, thực hiện mục tiêu đưa đất nước phát triển bứt phá, giàu mạnh, thịnh vượng trong kỷ nguyên mới.
Về việc hoàn thiện thể chế, chính sách, thời gian qua dưới sự chỉ đạo của Đảng, điều hành quyết liệt của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và đồng hành của Quốc hội, các bộ, ngành đã đẩy mạnh việc hoàn thiện các cơ chế, chính sách cho KHCN, ĐMST thông qua các luật như Luật Đầu tư, Luật Đầu tư công, Luật Thủ đô và các Nghị quyết đặc thù của một số tỉnh, thành phố. Nhiều văn bản pháp luật về KHCN, chuyển đổi số được ban hành hoặc được sửa đổi cho phù hợp với thực tiễn. Trong đó, Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo dự kiến trình Quốc hội tháng 05/2025. Nghị quyết đặc thù của Quốc hội về KHCN, ĐMST cũng dự kiến trình Quốc hội ngay tại kỳ họp bất thường lần thứ 9 trong tháng 02/2025.
Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã kịp thời ban hành các chiến lược, chương trình, đề án, chỉ thị về phát triển các ngành, lĩnh vực trọng tâm; phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Nghị định về cơ chế đặc thù cho Trung tâm ĐMST Quốc gia (NIC) tiếp tục được điều chỉnh, bổ sung và dự kiến ban hành trong tháng 02/2025. Đặc biệt, Nghị định 182/2024/NĐ-CP ngày 31/12/2024 quy định việc thành lập và sử dụng Quỹ Hỗ trợ đầu tư đã được Chính phủ ban hành với nhiều chính sách hỗ trợ đột phá được cộng đồng doanh nghiệp đánh giá cao và kỳ vọng vào các cơ chế chính sách hỗ trợ trong thời gian tới.
Về các thành tựu nổi bật của KHCN, ĐMST đóng góp vào tăng trưởng kinh tế, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho biết, việc triển khai rộng rãi Đề án 06 với tinh thần chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ “Chỉ bàn làm – Không bàn lùi” đã tạo ra những kết quả quan trọng, giúp đẩy nhanh quá trình xây dựng hạ tầng số, phục vụ cho chính phủ số, kinh tế số và xã hội số.
Bên cạnh đó, những thành tựu KHCN hiện đại cũng được ứng dụng hiệu quả, đóng góp trực tiếp vào các ngành kinh tế trọng điểm. Nông nghiệp đã ứng dụng nhiều công nghệ cao giúp tăng năng suất và chất lượng sản phẩm, tăng kim ngạch xuất khẩu. Y tế và chăm sóc sức khỏe đã làm chủ được công nghệ sản xuất vắc xin và thiết bị y tế, phát triển các kỹ thuật điều trị tiên tiến, ứng dụng AI. Quốc phòng, an ninh đã chủ động nghiên cứu phát triển, ứng dụng công nghệ nhằm hiện đại hóa các trang thiết bị; xây dựng Trung tâm Dữ liệu quốc gia là nền tảng cốt lõi cung cấp các dịch vụ về dữ liệu, hỗ trợ hoạch định chính sách, biến dữ liệu thành tư liệu sản xuất quan trọng.
Bên cạnh đó, Chính phủ cũng chủ động thúc đẩy các ngành công nghệ cao mới nổi, phù hợp xu hướng của thế giới. Trong đó ngành công nghiệp bán dẫn đang trở thành lĩnh vực quyết định lợi thế cạnh tranh về công nghệ của nhiều quốc gia.
Năm 2024, Chính phủ đã thành lập Ban Chỉ đạo quốc gia về ngành công nghiệp bán dẫn và ban hành Chiến lược Phát triển ngành công nghiệp bán dẫn, Chương trình Phát triển nguồn nhân lực bán dẫn để kịp thời triển khai các hợp tác, phát triển hệ sinh thái và thúc đẩy đào tạo nguồn nhân lực bán dẫn tại Việt Nam.
