Phân cấp, phân quyền mạnh mẽ để Hà Nội, TP.HCM làm nhanh các tuyến metro

Chiều 13/2, tiếp tục chương trình kỳ họp bất thường lần thứ 9, Bộ trưởng Bộ GTVT Trần Hồng Minh thay mặt Chính phủ trình bày tờ trình về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị tại TP Hà Nội, TP.HCM.

Theo Bộ trưởng Bộ GTVT Trần Hồng Minh, đường sắt đô thị là trục “xương sống” của hệ thống vận tải công cộng đô thị. Đầu tư phát triển đường sắt đô thị là tất yếu khách quan, giải pháp quan trọng, căn cơ để phát triển đô thị hiện đại, bền vững, gắn với bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu.

Việc xây dựng Nghị quyết của Quốc hội về cơ chế chính sách đặc thù, đặc biệt để phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị tại TP Hà Nội, TP.HCM là nhằm huy động mọi nguồn lực hợp pháp, rút ngắn tối đa tiến độ thực hiện, khai thác có hiệu quả nguồn lực quỹ đất.

Đồng thời, phân cấp, phân quyền mạnh mẽ cho hai thành phố hiện thực hóa các Nghị quyết, kết luận của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị.

Theo đó, dự thảo Nghị quyết nêu 6 nhóm chính sách đặc thù gồm: Huy động nguồn vốn; Trình tự, thủ tục thực hiện đầu tư; Phát triển đô thị theo mô hình TOD; Phát triển công nghiệp đường sắt, chuyển giao công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực; Chính sách vật liệu xây dựng và bãi đổ thải; Các quy định áp dụng riêng cho TP.HCM.

Trong đó, đối với nhóm chính sách về huy động nguồn vốn, Thủ tướng Chính phủ được quyết định bố trí kế hoạch đầu tư công trung hạn, hằng năm cho địa phương; sử dụng nguồn tăng thu, tiết kiệm chi ngân sách Trung ương hàng năm và các nguồn vốn hợp pháp khác mà không phải theo thứ tự ưu tiên; huy động vốn ODA, vốn vay ưu đãi mà không phải lập Đề xuất dự án.

HĐND thành phố có trách nhiệm bố trí kế hoạch đầu tư công trung hạn, hàng năm vốn ngân sách địa phương, nguồn tăng thu, tiết kiệm chi và nguồn vốn hợp pháp khác.

Dự án được bố trí vốn qua nhiều kỳ trung hạn, UBND thành phố được bố trí vốn đề triển khai trước một số công việc phục vụ cho dự án (chuẩn bị, đầu tư, GPMB,…).

Về nhóm chính sách về trình tự, thủ tục thực hiện đầu tư, Chính phủ đề xuất dự án đường sắt đô thị không phải lập, thẩm định, quyết định chủ trương đầu tư đã được thực hiện ngay thủ tục lập, thẩm định, quyết định đầu tư.

UBND thành phố được quyết định: việc phân chia dự án thành các dự án thành phần, tiểu dự án khi phê duyệt dự án; quyết định gia hạn thời gian thực hiện khi TMĐT không tăng mà không phải thực hiện thủ tục điều chỉnh dự án; quyết định công trình không phải thi tuyển phương án kiến trúc; chỉ định thầu các gói thầu tư vấn, phi tư vấn, xây lắp và nhà đầu tư.

UBND thành phố còn được ứng trước ngân sách địa phương năm sau đề thực hiện dự án đáp ứng tiến độ; được lập thiết kế kỹ thuật tổng thể (FEED) thay thiết kế cơ sở và giao chủ đầu tư quyết định phê duyệt các bước thiết kế còn lại.

Ngoài ra còn được quy định tổng mức đầu tư, dự toán được áp dụng định mức, đơn giá do các tổ chức quốc tế công bố, các dự án có tính chất tương tự trên thế giới; quy định về công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, thu hồi đất.

Về nhóm chính sách về phát triển đô thị theo mô hình TOD, Chính phủ đề xuất quy định khi lập, điều chỉnh quy hoạch TOD được quyết định các chỉ tiêu khác với quy chuẩn để khai thác quỹ đất và giá trị tăng thêm từ đất.

UBND thành phố được quyết định chuyển nhượng chỉ tiêu sử dụng đất quy hoạch trong khu vực TOD.

Khi lập quy hoạch chi tiết phương án tuyến công trình, vị trí công trình không phải thực hiện thủ tục điều chỉnh quy hoạch có liên quan.

Trình bày báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho biết, Uỷ ban nhận thấy các nhóm chính sách được xây dựng trên cơ sở kế thừa các chính sách đặc thù, đặc biệt đã được Quốc hội cho phép trong thời gian qua tại Luật Thủ đô, Nghị quyết số 172 về chủ trương đầu tư Dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc – Nam. Do đó, Uỷ ban cơ bản thống nhất với đề xuất của Chính phủ.

Góp ý thêm về chính sách huy động nguồn vốn, Uỷ ban đề nghị làm rõ trong trường hợp giảm hoặc bổ sung thêm dự án so với Phụ lục danh mục dự án kèm theo Nghị quyết, thì số vốn ngân sách trung ương bổ sung có mục tiêu cho ngân sách địa phương để thực hiện dự án sẽ được xác định như thế nào để tránh khoảng trống pháp lý trong quá trình triển khai, thực hiện.

Góp ý về trình tự, thủ tục thực hiện đầu tư, Ủy ban Kinh tế nhận thấy, tại khoản 7 Điều 5 dự thảo Nghị quyết quy định các dự án đường sắt đô thị, dự án đường sắt đô thị theo mô hình TOD được chỉ định thầu nhằm rút ngắn thời gian thực hiện các dự án.

Theo Ủy ban Kinh tế, đối với việc chỉ định thầu các gói thầu thuộc dự án đường sắt đô thị là phù hợp, do tính chất đặc biệt cần đẩy nhanh tiến độ của loại dự án này.

Tuy nhiên, đối với các dự án đường sắt đô thị theo mô hình TOD đề nghị cân nhắc thực hiện công tác chỉ định thầu để bảo đảm tính cạnh tranh, minh bạch và hiệu quả trong việc khai thác, phát triển khu vực TOD.