Những dấu hiệu nhận biết sớm trẻ mắc rối loạn phổ tự kỷ

Trong báo cáo cuối năm 2024, Khoa Tâm thần tiếp đón trên 45 nghìn lượt trẻ đến khám sức khỏe tâm thần nói chung, trong đó xấp xỉ 20% khám vì dấu hiệu nghi ngờ tự kỷ. Như vậy, mỗi năm xấp xỉ 10 nghìn lượt trẻ khám tự kỷ.

Làm thế nào để nhận biết con mình có nguy cơ mắc chứng rối loạn phổ tự kỷ, Thạc sĩ, bác sĩ Nguyễn Minh Quyết – Khoa Tâm thần, Bệnh viện Nhi Trung ương đã đưa ra một số dấu hiệu sau để cha mẹ lưu ý:

Một là, trẻ có các suy giảm về giao tiếp xã hội gồm: Trẻ ít phản ứng khi được gọi tên, ít giao tiếp bằng mắt, thích chơi một mình, khó khăn trong việc kết bạn và duy trì mối quan hệ; ít các cử chỉ, điệu bộ như chào, tạm biệt, ạ, xin…;

Trẻ chưa biết chỉ bằng ngón trỏ, hay kéo tay người khác, ít biểu lộ cảm xúc trên nét mặt hoặc khó hiểu cảm xúc, nét mặt của người khác; khó để hiểu nghĩa bóng, nghĩa ẩn dụ, quy tắc ngầm; chưa nói phù hợp với lứa tuổi, âm sắc bất thường, giọng đều đều, khó khăn trong khởi xướng hội thoại, không biết chơi giả vờ, tưởng tượng phù hợp lứa tuổi.

Hai là, trẻ có các hành vi, sở thích, hoạt động thu hẹp, lặp đi lặp lại như: các động tác bàn tay (vỗ tay, xoắn vặn tay, gõ, ngắm nghía bàn tay, vẩy tay…); tư thế bất thường (đi kiễng, lắc lư người…), cách chơi lặp đi lặp lại (xoay bánh xe, xé giấy, xếp thành hàng dài, chồng cao..); nhại lời hoặc nói theo phong cách riêng (lan man, trịnh trọng, biệt ngữ, rập khuôn), âm vô nghĩa lặp đi lặp lại; tuân thủ nghiêm ngặt thói quen hoặc lịch trình 1 cách cứng nhắc (giờ ăn, giờ vệ sinh, giờ đi ngủ, chơi đồ chơi theo một cách…);

Trẻ khó chịu hoặc dễ bùng nổ khi thay đổi môi trường, chuyển tiếp giữa các sự kiện hoặc hoạt động; tuân thủ nghiêm ngặt các quy tắc theo phong cách riêng; quan tâm đến các chủ đề mà các trẻ cùng lứa ít hứng thú, quan tâm quá mức đến một hoặc nhiều chủ đề về cả mức độ hoặc độ tập trung;

Trẻ hiểu biết sâu về một chủ đề (lịch sử, thiên văn, địa lý, quốc kỳ…), quá nhạy cảm về cảm giác như xúc giác (kết cấu đồ ăn, đồ chơi, đồ dùng, không thích ôm..), âm thanh (sợ tiếng máy sấy, máy xay…), giảm cảm giác đau, nóng, lạnh; phản ứng quá mức với mùi, vị ,màu sắc đồ ăn; cuốn hút các vật xoay tròn, ngửi, liếm đồ vật…

Có 5 dấu hiệu cảnh báo nguy cơ tự kỷ mà các phụ huynh cần đặc biệt chú ý:

-12 tháng, trẻ không nói bập bẹ

-12 tháng, trẻ chưa biết chỉ ngón, bye, vỗ tay, lắc đầu

-16 tháng, trẻ chưa nói được từ đơn

-24 tháng, trẻ chưa nói được 2 từ

– Trẻ mất đi kỹ năng ngôn ngữ hoặc xã hội đã có ở bất kỳ lứa tuổi nào.