Chỉ trong thời gian ngắn Việt Nam đã tạo được những bước đi ấn tượng trong việc hợp tác về bán dẫn với các quốc gia, nền kinh tế như Hoa Kỳ, Hàn Quốc, Nhật Bản, Đài Loan, châu Âu… và các tập đoàn công nghệ lớn như Cadence, Intel, Qovor, Apple, Marvell, Samsung, Synopsys. Việt Nam cũng được Hoa Kỳ chọn là một trong 06 quốc gia tham gia Đạo luật Chips để phát triển chuỗi cung ứng bán dẫn toàn cầu.
Bên cạnh bán dẫn, lĩnh vực trí tuệ nhân tạo cũng đang dẫn dắt những thay đổi đột phá trên thế giới. Trong xu thế đó, Chính phủ đã sớm chỉ đạo Bộ Kế hoạch và Đầu tư giao NIC thúc đẩy hợp tác quan trọng với Tập đoàn NVIDIA để hình thành trung tâm nghiên cứu AI tại Việt Nam. Nhiều tập đoàn Microsoft, Google, Qualcomm, Meta tăng cường hợp tác nghiên cứu, ứng dụng AI tại Việt Nam. Các Tập đoàn trong nước như Viettel, VinGroup, FPT, CMC,… cũng chủ động, tích cực triển khai đồng bộ các dự án, hoạt động nghiên cứu, phát triển về AI.
Về phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp, Việt Nam đã phát triển mạnh mẽ mối liên kết giữa các chủ thể hệ sinh thái với vai trò dẫn dắt của NIC, được đánh giá là hệ sinh thái mạnh của khu vực. Nhiều chuyên gia, nhà khoa học Việt Nam đã bắt đầu chuyển các doanh nghiệp ở nước ngoài về Việt Nam để tối ưu các lợi ích từ hệ sinh thái trong nước. Nhiều dự án KHCN, ĐMST lớn được kết nối, thúc đẩy.
Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII) của Việt Nam liên tục tăng hạng qua các năm (năm 2024 đứng thứ 44/133 quốc gia, vùng lãnh thổ), khẳng định những chỉ đạo, điều hành phát triển KHCN, ĐMST của Chính phủ là đúng hướng, các cơ quan, đơn vị đang triển khai một cách hiệu quả, mang lại nhiều giá trị, lợi ích.
Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho biết, trong các năm qua, Việt Nam đang trở thành địa điểm lý tưởng cho nhiều sự kiện quốc tế quan trọng về đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp như Triển lãm quốc tế ĐMST Việt Nam, Triển lãm Quốc phòng quốc tế Việt Nam, Ngày hội ĐMST quốc gia, Diễn đàn Quỹ đầu tư ĐMST Việt Nam, Triển lãm quốc tế ngành bán dẫn, Techfest, Thách thức đổi mới sáng tạo Việt Nam, Hội nghị cấp cao về AI, … Thông qua các sự kiện, nhiều doanh nghiệp, viện – trường đã có cơ hội kết nối và tham gia vào chuỗi cung ứng của các doanh nghiệp lớn ở nước ngoài, cũng như thu hút nguồn vốn đầu tư, cơ hội đầu tư vào doanh nghiệp.
Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao được chú trọng, đã hình thành và phát triển nguồn nhân lực có năng lực chuyên môn cao, trong đó nhiều nhà khoa học có uy tín, được thế giới công nhận, dần hình thành một số tổ chức khoa học công nghệ tiên tiến tầm cỡ quốc tế ở cả khu vực công và tư. Đã có những mô hình liên kết 3 Nhà hiệu quả, như mô hình phát triển nguồn nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn với sự tham gia của NIC, Cadence, các doanh nghiệp trong nước và quốc tế, Đại học Arizona Hoa Kỳ cùng gần 40 trường đại học trong nước.
Hợp tác quốc tế trong phát triển nguồn nhân lực được triển khai rộng khắp, riêng hợp tác giữa NIC với các tập đoàn lớn như Google, Qualcomm, Intel, Samsung đã cấp hơn 40 nghìn học bổng mỗi năm. Mạng lưới đổi mới sáng tạo được hình thành và quy tụ hàng nghìn chuyên gia, nhà khoa học toàn cầu.
