Phải lòng Trà Quế

Niềm hân hoan khi được Tổ chức Du lịch Liên hợp quốc (UN Tourism) vinh danh là “Làng Du lịch tốt nhất năm 2024” cứ lan chảy mãi ở vùng ngoại ô Di sản văn hóa thế giới – đô thị cổ Hội An (Quảng Nam) này.

ĐẾM TIỀN MỆT NGHỈ!

Tôi đến Trà Quế (Cẩm Hà, Hội An) lần đầu tiên vào năm 2003, đúng thời điểm Hội An trình làng tour du lịch mang tên “Làng rau Trà Quế” với nhiều hoạt động trải nghiệm mới lạ. Dành nửa ngày ở đây, cảm giác của một kẻ lớn lên từ gốc rơm gốc rạ như tôi là “thường thôi mà”, bởi hàng hàng lớp lớp cải, xà lách, quế, húng, ngò, răm, diếp… kia cũng giống như bao vườn rau xứ Quảng, có gì hay đâu! Ngay cả cái món Tam Hữu (dân địa phương nói tiếng Quảng là “tôm hưởi”) được người Trà Quế thay nhau quảng bá là đặc sản, tôi chịu khó chờ ăn thử, cũng thấy… bình thường thôi. Chỉ là một con tôm đất được xào lên, kẹp với lát thịt nạc luộc chín và rau húng, hành lá buộc quanh, chấm mắm…

Ơ kìa, “bình thường thôi, mà sao không bình thường”? Du khách nước ngoài bắt đầu kéo đến nườm nượp, Mỹ, Pháp, Nga, Nhật, Hàn…, đủ cả. Từng đoàn xe 16 chỗ, 30 chỗ, 50 chỗ xếp từ đầu làng tới cuối xóm, đông nghịt. Ai cũng hào hứng vào vai “Một ngày làm nông dân”. Bên này thì cuốc đất, lên luống, giặm phân, gieo hạt, tưới nước… Bãi kia thì nhổ cải, lặt rau, bó hành… Họ còn vào nhà dân, homestay (lúc đó chưa nhiều) để tập làm món Tam Hữu và thưởng thức tại chỗ. Tiếng cười nói, tiếng à ồ râm ran suốt sáng cả chiều bên bờ sông Cổ Cò. Cư dân địa phương những ngày đầu làm du lịch sinh thái, nhiều thứ còn bỡ ngỡ, chưa quen phục vụ khách đoàn mê trải nghiệm tour cộng đồng, nên phải vừa làm vừa học. Mà khách quốc tế tới Trà Quế đâu chỉ “làm nông dân”, ăn mỗi rau củ; ở làng bán thứ gì họ cũng thử. Dịch vụ, thương mại từ đó mà sinh sôi. Những dòng ngoại tệ, cứ thế, bắt đầu chảy về túi nông dân…

VÔ DANH THÀNH TRỨ DANH

Hội An có nhiều thế mạnh du lịch di sản, làng nghề – điều này khỏi phải bàn. Một lợi điểm nữa là họ rất giỏi tiếp thị thương hiệu địa phương theo phương pháp thuận tự nhiên. Trường hợp Trà Quế là một ví dụ.

Theo bước chân những lưu dân Đại Việt chinh Nam, làng truyền thống này hình thành từ thế kỷ 17, Trà Quế tương truyền là tên do vua Gia Long đặt (tên khác là Nhự Quế). 

Trong thời gian dài, Trà Quế chỉ là một làng nhỏ, chẳng mấy ai để ý đến, cư dân sinh sống bằng nghề đánh bắt thủy sản. Rồi, cũng chính dân bản địa nhận thấy đất đai làng mình phì nhiêu nhờ thấm phù sa và con nước hạ lưu Thu Bồn, được bồi tụ bằng rong rêu từ sông Đế Võng nên trồng rau rất tốt và thơm, thế là họ chuyển sang chuyên canh rau, cho đến ngày nay.

Chính quyền và cư dân Hội An qua các thế hệ đã làm rất nhiều thứ để có được Làng Du lịch tốt nhất – Trà Quế hôm nay.

Từ năm 2019, UBND TP Hội An ban hành Quyết định số 1766/QĐ-UBND phê duyệt Phương án phát triển du lịch cộng đồng tại làng rau Trà Quế.

