Phân định rõ chức năng, nhiệm vụ

Làm thế nào để phát huy đúng vai trò của Hội đồng trong trường ĐH? Phóng viên Báo Đại Đoàn Kết đã có cuộc trao đổi với PGS.TS Nguyễn Văn Hiền – Chủ tịch Hội đồng Trường ĐH Sư phạm Hà Nội.

PV: Theo ông, quy định về Hội đồng trường hiện có những bất cập gì? Trên thế giới mô hình Hội đồng trường ĐH được tổ chức ra sao?

PGS.TS Nguyễn Văn Hiền: Trước hết phải khẳng định rằng, để thực hiện tự chủ ĐH phải có cơ chế Hội đồng trường. Kinh nghiệm trên thế giới cho thấy, hầu hết nước phát triển, thể chế Hội đồng trường luôn có trong các trường ĐH. Ở Việt Nam, Luật Giáo dục ĐH đã nêu rõ: Hội đồng trường trước hết là một tổ chức quản trị, thực hiện quyền đại diện của chủ sở hữu và các bên có lợi ích liên quan.

Như vậy, trong luật đã quy định rõ chức năng cơ bản của Hội đồng trường là 1 tổ chức quản trị, định hướng phát triển nhà trường. Với ĐH công lập, chủ sở hữu là nhà nước nên Hội đồng trường còn có nghĩa là đại diện sở hữu toàn dân. Thế nên thành phần Hội đồng trường rất đa dạng vì nó là đại diện cho tiếng nói của người dân.

Nhìn ra trên bối cảnh chung thế giới, ở các nước phát triển về mô hình quản trị ĐH, về cơ bản có 2 loại mô hình quản trị của Hội đồng trường: Mô hình như doanh nghiệp (theo định hướng xác định trọng tâm cần đầu tư, cần thực hiện), mô hình như chức năng lập pháp của Quốc hội (Hội đồng trường ban hành chính sách quản lý).

Ở Việt Nam, có thể nhìn thấy là xu hướng lai giữa 2 mô hình đó, vừa là quản trị doanh nghiệp, vừa là “lập pháp”. Theo Luật Giáo dục ĐH, về cơ bản, trách nhiệm và quyền hạn của Hội đồng trường có 3 nhóm. Nhóm thứ nhất là định hướng phát triển và ban hành các quy chế hoạt động (như quy chế tổ chức hoạt động, quy chế dân chủ cơ sở, quy chế tài chính). Đây là các quy định lớn, trong đó Quy chế tổ chức hoạt động của nhà trường giống như “hiến pháp” của đơn vị. Nhóm nhiệm vụ thứ 2 là quyết định các vấn đề, nhiệm vụ quan trọng của nhà trường (như về tổ chức bộ máy, nhân sự, cơ cấu lương, quản lý, sử dụng tài sản…). Nhóm nhiệm vụ thứ 3 là giám sát.

Khi nhìn nhận như vậy thì những quy định về chức năng, nhiệm vụ của Hội đồng trường trong Luật Giáo dục ĐH và Nghị định 99/2019 về quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục ĐH đã được đề cập rõ ràng. Tuy nhiên, vì là Luật nên nhiều điều khoản còn chung chung, dẫn tới vẫn còn một số khó khăn trong quá trình thực hiện.

Tôi cho rằng, trong nhóm các trách nhiệm của Hội đồng trường thì những quy định về quyết định chiến lược phát triển hay ban hành chính sách quản lý nội bộ đã khá rõ. Nhưng trong nhóm nhiệm vụ quyết định về nhân sự, để tốt hơn, thì cần có hướng dẫn cụ thể hơn. Trong đó, Hội đồng trường quyết định và trình cơ quan quản lý có thẩm quyền ra quyết định công nhận, bãi nhiệm, miễn nhiệm hiệu trưởng nhà trường hay bổ nhiệm, bãi nhiệm, miễn nhiệm phó hiệu trưởng trên cơ sở đề xuất của hiệu trưởng thì đã rõ. Nhưng việc quyết định các chức danh quản lý khác do quy chế tổ chức và hoạt động của trường ĐH quy định thì lại dẫn đến cách hiểu khác nhau qua các trường ĐH.

Ví dụ như ở Trường ĐH Sư phạm Hà Nội, Hội đồng trường chỉ thực hiện quyền hạn quyết định hiệu trưởng, bổ nhiệm phó hiệu trưởng và kế toán trưởng. Còn tất cả các vị trí viên chức quản lý khác từ trưởng khoa, trưởng phòng thì do Hiệu trưởng thực hiện quy trình và bổ nhiệm sau khi có chủ trương của Đảng ủy, sau đó báo cáo Hội đồng trường để biết. Thế nhưng ở một số trường khác, tất cả các vị trí viên chức quản lý đều do Hội đồng trường bổ nhiệm.

Thưa ông, Bí thư Đảng ủy kiêm Chủ tịch Hội đồng trường là chủ trương phù hợp với lộ trình thực hiện tự chủ ĐH. Tuy nhiên, Bộ GDĐT đã từng kiến nghị Bí thư Đảng ủy nhất thiết phải là người có uy tín cao nhất để kiêm Chủ tịch Hội đồng trường. Vậy áp vào thực tế tại nhà trường và các cơ sở giáo dục ĐH đang thực hiện tự chủ, ông có thể đánh giá về nội dung này?

