Những khoáng sản quý mà Ukraine nắm giữ để lay chuyển Mỹ “quay xe” trở lại thỏa thuận

Ukraine nằm trong số 10 nước có trữ lượng titan nhiều nhất thế giới. (Nguồn: inventure)

Ngày 3/3, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky bày tỏ sẵn sàng ký thỏa thuận khoáng sản với Mỹ trong cuộc phỏng vấn báo chí sau Hội nghị thượng đỉnh các nước châu Âu về Ukraine được tổ chức tại London (Anh).

Ông Zelensky nói: “Chính sách của chúng tôi là tiếp tục những gì đã tiến hành trước đó và Ukraine có lập trường mang tính xây dựng. Nếu đã đồng ý với thỏa thuận khoáng sản, chúng tôi sẵn sàng ký. Văn kiện sẽ được thông qua nếu các bên đều sẵn sàng”.

Điều này làm dấy lên hy vọng về khả năng hồi sinh thỏa thuận khoáng sản giữa Mỹ và Ukraine. Trước đó, thỏa thuận này tưởng chừng như đã đi vào ngõ cụt sau cuộc tranh cãi căng thẳng giữa ông Zelensky và Tổng thống Mỹ Donald Trump hôm 28/2 tại Nhà Trắng.

Ukraine từng được Diễn đàn Kinh tế thế giới (WEF) mô tả là “một nhà cung cấp tiềm năng quan trọng của kim loại đất hiếm” khi được cho là nắm giữ khoảng 5% trữ lượng kim loại đất hiếm toàn cầu. Đất hiếm gồm các nguyên tố kim loại thuộc nhóm lanthanoid được Liên minh châu Âu (EU) phân loại là “nguyên liệu thô quan trọng”.

Ông Robert Muggah, Giám đốc công ty tư vấn rủi ro địa chính trị SecDev nhận định, Ukraine nắm trong tay nhiều loại khoáng sản quan trọng mà Mỹ quan tâm. Tuy nhiên, vị chuyên gia cho rằng “quy mô các loại khoáng sản quan trọng có thể khai thác ở Ukraine có khả năng bị phóng đại quá mức”.

Giám đốc Robert Muggah cũng là đồng tác giả một báo cáo của Trung tâm Quan hệ quốc tế và Phát triển bền vững (CIRSD), nhóm nghiên cứu chính sách công có trụ sở tại Belgrade (Serbia) và New York (Mỹ), chỉ ra rằng, phần lớn tài nguyên khoáng sản của quốc gia Đông Âu nằm ở “Lá chắn Ukraine”, trải dài trên các vùng lãnh thổ như Luhansk, Donetsk, Zaporizhzhya và Dnipropetrovsk. Tuy nhiên, hiện phần lớn những khu vực này nằm dưới sự kiểm soát của Nga.

Mặt khác, Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế (CSIS) lưu ý rằng, xung đột đã tàn phá cơ sở hạ tầng quan trọng của Ukraine, bao gồm gần một nửa công suất phát điện của nước này. Trong khi đó, ngành công nghiệp khai khoáng lại tiêu tốn rất nhiều năng lượng, do đó, các thương vụ khai khoáng phải đối mặt với những trở ngại lớn khi các công ty ngần ngại đầu tư với những rủi ro an ninh đang diễn ra.

Trong bối cảnh thỏa thuận khoáng sản Mỹ-Ukraine đang có khả năng hồi sinh, 5 loại khoáng sản chính dưới đây có thể được đưa vào thỏa thuận này:

Titan

Trung Quốc là nước sản xuất titan lớn nhất thế giới, nhưng Ukraine nằm trong số 10 nước có trữ lượng titan nhiều nhất thế giới và chiếm 7% sản lượng toàn cầu. Các nhà cung cấp titan lớn khác bao gồm Nga, Mozambique, Australia và Canada.

Tỷ lệ độ bền trên trọng lượng cao và khả năng chịu nhiệt của titan khiến kim loại này trở nên quan trọng đối với ngành hàng không vũ trụ. Ví dụ, titan được sử dụng trong các vách ngăn và bộ phận động cơ của máy bay chiến đấu F-35 để chịu được nhiệt độ cao phát sinh trong quá trình bay siêu thanh. Trong những năm 1960, Mỹ đã dùng titan để chế tạo máy bay do thám SR-71.

