Phân hóa hơn không phải sẽ khó hơn

GS Nguyễn Ngọc Hà (ảnh) cho biết: Đề thi kỳ thi tốt nghiệp THPT từ năm 2025 có một số điểm quan trọng như sau: Thứ nhất, kỳ thi có thêm định dạng câu hỏi mới là câu hỏi trắc nghiệm đúng/sai và câu hỏi trắc nghiệm trả lời ngắn. Thứ hai, đây là năm đầu tiên tổ chức thi theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018 thay cho Chương trình 2006 nên yêu cầu về kiểm tra, đánh giá năng lực của người học được đặt lên hàng đầu.

CÂU HỎI HAY Ở CÁC ĐỊA PHƯƠNG SẼ ĐƯỢC CHỌN VÀO THƯ VIỆN CÂU HỎI THI

Bộ GD-ĐT chủ trương việc xây dựng đề thi sẽ phát huy trí tuệ toàn ngành và có tính mở. Vậy “tính mở” ở đây được hiểu như thế nào trong vấn đề xây dựng ngân hàng đề thi, điều này liệu có ảnh hưởng gì đến việc bảo mật đề thi không, thưa ông?

Nếu trước đây, việc xây dựng câu hỏi thi từ đầu đến cuối đều là bí mật tuyệt đối và được thực hiện bởi một số cá nhân nhất định thì bây giờ là trên tinh thần phát huy sức mạnh của toàn ngành.

Cụ thể, những câu hỏi hay, những bài thi tốt được địa phương sử dụng và có kết quả thử nghiệm sẽ được lựa chọn đưa vào thư viện câu hỏi thi. Với cách thức này, giáo viên (GV) và học sinh (HS) hoàn toàn có thể tìm hiểu, tham khảo đề thi ở các địa phương khác nhau. Đó là tính mở. Tuy nhiên, từ thư viện câu hỏi cho đến đề thi sẽ phải thực hiện thêm các khâu đã có quy trình chuẩn như thực hiện nhiều năm nay, đảm bảo tính bảo mật tuyệt đối của đề thi.

Không chỉ phục vụ cho kỳ thi tốt nghiệp, các nhà trường, địa phương, trong quá trình thực hiện kiểm tra, đánh giá, thi khảo sát có những câu hỏi hay, tốt sẽ được gửi về Bộ GD-ĐT. Bộ sẽ có bộ phận đánh giá chất lượng câu hỏi bằng lý thuyết khảo thí. Kết quả đánh giá sẽ chỉ ra những điểm tốt, chưa tốt của các câu hỏi, gửi trở lại cho các sở GD-ĐT để có sự điều chỉnh phù hợp nhằm nâng cao chất lượng câu hỏi kiểm tra, đánh giá định kỳ, thường xuyên ở cơ sở.

Với mong muốn phát huy trí tuệ của toàn ngành trong việc xây dựng ngân hàng đề thi, Bộ GD-ĐT sẽ chủ trương tập huấn cho GV trong khâu ra đề kiểm tra, đánh giá thế nào?

Bộ GD-ĐT luôn đặt nhiệm vụ tập huấn cho GV là hết sức quan trọng. Chuẩn bị cho kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025, ngay từ năm 2023, Bộ đã triển khai tập huấn về công tác khảo thí cho hơn 3.000 cán bộ, GV của các Sở GD-ĐT và trường ĐH. Sắp tới, Bộ sẽ tiếp tục có các đợt tập huấn trọng tâm về công tác biên soạn đề thi theo định hướng dạng cấu trúc mới.

Tuy nhiên, hiện chương trình lớp 12 chưa được triển khai, vì vậy các nhà trường chưa có hệ thống các câu hỏi để Bộ có thể tập hợp. Vậy năm đầu tiên thi theo cách ra đề mới liệu kịp để có ngân hàng đề thi theo hướng mở như ông chia sẻ không?

Chúng tôi đã tính tới tình huống này. Trên thực tế, khi xây dựng đề thi chúng ta có nhiều cách thức. Một giải pháp được tính đến là sử dụng đội ngũ chuyên gia. Bộ sẽ mời các chuyên gia là những người vừa am hiểu Chương trình giáo dục phổ thông mới 2018, vừa có thực tiễn giảng dạy như những người biên soạn chương trình, biên soạn sách, người tham gia hội đồng thẩm định sách, đặc biệt là những thầy cô tham gia tập huấn cho các GV dạy chương trình mới… để họ đề xuất câu hỏi thi.

Như vậy, dù chưa phổ biến sách giáo khoa mới, chưa có các HS học lớp 12 chương trình mới nhưng chúng ta hoàn toàn có thể chủ động soạn thảo các câu hỏi để xây dựng ngân hàng câu hỏi thi của lớp 12 ngay từ bây giờ.

GIẢM XÁC SUẤT CÓ ĐIỂM TỪ VIỆC “CHỌN BỪA” ĐÁP ÁN

Một trong những thay đổi trong định dạng đề thi từ năm 2025 mà Bộ GD-ĐT khẳng định là sẽ giảm xác suất có điểm từ việc “chọn bừa” đáp án. Ông có thể giải thích cụ thể hơn về thay đổi này?

