Ô nhiễm không khí nghiêm trọng, không còn thời gian bàn luận

Sáng 27/3, Phó thủ tướng Trần Hồng Hà chủ trì cuộc họp trực tiếp kết hợp trực tuyến toàn quốc bàn về giải pháp toàn diện và cấp bách để xử lý ô nhiễm không khí tại các địa phương, đặc biệt là Hà Nội và TP.HCM – hai đô thị lớn đang bị ô nhiễm không khí nặng nhất.

Phó thủ tướng nhấn mạnh tính cấp thiết và nghiêm trọng của tình trạng ô nhiễm không khí tại những thành phố lớn, đồng thời yêu cầu các cơ quan, địa phương phải nhanh chóng triển khai giải pháp cụ thể, có trách nhiệm rõ ràng và lộ trình cải thiện tình hình trong thời gian sớm nhất.

Phó thủ tướng nêu rõ, dù Luật Bảo vệ môi trường đã quy định trách nhiệm của cơ quan Nhà nước, chính quyền địa phương và tổ chức, cá nhân trong bảo vệ môi trường không khí, nhưng thực tế cho thấy việc triển khai văn bản pháp luật, kế hoạch hành động vẫn còn rất nhiều bất cập.

“Chúng ta đã có luật, nhưng nếu không có hành động cụ thể và quyết liệt thì tình hình sẽ không thể thay đổi”, Phó thủ tướng nhấn mạnh.

Đặc biệt, khi các thành phố lớn như Hà Nội và TP.HCM đang bị ô nhiễm không khí nghiêm trọng, trách nhiệm của cơ quan chức năng, lãnh đạo địa phương phải được xác định rõ ràng và hành động kịp thời.

“Đây là cuộc họp đưa ra các giải pháp cụ thể để giải quyết những vấn đề cấp bách mà người dân đang phải đối mặt. Chúng ta không có nhiều thời gian để tiếp tục bàn luận, mà phải hành động ngay từ bây giờ”, Phó thủ tướng chỉ đạo.

Chính phủ sẽ hỗ trợ tối đa các địa phương trong việc triển khai những biện pháp giảm thiểu ô nhiễm không khí, đồng thời kiểm tra, giám sát chặt chẽ tiến độ thực hiện giải pháp.

Báo động ô nhiễm không khí ở các thành phố lớn

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lê Công Thành cho biết, ô nhiễm không khí tại các đô thị lớn là vấn đề hình thành trong nhiều năm gần đây, tập trung 2 khu vực kinh tế trọng điểm phía bắc (xung quanh vùng Thủ đô Hà Nội) và phía nam (xung quanh khu vực TP.HCM).

Thành phần ô nhiễm chủ yếu được xác định là bụi đường, bụi PM10 và bụi mịn PM2.5, xảy ra vào các tháng mùa Đông – Xuân (từ tháng 10 đến tháng 4 năm sau).

Nguồn gây ô nhiễm không khí lớn nhất tại các đô thị là từ hoạt động giao thông, bao gồm bụi đường, khí thải từ phương tiện giao thông cũ, nát, xe tải chạy dầu DO cũ, xe chở vật liệu xây dựng (đặc biệt tại Hà Nội).

Bên cạnh đó là hoạt động sản xuất công nghiệp (chủ yếu vật liệu xây dựng, xi măng, nhà máy nhiệt điện, sản xuất sắt thép); công trình xây dựng không che chắn, không có biện pháp ngăn bụi phát tán; hoạt động đốt rác, rơm rạ ngoài trời.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề xuất một số giải pháp cấp bách cần triển khai ngay để cải thiện chất lượng không khí.

Cụ thể là tổ chức giám sát các công trình xây dựng (xây dựng khu đô thị; khu nhà cao tầng; công trình giao thông; công trình công cộng, công ích; công trình cải tạo mặt đường, vỉa hè), bắt buộc che chắn bụi, phun nước giảm bụi.

