Phát huy mọi nguồn lực, khai thác lợi thế để bứt phá

Việt Nam đang có một cơ đồ lớn để thực hiện khát vọng đưa đất nước tới phồn vinh, hùng cường trong Kỷ nguyên mới – Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc; nguồn sức mạnh nội lực đã được khẳng định trong các thời kỳ cách mạng hiện vẫn là nhân tố quyết định. Bởi thế, hơn bao giờ hết, chúng ta phải biến tất cả những gì mình có thành lợi thế, để đưa đất nước phát triển bứt phá mạnh mẽ hơn nữa. Đó là những điều được GS.TSKH.NGND Vũ Minh Giang nhấn mạnh trong cuộc trao đổi với phóng viên Báo Kinh tế & Đô thị trước thềm năm mới Ất Tỵ 2025.

Tích lũy đủ tiềm lực để bước vào giai đoạn “cất cánh”

Trước thềm chuẩn bị cho Đại hội Đảng các cấp tiến tới Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng, Tổng Bí thư Tô Lâm đã phát đi thông điệp về “Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam” như một lời hiệu triệu, thúc giục tinh thần hành động, đổi mới sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung để thực hiện khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc. Là một nhà nghiên cứu, ông nhận định thế nào về vấn đề này?

– Với bất cứ một quốc gia, dân tộc nào, trong tiến trình phát triển cũng thường diễn ra dưới hai hình thái, một là sự phát triển tuần tự bình thường, có lúc thăng lúc trầm, nhưng vẫn diễn biến theo tiến độ, thời gian không có gì đặc biệt; hai là sự phát triển đột phá với những bước tiến mạnh mẽ. Tổng Bí thư Tô Lâm đã dùng chữ “vươn mình” là động thái vượt lên trên mức bình thường, khác với thong thả, tuần tự không phải có những cố gắng đặc biệt. Khi Tổng Bí thư nhiều lần nhắc tới “Việt Nam đang đứng trước thời điểm lịch sử mới, Kỷ nguyên mới – Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc” là hàm ý đất nước đang bước vào giai đoạn bứt phá với tốc độ cao hơn, với một cường độ mạnh hơn, đồng thời cũng đối mặt với những khó khăn, thách thức nhiều hơn.

Theo tôi, Tổng Bí thư muốn gửi tới toàn Đảng, toàn dân một thông điệp khơi dậy khát vọng phát triển mạnh mẽ và hiệu triệu cả nước sẵn sàng đón nhận cả những khó khăn, thách thức trên bước đường đi tới. Một đất nước hùng cường, một xã hội phồn vinh là ước nguyện của toàn dân tộc từ bao đời nay. Ngay từ những ngày mới giành được độc lập, trong thư gửi thầy và trò nhân dịp khai giảng năm học mới 1945 – 1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nói: “Non sông Việt Nam có bước tới đài vinh quang được hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang để sánh vai cùng các cường quốc năm châu hay không, chính là nhờ công học tập của các cháu”. Rõ ràng bây giờ khát vọng đó tiếp tục cháy bỏng trong cả lãnh đạo lẫn Nhân dân khi chúng ta đứng trước ngưỡng cửa năm 2025 và một năm trước ngưỡng cửa Đại hội XIV của Đảng, chuẩn bị hành trang cho giai đoạn cất cánh. Quyết tâm của lãnh đạo Đảng và Nhà nước về những mục tiêu mới trong giai đoạn phát triển sắp tới của đất nước đã thu hút, khơi gợi nhiều cảm hứng trong Nhân dân, gia tăng sức mạnh của dân tộc, tạo tâm thế cho toàn dân sẵn sàng bước vào một cuộc bứt phá, phát triển vượt bậc.

Định vị để đất nước bước vào Kỷ nguyên mới chính là những thành tựu đạt được sau 40 năm đổi mới, vậy đâu là những dấu ấn về sự phát triển trong những năm qua mà ông thấy ấn tượng nhất?

