Nông thôn mới: Không chỉ là đường, trường, trạm…

Quang cảnh hội thảo

Ngày 20/2, tại Hà Nội, Bộ NN&PTNT tổ chức Hội thảo tham vấn lấy ý kiến góp ý định hướng thực hiện chương trình Mục tiêu Quốc gia (MTQG) xây dựng nông thôn mới (NTM) giai đoạn 2026 – 2030.

Hơn 50% sản phẩm OCOP được tiêu thụ qua các kênh thương mại điện tử

Báo cáo của Văn phòng Điều phối NTM Trung ương cho thấy, chương trình MTQG xây dựng NTM giai đoạn 2021-2025 đã có những đóng góp quan trọng làm thay đổi diện mạo nông thôn, thực hiện hiệu quả cơ cấu lại ngành nông nghiệp. Giai đoạn 2021-2025 đánh dấu bước tiến quan trọng trong phát triển nông thôn Việt Nam. Hơn 78% xã đạt chuẩn NTM, vượt trội so với các giai đoạn trước. Hạ tầng được đầu tư mạnh mẽ với hơn 60.000 km đường giao thông nâng cấp, kết nối vùng sản xuất với thị trường. Hơn 95% thôn, bản có đường ô tô đến trung tâm, thúc đẩy kinh tế và giao thương.

Hệ thống điện, nước sạch, trường học, trạm y tế, nhà văn hóa được cải thiện đáng kể: gần 100% hộ dùng điện lưới, hơn 95% dân số tiếp cận nước sạch. Chất lượng giáo dục và y tế nâng cao, với hơn 90% trường học đạt chuẩn quốc gia và 85% trạm y tế có bác sĩ thường xuyên.

Bên cạnh đó, công tác bảo vệ môi trường đã có nhiều chuyển biến tích cực. Nhiều địa phương triển khai hiệu quả các mô hình xử lý rác thải tại nguồn, tăng cường sử dụng năng lượng tái tạo và áp dụng giải pháp xanh trong sản xuất nông nghiệp.

Chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP) được triển khai mạnh mẽ, với hơn 15.500 sản phẩm đạt chuẩn từ 3 sao trở lên, tạo ra giá trị kinh tế cao và nâng cao vị thế hàng Việt trên thị trường quốc tế. Đáng chú ý, hơn 50% sản phẩm OCOP được tiêu thụ qua các kênh thương mại điện tử, giúp mở rộng thị trường tiêu thụ và nâng cao thu nhập cho người dân.

Ông Ngô Trường Sơn – Chánh Văn phòng Điều phối NTM Trung ương, thu nhập bình quân đầu người khu vực nông thôn đã tăng lên đáng kể, đạt mức trên 55 triệu đồng/năm, tăng gần 1,5 lần so với năm 2020. Đặc biệt, các khu vực miền núi và vùng sâu vùng xa đã có sự cải thiện rõ rệt nhờ vào các chương trình hỗ trợ sinh kế, đào tạo nghề và phát triển hợp tác xã nông nghiệp.

Tỷ lệ thu gom và xử lý rác thải sinh hoạt nông thôn đạt trên 80%, trong khi hơn 70% hộ nông dân áp dụng mô hình sản xuất bền vững, sử dụng phân bón hữu cơ và chế phẩm sinh học. Nhờ đó, môi trường sống nông thôn được cải thiện rõ rệt, góp phần thúc đẩy phát triển bền vững.

Theo ông Phương Đình Anh, Phó Chánh Văn phòng Điều phối NTM Trung ương, giai đoạn 2021-2025, Bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới (NTM) có nhiều điều chỉnh quan trọng nhằm nâng cao chất lượng. Bộ tiêu chí cấp xã vẫn giữ 19 tiêu chí nhưng bổ sung 8 chỉ tiêu, nâng tổng số lên 57 chỉ tiêu để phản ánh đầy đủ hơn nhu cầu phát triển kinh tế – xã hội. Đến cuối năm 2024, cả nước có hơn 78% số xã đạt chuẩn NTM.