Trước xung đột với Nga, Ukraine là nhà cung cấp titan chính cho lĩnh vực quân sự của nhiều quốc gia.

Theo tờ Kyiv Post, vào năm 2023, Ukraine đã bán nhà sản xuất titan lớn nhất của mình cho một công ty tư nhân đang vận hành hai mỏ titan lớn ở Dnipropetrovsk và Zhytomyr.

Lithium

Chile, Australia và Trung Quốc là những nhà sản xuất lithium hàng đầu thế giới. Đây là một kim loại quan trọng đối với pin lithium-ion công nghệ cao được sử dụng trong nhiều thiết bị điện tử, từ điện thoại thông minh đến xe điện. Lithium cũng được sử dụng để sản xuất gốm sứ, thủy tinh, hợp kim và đặc biệt là pin.

Ukraine được cho là đang nắm giữ một trong những trữ lượng lithium lớn nhất châu Âu, ước tính khoảng 500.000 tấn, tương đương khoảng 3% tổng trữ lượng toàn cầu. Tuy nhiên, hiện tại không có mỏ quặng lithium nào của Ukraine được khai thác do việc này cần hàng trăm triệu USD đầu tư.

Chuyên gia Robert Muggah nhấn mạnh, khoảng 25% trữ lượng lithium của Ukraine nằm ở các khu vực hiện do Nga kiểm soát và cuộc xung đột đã ngăn chặn việc đầu tư thêm vào khai thác.

Trữ lượng lithium của Ukraine được tìm thấy trong quặng petalite, một loại vật liệu phức tạp và tốn kém hơn để khai thác so với spodumene (loại quặng chính được các nhà sản xuất lithium sử dụng). Theo Trung tâm Hành động chống tham nhũng của Ukraine, việc khai thác lithium từ quặng petalite là một quá trình đòi hỏi công nghệ cao và vốn lớn.

Quân nhân Ukraine đi ngang qua một trạm nhiên liệu bị phá hủy ở Stoyanka, ngày 31/3/2022. Xung đột khiến việc vận hành khai thác các mỏ khoáng sản ở quốc gia này trở nên khó khăn. (Nguồn: Getty Images)

Than chì

Ukraine được cho là nắm giữ một trong những mỏ than chì lớn nhất thế giới, mặc dù sản lượng của nước này rất nhỏ, chỉ đóng góp 0,5% sản lượng toàn cầu vào năm 2020.

Than chì là vật liệu chính trong sản xuất thép và được sử dụng cho những thứ như má phanh, gioăng và bộ ly hợp trong ngành công nghiệp ô tô.

Niken và coban

Niken, một kim loại màu trắng bạc được sử dụng trong các hợp kim như thép không gỉ, đóng vai trò quan trọng trong sản xuất pin, động cơ phản lực và một loạt ứng dụng thương mại, công nghiệp khác.

Niken và coban thường được tìm thấy cùng nhau trong khai thác. Cả coban và lithium đều cần thiết cho sản xuất xe điện.

Indonesia, Nga và Australia là những quốc gia sản xuất niken hàng đầu. Năm 2022, Ukraine xếp thứ 69 về sản lượng coban, giá trị xuất khẩu kim loại này đạt 41.400 USD.

Có thể thấy, trữ lượng khoáng sản của Ukraine rất đáng kể nhưng phần lớn chưa được khai thác. Trong bối cảnh xung đột đang diễn ra với những tác động không nhỏ đến cơ sở hạ tầng, việc bảo đảm đầu tư dài hạn vào các khoáng sản quan trọng này vẫn là một thách thức. Tuy nhiên, với khả năng cung cấp các khoáng sản thiết yếu cho Mỹ và châu Âu thông qua các thỏa thuận, nguồn tài nguyên của Ukraine có thể đóng vai trò quan trọng trên thị trường công nghiệp toàn cầu trong những năm tới.