– Trước hết chúng ta phải thấy rằng, bằng sức mạnh nội lực to lớn, sau 40 năm tiến hành công cuộc đổi mới, Việt Nam từng bước khẳng định uy tín, vai trò, vị thế của mình trên trường quốc tế. Theo những con số thống kê, hiện Việt Nam đã vươn lên lọt vào Top 40 nền kinh tế hàng đầu, có quy mô thương mại trong Top 20 quốc gia trên thế giới, mắt xích quan trọng trong 16 FTA gắn kết với 60 nền kinh tế chủ chốt ở khu vực và toàn cầu. Việt Nam đã thiết lập quan hệ ngoại giao với 193 quốc gia thành viên Liên Hợp quốc, có quan hệ Đối tác chiến lược và Đối tác toàn diện với 30 nước, trong đó có tất cả các nước lớn và là thành viên tích cực của trên 70 tổ chức khu vực và quốc tế. Việt Nam không chỉ khẳng định vai trò quan trọng khi là bộ phận quan trọng của nền kinh tế toàn cầu, thành viên chính thức của nhiều tổ chức quốc tế lớn, mà còn đã và đang đóng góp tích cực, có trách nhiệm vào những vấn đề chung của quốc tế. Đồng thời, là điểm đến, nơi tổ chức của nhiều sự kiện chính trị, kinh tế, văn hóa lớn của khu vực và thế giới…

Có thể nói rằng, sức mạnh tổng hợp của quốc gia đã tăng lên khi chúng ta bước vào “sân chơi” lớn. Hệ số tín nhiệm quốc gia và vị thế, uy tín quốc tế không chỉ là niềm tự hào lớn lao, mà còn tạo thời cơ, vận hội mới, nền tảng để Việt Nam tiếp tục đi tới thịnh vượng với các dấu mốc lịch sử quan trọng của đất nước vào năm 2030 và 2045. Những thành tựu đã đạt được đó giống như chúng ta đã kiến tạo xong đường băng, tạo dựng ra những cơ sở hạ tầng, tích lũy đủ tiềm lực để bước vào giai đoạn bứt phá.

Cùng với các chỉ số về tăng trưởng kinh tế và phát triển xã hội, tôi rất ấn tượng với giá trị thương hiệu quốc gia của chúng ta. Theo đánh giá của Tổ chức tư vấn định giá thương hiệu hàng đầu thế giới – Brand Finance, giá trị thương hiệu của Việt Nam năm 2024 xếp thứ 32/193 quốc gia được đánh giá, đạt 507 tỷ USD, tăng 1 bậc về thứ hạng và tăng 2% về giá trị so với năm 2023. Như vậy là giá trị thương hiệu quốc gia của chúng ta đã vượt qua quy mô GDP (năm 2024 dự kiến đạt 450 tỷ USD). Điều đặc biệt là trong mấy năm gần đây, Việt Nam được đánh giá là nước có tốc độ gia tăng thứ hạng thương hiệu quốc gia nhanh nhất thế giới (giai đoạn 2019 -2022 tăng 74%) và liên tục được đánh giá là điểm sáng trong bức tranh xây dựng, phát triển thương hiệu quốc gia toàn cầu. Lãnh đạo Đảng và Nhà nước Việt Nam đã nhiều lần phát đi thông điệp khẳng định, xây dựng thương hiệu quốc gia là một nhiệm vụ có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, vừa có tính cấp bách, vừa mang tính chiến lược, có phạm vi rộng, nhiều việc phải làm với tác động, ảnh hưởng lớn và đòi hỏi sự vào cuộc và nỗ lực của cả hệ thống chính trị, các cấp, ngành, địa phương, Nhân dân, đặc biệt là cộng đồng DN, doanh nhân.

Đồng thời, trong giai đoạn bứt phá vươn lên, việc thắng chính mình là thách thức lớn nhất. Để chuẩn bị hiện thực những mục tiêu phát triển mới, từ T.Ư đến các địa phương đang tiến hành một cuộc cách mạng về sắp xếp, tinh gọn bộ máy trong hệ thống chính trị. Nếu dùng hình ảnh, có thể coi đây là cuộc để “gia cố” lại cơ thể tổ chức bộ máy cho săn chắc hơn, sắc sảo hơn, hiệu quả hơn, để đáp ứng được sự phát triển với gia tốc mạnh hơn rất nhiều so với bình thường.

Biến tất cả những gì mình có thành lợi thế cạnh tranh quốc tế

Như vậy có thể nói, sau Đại hội XIV, đất nước sẽ bước vào một giai đoạn mới trong công cuộc xây dựng và phát triển. Với nhiều định hướng lớn, chúng ta đang biến các thách thức thành cơ hội, biến những gì mình có thành lợi thế cạnh tranh. Theo ông, để thực hiện được các mục tiêu cần có những quyết sách gì?