Quy hoạch tuyến đường cho xe tải, kiểm soát xe cũ, tăng cường giao thông công cộng.

Tăng cường rửa đường, quét bụi, lắp đặt hệ thống giàn phun nước tại những tuyến giao thông chính.

Siết chặt quản lý đốt rác, rơm rạ sau thu hoạch, khuyến khích tái chế; phân công và giám sát thực thi trách nhiệm của chính quyền địa phương cấp huyện, xã.

Giám sát tự động khí thải từ các nhà máy, xử lý nghiêm vi phạm. Tuyên truyền, giáo dục về tác hại của ô nhiễm không khí và các biện pháp giảm thiểu.

Về lâu dài, Bộ Nông nghiệp và Môi trường kiến nghị tập trung hoàn thiện chính sách về kiểm soát khí thải, chuyển đổi xanh; hoàn thành kiểm kê nguồn thải, tổ chức giám sát chặt chẽ.

Phát triển hệ thống giao thông công cộng thông minh, thân thiện môi trường, giao thông xanh; tăng cường đầu tư hệ thống quan trắc, dự báo, cảnh báo chất lượng không khí…

Tập trung xử lý nguồn gây ô nhiễm

Tại cuộc họp, các đại biểu trao đổi về kinh nghiệm giảm ô nhiễm không khí hiệu quả tại một số thành phố lớn trên thế giới, như Bắc Kinh (Trung Quốc) bao gồm: Kiểm soát chặt chẽ nguồn phát thải, chuyển đổi sang năng lượng sạch, khuyến khích giao thông công cộng và xe điện, tăng cường trồng cây xanh, áp dụng công nghệ giám sát ô nhiễm.

Lãnh đạo UBND TP Hải Phòng, TP Đà Nẵng chia sẻ kinh nghiệm kiểm soát tình trạng ô nhiễm không khí, như thiết lập mạng lưới quan trắc; xây dựng danh mục các dự án không khuyến khích đầu tư do gây ô nhiễm; thường xuyên đánh giá mức độ gây ô nhiễm của những cơ sở sản xuất công nghiệp…

Lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường TP Hà Nội, UBND TP.HCM đã báo cáo chi tiết về tình hình ô nhiễm không khí tại địa phương, nguyên nhân chính gây ra ô nhiễm, trách nhiệm của các cơ quan liên quan và giải pháp sẽ thực hiện ngay.

Trung tướng Trần Minh Lệ, Cục trưởng Cục Cảnh sát phòng chống tội phạm môi trường (Bộ Công an) đề nghị khẩn trương đưa vào vận hành, kết nối trực tuyến toàn bộ trạm quan trắc không khí, nhất là tại các thành phố lớn, như Hà Nội, để giám sát chặt chẽ, xử lý kịp thời.

Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Văn Sinh cho rằng, trước mắt, các thành phố lớn cần tập trung xử lý nguồn gây ô nhiễm không khí từ hoạt động giao thông, xây dựng như: Thực hiện kiểm định khí thải xe máy, phun rửa xe chở vật liệu, xe ra vào công trình xây dựng, che chắn công trình xây dựng, thiết lập những khu xử lý phế thải xây dựng tập trung…

Thứ trưởng Bộ Tài chính Đỗ Thành Trung đề nghị xây dựng kế hoạch hành động về xử lý ô nhiễm không khí với mục tiêu cụ thể, làm căn cứ để các bộ, ngành, địa phương xây dựng kế hoạch, dự án chi tiết kèm theo phân bổ nguồn lực thực hiện; xây dựng, ban hành công cụ kinh tế (thuế, phí), chế tài xử phạt nghiêm ngặt để kiểm soát, giảm nguồn gây ô nhiễm không khí.