“Những kết quả nêu trên cho thấy những nỗ lực và quyết tâm cao của Việt Nam trong việc thúc đẩy KHCN, ĐMST và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao đã mang lại những kết quả tích cực, được cộng đồng, đối tác quốc tế đánh giá cao. Hình ảnh, vị thế về KHCN, ĐMST của Việt Nam ngày càng được ghi nhận trên các diễn đàn thế giới cho thấy một Chính phủ năng động, linh hoạt và hiệu quả”, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng phát biểu.
 |
| Toàn cảnh Hội nghị Phát triển Khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và nhân lực chất lượng cao thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Ảnh: MPI |
Về một số hạn chế, bất cập và nguyên nhân, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nêu rõ, bên cạnh những kết quả đã đạt được, còn có những hạn chế, bất cập cần phải giải quyết để đạt được những thành tựu lớn hơn. Theo đó, về thể chế, chính sách, cơ chế, pháp luật vẫn là “điểm nghẽn” của phát triển.
Đặc biệt, các cơ chế, chính sách về tài chính, ưu đãi thuế, khai thác tài sản công, tiếp nhận, quản lý, sử dụng các nguồn tài trợ, viện trợ để phục vụ cho phát triển KHCN, ĐMST, thu hút nhân tài còn chưa đổi mới, đáp ứng nhu cầu phát triển, phù hợp với thông lệ quốc tế. Thủ tục hành chính còn nhiều vướng mắc, chưa khuyến khích, thậm chí còn cản trở cho hoạt động KHCN, ĐMST. Cơ chế “thử nghiệm” ở Việt Nam chưa phải là công cụ Sandbox đúng nghĩa nhằm giải phóng được năng lực ĐMST quốc gia. Cơ chế thu hút đầu tư xã hội cho KHCN, ĐMST không còn phù hợp với thực tiễn phát triển. Chưa có các quy định về thuế, vay vốn kinh doanh, thành lập doanh nghiệp trực thuộc đơn vị sự nghiệp công lập để thúc đẩy ĐMST.
Cùng với đó là hạn chế về tiềm lực để phát triển KHCN, ĐMST, nguồn nhân lực chất lượng cao, số lượng và chất lượng nguồn nhân lực chưa đáp ứng yêu cầu phát triển, nhất là đội ngũ nhân lực tham gia nghiên cứu, ứng dụng công nghệ cao, đổi mới sáng tạo.
Hạ tầng phục vụ phát triển KHCN, ĐMST và nhân lực chất lượng cao còn nhiều hạn chế; an ninh, an toàn thông tin, bảo vệ dữ liệu còn nhiều thách thức. Các tổ chức khoa học, công nghệ công lập chưa được phát triển đúng tầm nhiệm vụ; việc nâng cao năng lực nghiên cứu còn chậm, chưa hiệu quả; thực hiện cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm còn gặp rất nhiều vướng mắc do các cơ chế, chính sách quản lý tài sản, tài chính hiện hành chưa theo kịp thực tiễn hoạt động của tổ chức KHCN.
Đầu tư cho KHCN còn thấp so với nhu cầu thực tế và mức trung bình trong khu vực và trên thế giới, trong đó phần đầu tư dành cho nghiên cứu phát triển, ĐMST khá hạn hẹp và phân tán.
Về một số nhiệm vụ trọng tâm trong thời gian tới và kiến nghị, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nấn mạnh, năm 2025 có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, là năm tăng tốc, bứt phá, về đích, là năm cuối thực hiện Kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội 5 năm 2021-2025.
Để KHCN, ĐMST, nguồn nhân lực chất lượng cao là động lực thúc đẩy mục tiêu tăng trưởng cả nước năm 2025 đạt 8% trở lên, tạo nền tảng vững chắc để đạt tốc độ tăng trưởng hai con số trong giai đoạn 2026-2030, Chính phủ cần đặt quyết tâm cao nhất, nỗ lực lớn nhất để tổ chức thực hiện Nghị quyết số 03 một cách hiệu quả, toàn diện, mang lại những chuyển biến lớn, có tính cách mạng, có tác động rõ nét lên các chỉ số tăng trưởng kinh tế.