– Như chúng ta đã biết, T.Ư đã xác định đột phá dựa trên các nguồn lực như hạ tầng, thể chế, nguồn nhân lực… Với cá nhân tôi, trước tiên tôi quan tâm đến việc chuyển đổi từ cung cách quản lý Nhà nước với những nguyên tắc cứng sang tư duy quản trị quốc gia sáng tạo, hiệu quả. Điều này phải bắt đầu từ nhận thức. Trong quản lý chữ “làm đúng” được coi là thước đo của công việc, nên người làm quản lý luôn lấy những câu chữ ghi trong các văn bản pháp quy làm “khuôn vàng thước ngọc”. Tuy nhiên trong thực tiễn, nếu chỉ căn cứ vào câu chữ thì những quy định trong luật hay văn bản pháp quy ấy không bao giờ có thể phủ kín được, do vậy rất cần sự sáng tạo của người quản lý. Làm đúng nhưng phải hướng tới mục tiêu khai thác hiệu quả và phát huy tối ưu các nguồn lực. Quản lý Nhà nước cứng nhắc chính là tiêu diệt sự phát triển một cách nhanh nhất. Nước ta đang hội nhập rất nhanh với thế giới, vì vậy phải nâng cao những giải pháp kỹ thuật trong quản lý, quản trị; đồng thời có quá trình chuyển đổi số cho toàn bộ hệ thống từ chính trị đến xã hội, kinh tế. Đây chính là tăng cường sức mạnh thông qua công nghệ và chúng ta đang tích cực làm.

Khi chúng ta bước vào giai đoạn bứt phá vươn lên, phải có bước đột phá; mà muốn đột phá phải có những người thực sự tài năng cả trên phương diện lãnh đạo, quản lý và thực thi công vụ. Do đó, một việc lớn then chốt nữa vẫn là vấn đề con người mà trọng tâm phải là chiến lược nhân tài, lực lượng dẫn dắt xã hội. Tôi nghĩ cần làm sao phát huy đến mức cao nhất nguồn lực từ nhân tài, đất nước mới có thể sánh vai với các cường quốc năm châu. Chúng ta đã nói nhiều đến vấn đề này, đã chú trọng bồi dưỡng nhân tài, nhưng theo tôi, chúng ta nên nhìn một cách thực tế hơn. Để có thể khai thác được nguồn lực tinh hoa, sự đóng góp của những người tài năng, việc đầu tiên và cũng là căn cốt nhất là thực tâm dùng người tài thì người tài sẽ đến; còn cơ chế, chính sách, quy trình, quy định chỉ là phương tiện bổ trợ; mà đã là chính sách, đều do con người làm ra, con người cũng có thể thay đổi nó cho phù hợp.

Theo tôi, chúng ta phải chắt chiu và khai thác có hiệu quả nhiều loại tài nguyên, trong đó có tài nguyên trí tuệ, từ đó tạo ra những sáng kiến, giải pháp trí tuệ, một trong những động lực quan trọng, tiên phong, quyết định tốc độ, trình độ, chất lượng phát triển của mỗi quốc gia.

Vậy cùng với sử dụng người tài, việc xây dựng và phát huy nguồn lực con người cũng là động lực quan trọng, một yếu tố quyết định với công cuộc xây dựng, phát triển đất nước trong giai đoạn tới. Theo ông, với vấn đề này có điểm gì cần lưu ý, đặc biệt trong điều kiện hội nhập sâu rộng hiện nay?