Xây dựng kế hoạch hành động quốc gia

Kết luận cuộc họp, Phó thủ tướng Trần Hồng Hà nêu rõ, còn rất nhiều việc phải làm để giải quyết ô nhiễm môi trường trước xu thế suy giảm nghiêm trọng chỉ số về chất lượng không khí, nước, chất thải rắn…

Đặc biệt, tình trạng ô nhiễm môi trường, ô nhiễm không khí ở một số thành phố lớn, tại một số thời điểm đã gây ảnh hưởng nghiêm trọng sức khỏe của người dân.

“Chúng ta cần xây dựng kế hoạch hành động quốc gia để giải quyết tình hình ô nhiễm không khí, xác định mục tiêu từng năm và cả giai đoạn 5 năm”, Phó thủ tướng đặt vấn đề.

Trước hết, Bộ Nông nghiệp và Môi trường chủ trì, phối hợp các bộ, ngành, địa phương đánh giá toàn diện bức tranh về ô nhiễm không khí theo tiêu chuẩn quốc tế trên phạm vi cả nước cũng như ở từng đô thị, thành phố, nhất là Hà Nội và TP.HCM, chỉ ra những nguồn gây ô nhiễm không khí.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường chủ trì thiết lập quy trình đo đếm, giám sát các chỉ số chất lượng không khí, hình thành hệ thống quan trắc chính xác, tin cậy, tập trung ở những khu vực trọng điểm về ô nhiễm không khí, truyền dữ liệu trực tuyến về cơ quan quản lý.

Các bộ, ngành khẩn trương xây dựng, ban hành quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật về phát thải vào không khí cho từng ngành, lĩnh vực, như: Giao thông, xây dựng, nông nghiệp, công nghiệp, xử lý rác thải; đồng thời cho phép các tỉnh, thành phố áp dụng tiêu chuẩn, quy chuẩn phù hợp tình hình ô nhiễm ở địa phương.

Cụ thể, Bộ Xây dựng nghiên cứu, ban hành quy chuẩn, tiêu chuẩn, định mức, đơn giá về xử lý, tái chế phế thải xây dựng và cơ chế, chính sách hỗ trợ cho doanh nghiệp xử lý phế thải xây dựng (thuế, lãi suất, đất đai…); rà soát điều kiện, cơ sở pháp lý triển khai kiểm định khí thải xe máy, chế tài xử lý phương tiện không đạt chuẩn, hỗ trợ chủ xe lắp đặt thiết bị giảm khí thải.

Siết chặt hoạt động giám sát hoạt động của công trình xây dựng dân dụng, công nghiệp, nhất là ở đô thị, bằng camera các phương tiện ra vào công trường, có khu vực rửa xe riêng, có lưới che chắn… xử phạt nghiêm hành vi vi phạm; quy hoạch, bố trí trạm rửa xe trước khi vào thành phố hoặc khu đô thị.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường hoàn thiện chế tài xử phạt hành chính với những hành vi gây ô nhiễm không khí đã được quy định trong Luật Bảo vệ môi trường; đề xuất định hướng thu mua, tái chế rơm rạ, phụ phẩm nông nghiệp, có chính sách hỗ trợ doanh nghiệp.

Nâng cao chế tài xử phạt đối với đơn vị thu gom, xử lý chất thải rắn, chất thải nguy hại không đúng quy định, phát tán ô nhiễm ra không khí, trường hợp cần thiết phải xử lý hình sự.

Bộ Công thương đề xuất phương án di dời cơ sở gây ô nhiễm nghiêm trọng trong khu vực nội thành, hoặc chuyển đổi công nghệ và có chính sách hỗ trợ.

Bộ Công an tập trung xử lý vi phạm nghiêm trọng về xử lý chất thải rắn, chất thải nguy hại gây ô nhiễm không khí; chỉ đạo công an địa phương phối hợp quản lý trật tự an toàn giao thông hợp lý, bổ sung thẩm quyền cho lực lượng cảnh sát giao thông, công an cơ sở giám sát, xử lý vi phạm trong lĩnh vực giao thông, xây dựng gây ô nhiễm không khí.