Nước non vạn dặm: Bộ tiểu thuyết ‘ôm trọn’ cuộc đời Bác Hồ

Bộ sách không chỉ về cuộc đời của Bác mà khắc họa cả một thời đại vẻ vang của dân tộc. Nhà phê bình Nguyễn Hoài Nam đánh giá Nước non vạn dặm có thể nói là tiểu thuyết sử thi lớn nhất từ trước đến nay mà một người sáng tác văn chương ở Việt Nam đã và đang thực hiện.

Ông Nguyễn Thế Kỷ cho biết mong muốn cháy bỏng viết bộ tiểu thuyết “ôm trọn” cuộc đời Bác Hồ nên ông viết suốt mấy năm qua, sau nhiều năm tích lũy tư liệu.

Ông Kỷ nói ông may mắn khi có cơ hội tiếp cận kho tư liệu phong phú về Bác Hồ do nhiều năm vừa làm văn nghệ vừa hoạt động chính trị của ông.

Đời thường hóa nhân vật vĩ đại: Bác Hồ

Theo đánh giá của ông Nguyễn Hoài Nam, một trong những điểm cộng của bộ tiểu thuyết Nước non vạn dặm là nỗ lực “đời thường hóa” những phẩm chất làm nên sự vĩ đại của con người Hồ Chí Minh.

Trong bất kỳ hoàn cảnh nào, nhân vật Chủ tịch Hồ Chí Minh trong tiểu thuyết của Nguyễn Thế Kỷ cũng cuồn cuộn một khát vọng độc lập cho dân tộc, tự do, hòa bình và hạnh phúc cho nhân dân. Nhưng tác giả không chọn lối viết thần thánh hóa Bác Hồ.

Tâm sự với Tuổi Trẻ, ông Nguyễn Thế Kỷ nói ông không thần thánh hóa Bác mà chỉ muốn khắc họa trung thực chân dung Bác là một người Việt giản dị có trái tim yêu nước, tiếp xúc được với những tư tưởng lớn của thời đại.

Vì vậy, với Nước non vạn dặm, ông Nguyễn Thế Kỷ chọn lối viết biên niên sử, câu chuyện diễn ra theo trật tự thời gian tuyến tính, hấp dẫn bạn đọc bằng sự dung dị mà xúc động trong lối kể chuyện, lời văn nhiều khúc trau chuốt.

Bạch hóa một vùng mờ

Một điểm cộng nữa của ông Nguyễn Thế Kỷ khi viết về Bác theo ông Nguyễn Hoài Nam đó là làm sáng tỏ thêm những vùng mờ – theo hiểu biết của nhiều độc giả thông thường, trong cuộc đời Bác.

Với riêng tập ba Từ Việt Bắc về Hà Nội vừa ra mắt, tác giả đã “bạch hóa nhiều chi tiết thuộc vào vùng mờ trong sự tri nhận của phần đông công chúng” về quãng thời gian 5 năm đặc biệt trong cuộc đời Chủ tịch Hồ Chí Minh từ khi Người trở về nước tháng 1-1941 cho tới khi đọc bản Tuyên ngôn độc lập ở quảng trường Ba Đình vào sáng 2-9-1945.

Ông Nam giải thích giai đoạn này của Bác Hồ hầu như độc giả biết một cách đại khái: trong khoảng ấy, Bác Hồ về nước, sống ở Pác Bó (Cao Bằng) để lãnh đạo phong trào cách mạng; sau đó trong một chuyến sang Trung Quốc công tác bí mật, Bác bị chính quyền Tưởng Giới Thạch bắt và giam giữ hơn một năm.

Sau khi trở về nước, Bác tiếp tục lãnh đạo cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc đi đến thắng lợi cuối cùng.

Những chỗ mờ hoặc thiếu khuyết trong hiểu biết của mọi người về đoạn đời này của Bác đã được ông Nguyễn Thế Kỷ giải quyết, theo cách riêng của văn chương.

Nhờ đó, người đọc biết thêm lý do gì mà Nguyễn Ái Quốc thực hiện những chuyến công tác bí mật bên Trung Quốc, và tại sao, dù không quy được vào bất cứ sai phạm nào, chính quyền Tưởng Giới Thạch vẫn giam giữ và nhùng nhằng đày ải lãnh tụ cách mạng Việt Nam đến hơn một năm mới chịu thả.

Bạn đọc cũng được rõ hơn về việc Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân ra đời, được xem như tiền thân của Quân đội nhân dân Việt Nam, nhưng nó lại có tiền thân là những nhóm tự vệ, du kích vô cùng thô sơ mà Bác chính là người trực tiếp chỉ đạo gây dựng từ trước tháng 12-1944.

Rồi những nỗ lực của Bác trong việc thiết lập các mối quan hệ với chính quyền Mỹ trên đất Trung Quốc, dẫn đến sự có mặt của những cố vấn quân sự Mỹ tại núi rừng Việt Bắc trước thời điểm nổ ra Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945…

Chỉ với tập ba của bộ tiểu thuyết Nước non vạn dặm, ông Nguyễn Hoài Nam nhìn thấy nhà văn Nguyễn Thế Kỷ đã phải xử lý một khối lượng rất lớn các nguồn tư liệu bề bộn, từ nguồn sử chính thống của ta đến hồ sơ của các nước, các hồi ức, hồi ký, ghi chép của những người cùng thời có liên quan, rồi cả những giai thoại được lưu truyền trôi nổi trong dân gian…

Và hơn thế, tác giả Nguyễn Thế Kỷ đã thật sự làm chủ được khối lượng tư liệu lớn ấy mà “đời sống hóa tư liệu” để viết lên một bộ tiểu thuyết chứ không phải kể sử.