– Tôi nghĩ rằng, tư duy phát triển đất nước một cách đột phá, sáng tạo, bền vững phải bắt đầu từ văn hóa và con người. Vấn đề đặt ra là chúng ta làm sao vận dụng được tất cả những gì người Việt Nam có thành lợi thế cạnh tranh quốc tế – biến nội lực thành sức mạnh vô hình nhưng vô địch để có thể đưa dân tộc đi lên. Trước hết, nhìn từ góc độ con người – tài nguyên quý giá nhất và vô tận, một trong những yếu tố quan trọng quyết định sự thành công hay thất bại trong phát triển kinh tế – xã hội của quốc gia. Người Việt Nam ở trong nước cũng như ở khắp nơi trên thế giới đã chứng tỏ sự thông minh, tài giỏi, nhanh nhẹn, uyển chuyển, linh hoạt, giỏi xử lý tình huống của mình thông qua những thành tích họ đạt được, cống hiến cho thế giới trên rất nhiều lĩnh vực, đến lúc phải phát huy tối đa nguồn lực đáng giá này. Đây là yếu tố hết sức thuận lợi trong hoàn cảnh ngày nay, khi mà thế giới ngày càng phát triển theo xu thế hội nhập và chu kỳ thay đổi công nghệ ngày càng có xu hướng rút ngắn. Đồng thời, muốn phát huy nguồn lực, con người phải đề cao hơn nữa vai trò trung tâm trong mọi quyết sách. Tức là con người phải được tham gia vào công việc quan trọng, được đóng góp vào sự nghiệp lớn của đất nước và được hưởng thành quả một cách tương xứng, đầy đủ.

Một điều nữa, để đất nước phát triển, tiến lên mạnh mẽ, quan trọng hơn cả là khát vọng và quyết tâm của con người Việt Nam. Sự phát triển của một con người cũng như của một dân tộc không bao giờ có nếu như không có hai chữ khát vọng. Vì vậy, khát vọng phải hiểu như là động lực bên trong, nội lực tự sinh thúc đẩy sự phấn đấu vươn lên. Đặc biệt, sức mạnh nội lực của quốc gia còn là ý chí của toàn dân tộc, lúc này là ý chí chấn hưng đất nước theo định hướng phát triển, không cam chịu nghèo nàn, lạc hậu. Ý chí đó thấm sâu vào từng người, từng gia đình, từng tập thể, từng cấp lãnh đạo, quản lý, đó là sức mạnh to lớn đưa dân tộc Việt Nam tiến lên. Nhiều học giả quốc tế sau khi nghiên cứu về lịch sử dân tộc Việt đã phải thốt lên: “dân tộc phi thường”. Phi thường chính là một trong những đặc trưng của lịch sử và văn hóa Việt, đó không chỉ đơn thuần là những thắng lợi có tính kỳ tích trước những đế quốc hùng mạnh trong các cuộc chiến bảo vệ đất nước, trước những cơn giận dữ bất thường của thiên nhiên, sự phi thường đó chính là hình thành từ khối cộng đồng vững chắc để vượt qua thử thách. Sự phi thường của truyền thống tạo nên sức mạnh Việt Nam, giúp dân tộc vượt qua mọi thử thách, vững bước tiếp tục đi lên.

Qua nghiên cứu lịch sử cũng như quá trình phát triển của đất nước trong những năm qua, cá nhân ông kỳ vọng thế nào vào những bước đi lên tiếp theo trong Kỷ nguyên mới – Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc?

– Chúng ta đã vượt qua những giai đoạn khó khăn muôn phần của đất nước như chiến tranh, khủng hoảng kinh tế trầm trọng tưởng như không có lối ra, nhưng chúng ta đều đã vượt qua, bừng lên, trở thành một đất nước có vị thế như hiện nay, một vị thế quốc tế khiến bất cứ người Việt Nam nào cũng không thể không tự hào. Theo tôi, người Việt Nam hiện nay cần nhất là hai chữ “tự tin”. Tự tin vào sức mạnh của dân tộc mình, tự tin vào tương lai của mình và tự tin vào khả năng của mình. Một dân tộc phải tin vào tương lai của mình, dân tộc ấy mới có thể vươn tới đỉnh cao của tương lai.

Theo tôi, nhìn vào sự phát triển của đất nước hôm nay, mỗi người Việt Nam đều rất lạc quan và tự tin trước tương lai, bởi chúng ta đang huy động tốt nội lực trong các giai đoạn phát triển. Năm 2024 khép lại với những thành quả to lớn, tích lũy thêm các tiềm năng, tạo đà cho năm 2025 bứt phá với những yêu cầu phát triển cao hơn cả về phương tiện phát triển kinh tế và nâng cao hơn nữa vị thế – sức mạnh mềm của Việt Nam. Biến tất cả những gì mình có thành lợi thế trong cạnh tranh quốc tế, chắc chắn sẽ thực hiện được khát vọng của cả dân tộc, sớm đưa đất nước vào hàng ngũ những quốc gia phát triển trên thế giới để có thể “sánh vai với các cường quốc năm châu”.

Xin trân trọng cảm ơn ông!