Trong đó, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đề xuất cần thực hiện ngay một số nhiệm vụ, giải pháp với những phương hướng triển khai cụ thể. Một là, tập trung đẩy mạnh rà soát, loại bỏ các “điểm nghẽn” thể chế ngay trong quý I/2025 đối với các Nghị định và quý II/2025 đối với các Luật. Nếu cần thiết, giao cơ quan chủ trì xây dựng Nghị quyết 03/NQ-CP phối hợp các bộ, ngành rà soát, cập nhật, bổ sung, điều chỉnh yêu cầu tiến độ của các nhiệm vụ có tính cấp bách, cần làm ngay.
Hai là, xác định ngay các dự án trọng tâm về KHCN, ĐMST gắn với mục tiêu tăng trưởng của ngành, lĩnh vực, địa phương và vùng có thế mạnh để tập trung nguồn lực triển khai thực hiện trong năm 2025.
Ba là, nhân rộng mô hình thu hút FDI như thu hút Tập đoàn NVIDIA, tập trung vào dự án đầu tư đòi hỏi nguồn nhân lực chất lượng cao, dẫn dắt doanh nghiệp Việt Nam tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu; bổ sung quy định về thủ tục đầu tư đặc biệt, tạo “luồng xanh” cho việc triển khai dự án, giúp giảm thời gian và chi phí cho doanh nghiệp; sử dụng hiệu quả Quỹ hỗ trợ đầu tư để duy trì sự hấp dẫn của môi trường đầu tư Việt Nam.
Bốn là, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao trước mắt tập trung vào giáo dục đại học, đào tạo ngắn hạn; thí điểm xây dựng và triển khai cơ chế đặt hàng, giao nhiệm vụ cho các cơ sở giáo dục đại học theo gói cam kết đầu ra (KPI) với chính sách học bổng toàn phần cho học viên sau đại học và yêu cầu phải có doanh nghiệp đồng hành.
Năm là, đẩy mạnh triển khai các chương trình hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp, thúc đẩy kết nối sâu rộng tầm khu vực và quốc tế về KHCN, ĐMST để truyền thông, thu hút nhân tài người Việt trên toàn thế giới đóng góp vào sự phát triển các ngành, lĩnh vực công nghệ cao, bán dẫn, trí tuệ nhân tạo, công nghệ sinh học…; khuyến khích, tạo mọi điều kiện cho thế hệ trẻ tham gia học các ngành STEM.
Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cũng đề xuất Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ giao các nhiệm vụ cụ thể hóa và tổ chức triển khai ngay trong quý I và quý II năm 2025 đối với Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính, Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Giáo dục và Đào tạo, các địa phương, doanh nghiệp, viện nghiên cứu, cơ sở đào tạo nhằm thúc đẩy phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và nhân lực chất lượng cao, góp phần trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
Theo Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng, với tinh thần quyết liệt, mạnh mẽ của Nghị quyết 57-NQ/TW, cùng với các chỉ đạo cụ thể, trực tiếp của Nghị quyết số 03/NQ-CP, chúng ta cần hết sức khẩn trương, tích cực triển khai, cụ thể hóa các nhiệm vụ được giao, mang đúng tinh thần “đột phá, cách mạng” nhằm khơi thông mọi nguồn lực và cơ chế cần thiết cho KHCN, ĐMST. Đồng thời bày tỏ tin tưởng rằng với sự đồng lòng, chủ động của các cơ quan Bộ ngành, địa phương, Viện – trường, doanh nghiệp, chúng ta sẽ cùng nhau triển khai thành công các kế hoạch, nhiệm vụ đề ra./.
Nguồn: https://www.mpi.gov.vn/portal/Pages/2025-2-11/Phat-trien-khoa-hoc-cong-nghe-doi-moi-sang-tao-goph1wuvl.aspx