– Theo tôi, Chủ tịch Hội đồng trường là Bí thư Đảng ủy là chủ trương đúng. Bí thư Đảng ủy là người có uy tín trong Đảng bộ nhà trường, về mặt chính trị, chuyên môn, công tác lãnh đạo… Cho nên khi Bí thư Đảng ủy đảm nhiệm vị trí Chủ tịch Hội đồng trường sẽ thuận lợi trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo.

Trong mô hình hoạt động chung của các trường ĐH hiện nay, Đảng ủy sẽ lãnh đạo toàn diện các mặt hoạt động của nhà trường. Nếu trong tình huống Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Hội đồng trường là hai nhân sự độc lập thì có thể xảy ra tình trạng không thống nhất hoặc không hiểu giống nhau về cùng một chủ trương, đôi khi có thể quyết nghị của Hội đồng trường khác với Đảng ủy. Như vậy, sẽ tiềm ẩn những vấn đề không thuận trong lãnh đạo, chỉ đạo. Cho nên khi hợp nhất 2 vị trí thì nhận thức và chỉ đạo sẽ đồng bộ, nhất quán.

Nhiều ý kiến cho rằng, cần có cơ chế miễn nhiệm với thành viên Hội đồng trường hoạt động không hiệu quả. Quan điểm của ông ra sao?

– Trong quy định, Hội đồng trường sẽ có trách nhiệm đánh giá hiệu quả hoạt động hằng năm của Chủ tịch Hội đồng trường, Hiệu trưởng và các Phó hiệu trưởng; lấy phiếu tín nhiệm giữa kỳ hoặc đột xuất theo quy chế tổ chức và hoạt động của trường đối với chủ tịch hội đồng trường, hiệu trưởng và các phó hiệu trưởng. Kết quả đánh giá và lấy phiếu tín nhiệm này hoàn toàn là căn cứ để cấp có thẩm quyền ban hành quyết định miễn nhiệm các vị trí nếu kết quả tín nhiệm không cao.

Điều đó có nghĩa là với các thành viên Hội đồng trường hoàn toàn có thể thực hiện cơ chế như vâỵ. Trong tình huống không hoàn thành nhiệm vụ hoặc có sai phạm thì chuyện miễn nhiệm là đương nhiên để đảm bảo tốt cơ chế hoạt động của Hội đồng trường nói chung cũng như trách nhiệm của mỗi thành viên nói riêng.

“

Bộ trưởng Bộ GDĐT Nguyễn Kim Sơn chỉ ra điều quan trọng là cả phía Hội đồng trường và Ban giám hiệu cần làm đúng vai, mỗi người một chức năng, nhiệm vụ. Hội đồng giải quyết công việc bằng các nghị quyết của tập thể Hội đồng, hoạt động định kỳ, xử lý công việc do Ban giám hiệu trình, vai trò tương tự như HĐND, UBND các cấp.

Theo ông, cơ chế phối hợp Đảng ủy – Hội đồng trường – Ban Giám hiệu cần thực hiện ra sao; cơ chế giám sát lẫn nhau, phát huy tính tập thể cần thực hiện thế nào để hoạt động tự chủ của trường ĐH thực sự đạt hiệu quả?

– Trước hết, khi phân định rõ thẩm quyền, trách nhiệm của Đảng ủy, Hội đồng trường, Hiệu trưởng thì các bên liên quan sẽ triển khai công việc được thuận lợi. Đảng ủy của nhà trường là tổ chức lãnh đạo toàn diện mọi hoạt động, từ công tác chính trị, tư tưởng, xây dựng Đảng, công tác cán bộ, công tác chuyên môn, công tác đoàn thể đến kiểm tra giám sát trong Đảng; quyết sách các chỉ tiêu lớn trong cả nhiệm kỳ 5 năm và từng năm… Còn Hội đồng trường triển khai nghị quyết của Đảng ủy thành chiến lược phát triển, kế hoạch trung hạn, kế hoạch năm học đồng thời giám sát việc thực hiện các kế hoạch này khi giao Hiệu trưởng tổ chức quản lý. Nói một cách ngắn gọn, Đảng ủy lãnh đạo toàn diện; Hội đồng trường quản trị và giám sát; Hiệu trưởng quản lý và tổ chức triển khai.

Bên cạnh đó, như tôi nói ở trên, những hướng dẫn dưới luật về triển khai nhiệm vụ của Hội đồng trường nếu càng cụ thể sẽ càng tốt, để tránh trường hợp không đáng có là Hội đồng trường hoặc thực hiện chưa đầy đủ nhiệm vụ, trách nhiệm hoặc thực hiện quá thẩm quyền. Tôi mong rằng, mỗi năm Bộ GDĐT có tối thiểu 1-2 lần bồi dưỡng, nâng cao năng lực quản trị, quản lý cho Chủ tịch Hội đồng trường và Hiệu trưởng các nhà trường, điều này sẽ góp phần trực tiếp nâng cao chất lượng giáo dục đại học của nước nhà.

Trân trọng cảm ơn ông!