Nơi an nghỉ của vị vua anh minh bậc nhất lịch sử Việt Nam

Triều Lê Sơ là vương triều phát triển rực rỡ bậc nhất thời kỳ phong kiến Việt Nam, gắn liền với tên tuổi các vua anh minh, như Lê Thái Tổ, Lê Thái Tông, Lê Nhân Tông, Lê Thánh Tông… Công lao của mỗi hoàng đế gắn với một thời kỳ lịch sử nhất định.

Nếu Lê Thái Tổ có công đánh đuổi giặc Minh, bình định thiên hạ, khai sinh ra vương triều Hậu Lê thì vua Lê Thánh Tông lại là hiện thân của thời đại hoàng kim của quốc gia Đại Việt.

Lê Thánh Tông (tên húy là Lê Tư Thành, sinh ngày 20-7-1442, là con vua Lê Thái Tông và bà Ngô Thị Ngọc Dao. Sách Đại Việt sử ký toàn thư miêu tả ông khi mới sinh ra “thiên tư tuyệt đẹp, thần sắc khác thường, vẻ người tuấn tú, nhân hậu, rạng rỡ, nghiêm trang, thực là bậc thông minh xứng đáng làm vua, bậc trí dũng đủ để giữ nước”.

Năm 1445, Lê Tư Thành được phong làm Bình Nguyên vương, ở kinh sư học cùng các vương khác. Các quan đều thấy Bình Nguyên vương dáng điệu đường hoàng, thông minh hơn hẳn người khác nên cho là bậc khác thường. Bình Nguyên vương lại sống kín đáo, không lộ vẻ anh minh ra ngoài, chỉ vui với sách vở cổ kim, nghĩa lý thánh hiền, ưa điều thiện, thích người hiền.

“Bình Nguyên vương được thái hậu Nguyễn Thị Anh yêu mến như con đẻ và được Lê Nhân Tông coi như người em hiếm có”- Đại Việt sử ký toàn thư chép.

Đến ngày 8-6-1460, Lê Tư Thành được các đại thần tôn lên làm vua, lấy hiệu là Lê Thánh Tông, khi ấy 18 tuổi. Ông là vua thứ năm của nhà Hậu Lê, nếu tính cả Lê Nghi Dân. Lê Thánh Tông ở ngôi đến năm 1497, tổng cộng hơn 37 năm, là vua trị vì lâu nhất nhà Hậu Lê.

Trong thời kỳ Lê Thánh Tông nắm quyền, nhà nước Đại Việt phát triển rực rỡ ở mọi phương diện từ kinh tế, chính trị, quân sự đến giáo dục, văn hóa, xã hội. Vua Lê cho hoàn thiện một bộ luật đồ sộ, tư tưởng dùng luật pháp để trị quốc đặc biệt thành công, hùng mạnh, làm kiểu mẫu cho các đời vua sau noi theo (Luật Hồng Đức). Thời kỳ này thường được gọi là Hồng Đức thịnh trị, vì diễn ra trong những năm Hồng Đức.

Dưới triều Lê Thánh Tông, chế độ khoa cử ở Việt Nam đạt tới đỉnh cao thịnh vượng. Vua cho tổ chức nhiều khoa thi, lấy đỗ nhiều tiến sĩ, trạng nguyên. Để tôn vinh những người tài và đức của Đại Việt, năm 1484, Lê Thánh Tông cho dựng bia tiến sĩ từ khoa thi 1442 trở đi, đặt trong khuôn viên Văn Miếu – Quốc Tử giám. Mỗi khoa, một tấm bia đặt trên lưng rùa. Các thế hệ và triều đình về sau tiếp tục bổ sung các bia vinh danh mới.

Cũng dưới thời vua Lê Thánh Tông, việc canh phòng và gìn giữ biên cương được chú trọng. Nhà vua thường đi tuần phòng ở các vùng biên ải cùng binh lính. Ông tha thiết với chủ quyền quốc gia, vì vậy bản đồ đầu tiên của quốc gia Đại Việt được hoàn thành dưới thời vua này…

Ngày 30 tháng giêng năm Đinh Tỵ (1497), vua lâm bệnh và băng hà ở cung Bảo Quang, sau đó được rước về Lam Kinh và an táng tại Chiêu Lăng. Chiêu Lăng được xây dựng theo hướng Nam, có độ dốc thoai thoải. Trước kia, lăng mộ được xây bằng gạch vồ, trên đắp đất. Do thời gian, thiên nhiên hủy hoại chỉ còn lại gò đất. Đến năm 1998, lăng mộ được tôn tạo, xây gạch ốp đá bên ngoài, có kích thước: dài 4,40 m; rộng 4,39 m; cao 1,19 m.