Với định dạng đề thi mới, các câu hỏi với môn thi trắc nghiệm được chia thành 3 phần, trong đó phần 1 gồm các câu hỏi ở dạng thức trắc nghiệm nhiều lựa chọn, cho 4 phương án chọn một đáp án đúng, mỗi câu trả lời đúng thí sinh được 0,25 điểm.

Phần 2 gồm các câu hỏi ở dạng thức trắc nghiệm đúng/sai. Mỗi câu hỏi có 4 ý, tại mỗi ý thí sinh lựa chọn đúng hoặc sai. Thí sinh lựa chọn đúng một ý trong một câu hỏi sẽ được 0,1 điểm; đúng hai ý trong một câu hỏi được 0,25 điểm; đúng ba ý trong một câu hỏi được 0,5 điểm; đúng cả bốn ý trong một câu hỏi được 1 điểm.

Phần 3 gồm các câu hỏi ở dạng thức trắc nghiệm trả lời ngắn. Thí sinh tô vào các ô tương ứng đáp án của mình. Đối với môn toán, ở phần 3, mỗi câu trả lời đúng được 0,5 điểm. Các môn khác, ở phần này, mỗi câu trả lời đúng được 0,25 điểm.

Với cấu trúc định dạng đề thi mới, xác suất có điểm do chọn ngẫu nhiên giảm từ 2,5 điểm xuống còn 1,975 điểm với môn toán, và còn 2,35 điểm với các môn thi trắc nghiệm còn lại.

ĐỀ THI 2025 PHÙ HỢP VỚI HS CÓ 9/12 NĂM HỌC CHƯƠNG TRÌNH CŨ

Kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2025 là năm đầu tiên thi theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018, nhưng thực tế HS chỉ có 3 năm học theo chương trình này, còn 9 năm các em vẫn học Chương trình 2006. Vậy Bộ GD-ĐT tính toán thế nào trong khâu ra đề để đảm bảo đổi mới một cách phù hợp với hai chương trình mà HS được học?

Chúng tôi cũng đã tính toán việc đó và phải đảm bảo tính kế thừa sao cho không thay đổi quá nhiều. Ví dụ, trong cấu trúc đề thi vẫn có một phần định dạng câu hỏi trắc nghiệm truyền thống bên cạnh các dạng trắc nghiệm mới.

Chương trình 2018 có nhiều sách khác nhau nhưng mỗi cuốn sách khi được Bộ GD-ĐT thẩm định, phê duyệt đều phải đạt chuẩn chương trình. Do vậy, nội dung thi sẽ bám sát yêu cầu cần đạt của chương trình chứ không phải theo sách giáo khoa. Cho dù đề thi sử dụng ngữ liệu, thể hiện cấu trúc, định dạng thế nào, cách thức hỏi ra sao nhưng tất cả đều phải dựa trên cơ sở các yêu cầu cần đạt đối với từng môn trong Chương trình giáo dục phổ thông mới 2018.

Do vậy, trong quá trình dạy và học, các thầy cô nên bám sát các yêu cầu này, các HS học tốt, học kỹ, học đủ theo những nội dung kiến thức mà thầy cô đã giảng dạy trên lớp.

Dự kiến tăng độ phân hóa thuộc phân khúc điểm trên 5

Bộ GD-ĐT khuyến nghị các cơ sở giáo dục ĐH sử dụng kết quả thi để xét tuyển. Các trường ĐH thì mong muốn đề thi cần phân hóa tốt hơn nữa để tạo thuận lợi trong việc tuyển sinh. Vậy, tính phân hóa của đề thi sẽ được tính toán, thể hiện như thế nào trong đề thi, thưa ông?

Một trong 3 mục tiêu của kỳ thi tốt nghiệp THPT là các cơ sở giáo dục ĐH có thể sử dụng kết quả để xét tuyển. Đối với kỳ thi tốt nghiệp THPT từ năm 2025, chúng tôi cũng đã nghiên cứu tập trung sao cho chất lượng đề thi có tính phân hóa cao hơn nữa, nhưng cũng cần nhấn mạnh là phân hóa hơn không nghĩa là đề thi sẽ tăng độ khó hơn. Trước hết, đây là kỳ thi phục vụ mục đích xét tốt nghiệp THPT, nếu tăng độ khó thì tỷ lệ tốt nghiệp sẽ giảm xuống.

Theo dự kiến, sẽ tăng độ phân hóa thuộc phân khúc điểm trên 5 để đánh giá được đúng những em nào là xuất sắc, giỏi mới có thể đạt 9, 10 điểm; HS khá có thể tiếp cận mức điểm 7, 8.

Việc phân hóa sẽ dựa trên hai yếu tố: Thứ nhất là về kỹ thuật, cụ thể là định dạng đề thi với các câu trắc nghiệm đúng/sai, trắc nghiệm trả lời ngắn với các mức độ điểm khác nhau cho các câu trả lời, làm giảm tính xác suất, cùng câu hỏi nhưng yêu cầu HS phải có nền tảng kiến thức tốt, toàn diện mới có thể đạt điểm số tối đa. Kết quả thử nghiệm ban đầu trên 10.000 HS đã xác nhận điều đó.

Thứ hai là câu hỏi hướng đến đánh giá năng lực HS, khả năng vận dụng kiến thức giải quyết bài toán thực tiễn chứ không phải những câu hỏi khó mang tính đánh đố. Những kiến thức này gắn với chương trình, những yêu cầu cần đạt.