Ngày 13-12-2021, UBND TP Hội An ban hành Đề án số 3603/ĐA-UBND về “Phát triển du lịch Hội An đến năm 2025, định hướng đến năm 2030” và vào ngày 6-7-2022 tiếp tục ban hành Kế hoạch số 1838/KH-UBND về “Phát triển du lịch xanh Hội An đến năm 2025”. Theo đó, chính quyền kiên định “tương lai xanh” của Trà Quế: Bảo tồn nguyên vẹn lối canh tác cổ truyền đặc thù, chỉ sử dụng loài rong ở đầm Trà Quế và các loại phân bón hữu cơ hoai mục để canh tác; tuyệt đối không sử dụng cơ giới hóa và phân bón hóa học, thuốc bảo vệ thực vật… Thông qua các hoạt động du lịch, các giá trị văn hóa (tín ngưỡng, lễ hội…) của làng được bảo tồn và phát huy.

Nhờ những nỗ lực không mỏi, tháng 4-2022, nghề trồng rau Trà Quế được Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch công nhận và đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, thuộc loại hình tri thức dân gian, nghề thủ công truyền thống. Tiếp đó, năm 2023, Hội An chính thức trở thành thành viên Mạng lưới các thành phố sáng tạo toàn cầu của UNESCO trên lĩnh vực thủ công và nghệ thuật dân gian. Nhờ bệ phóng này, hồ sơ của làng rau Trà Quế sớm được UN Tourism công nhận là “Làng Du lịch tốt nhất năm 2024”, công bố hồi tháng 11 cùng năm.

Bây giờ, trong 4 triệu du khách đến và lưu trú tại Hội An mỗi năm, mấy ai chưa phải lòng Trà Quế?! Mỗi du khách còn là một “đại sứ”, đưa thương hiệu này đi xa hơn, tỏa rộng hơn.

Món bình dân này đã vào khắp các nhà hàng, quán xá ở Hội An, ra Đà Nẵng, vô Tam Kỳ, rồi “lên máy bay” vào TP HCM và theo chân bà con Việt kiều sang nhiều nước. Trà Quế tự nhiên trở thành thương hiệu rau quốc tế! Thực khách hễ ăn rau Trà Quế là ghiền. Cái giống rau tươi – xanh – sạch, lá nhỏ xíu, mỏng, cọng bé nhưng thơm chi mà thơm lạ! Khách chuộng thì hàng quán phải chiều, cứ thế mà thành sự lựa chọn khó thay thế. “Hữu xạ tự nhiên hương”, rau Trà Quế vươn tầm đặc sản trứ danh mà chẳng tốn bao nhiêu chi phí tiếp thị!

THÀNH PHỐ SINH THÁI TRONG TẦM TAY

Tôi hỏi ông Nguyễn Văn Sơn, Chủ tịch UBND TP Hội An: Tiếng là vậy, còn “miếng” – người dân địa phương được gì?

“Cộng đồng hưởng lợi nhiều chứ!”. Câu trả lời là đây, rất ấn tượng: Thứ nhất: Với 202 hộ gồm 326 lao động trực tiếp trồng 55 loại rau trên 18 ha, mỗi năm thu hoạch khoảng 800 tấn rau chất lượng an toàn, đạt tiêu chuẩn VietGAP, hoạt động du lịch tại Trà Quế đang tạo việc làm, tăng thu nhập cho cư dân. Hiện, thu nhập bình quân của cư dân đạt 56,11 triệu đồng/người/năm; doanh thu bình quân từ hoạt động sản xuất, tiêu thụ rau sạch của 202 hộ dân trong làng đạt khoảng 12 tỉ đồng/năm. 

Thứ hai: Hiện thực hóa mục tiêu phát triển du lịch xanh. Với lối canh tác truyền thống, cư dân làng nghề Trà Quế hướng đến xu hướng tiêu dùng xanh, du lịch xanh và du lịch bền vững, đúng với chủ trương của TP Hội An về xây dựng thành phố sinh thái. Các sản phẩm rau hữu cơ của làng nghề đưa ra thị trường đều bảo đảm an toàn cho sức khỏe cộng đồng. Mô hình “Từ vườn đến bàn ăn” ngày càng được du khách quốc tế ưa chuộng vì đáp ứng yêu cầu về an toàn thực phẩm và bảo vệ môi trường. Thay vì phải vào nhà hàng để thưởng thức các món ngon thì đến Trà Quế, du khách được đưa đi tham quan khu vườn, tìm hiểu quy trình trồng, chăm sóc các loại rau sạch, chế biến và thưởng thức nhiều món rau, thức uống cùng một số món đặc hữu địa phương như mì Quảng, cao lầu, bánh xèo… giữa thiên nhiên xanh mát.

Tết về, du khách thăm Trà Quế càng đông. Cả làng ngày đêm nô nức vào vụ rau xuân. Những mô hình du lịch xanh thành công như Trà Quế ngày càng nhiều thì chẳng bao lâu nữa Hội An sẽ trở thành thành phố sinh thái.