Xây dựng nông thôn mới tri thức và bền vững

Giai đoạn 2026 – 2030, tiếp tục thực hiện Chương trình MTQG xây dựng nông thôn mới theo hướng gắn với đô thị hóa, bảo đảm thực chất, đi vào chiều sâu, hiệu quả, bền vững, lấy cư dân nông thôn làm chủ thể, đem lại sự chuyển biến tích cực rõ nét hơn về nếp sống tới từng thôn, bản, ấp, hộ gia đình và cuộc sống trực tiếp của mỗi người dân sinh sống ở nông thôn.

Xây dựng một nông thôn đáng sống, hài hòa giữa truyền thống và hiện đại

Mục tiêu cụ thể đến 2030, phấn đấu cả nước có khoảng 90% số xã đạt chuẩn nông thôn mới, trong đó khoảng 50% số xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao, ít nhất có 20% số xã đạt chuẩn NTM kiễu mẫu; không còn xã dưới 15 tiêu chí. Thu nhập bình quân của người dân nông thôn năm 2030 phấn đấu tăng gấp 2,5 – 3 lần so với năm 2020, tương đương 104 – 125 triệu đồng/người/năm.

Theo TS. Trần Công Thắng – Viện trưởng Viện Chính sách và Chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn (IPSARD), một trong những yếu tố then chốt để thúc đẩy phát triển bền vững là xây dựng hệ thống hạ tầng hiện đại, đồng thời tăng cường kết nối giữa đô thị và nông thôn.

Theo đó, việc hoàn thiện hệ thống giao thông liên vùng, phát triển các trung tâm logistics nông nghiệp, chợ đầu mối, kho lạnh sẽ góp phần giảm thiểu chi phí vận chuyển và nâng cao hiệu quả chuỗi cung ứng. Bên cạnh đó, việc mở rộng hạ tầng số cũng được coi là yếu tố quan trọng, tạo nền tảng cho sự phát triển của thương mại điện tử và ứng dụng công nghệ số trong lĩnh vực nông nghiệp.

Song song với phát triển hạ tầng, việc bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa nông thôn cũng đóng vai trò không thể thiếu. Các làng nghề truyền thống, mô hình du lịch cộng đồng, và kinh tế hợp tác xã cần được khai thác hiệu quả để vừa tạo sinh kế bền vững cho người dân, vừa gìn giữ những giá trị văn hóa bản địa. Đây không chỉ là động lực kinh tế mà còn là cách để bảo vệ di sản văn hóa trong bối cảnh hội nhập và phát triển.

Ông Lê Minh Hoan- Phó Chủ tịch Quốc hội chia sẻ: “Thế giới đang thay đổi rất nhanh và nông thôn Việt Nam không thể mãi đi theo lối mòn cũ. Nếu bạn muốn có những điều chưa từng có, bạn phải làm những điều chưa từng làm. Nếu trước đây chúng ta nói về nông thôn mới với đường sá, trường trạm, nhà cửa khang trang thì giờ đây chúng ta cần nhấn mạnh hơn đến một nông thôn tri thức, một nông thôn có tính kết nối cao và một nền kinh tế nông thôn phát triển bền vững”.

Theo ông Lê Minh Hoan cho rằng, cần xây dựng cộng đồng nông thôn tri thức – đưa tri thức về làng quê; phát triển kinh tế nông thôn gắn với bảo tồn và phát huy nghề truyền thống; thúc đẩy du lịch nông nghiệp, khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo; phát triển kinh tế trang trại, liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị; xây dựng một nông thôn đáng sống, hài hòa giữa truyền thống và hiện đại.

“Xây dựng nông thôn mới không phải là một đích đến mà là một hành trình liên tục đổi mới, sáng tạo và phát triển. Chúng ta không chỉ cần một nông thôn “mới” về hình thức mà còn phải mới trong tư duy, trong cách làm, mới trong tổ chức sản xuất và phát triển cộng đồng”, ông Lê Minh Hoan chia sẻ.