Việt Nam sở hữu nhiều công trình kiến trúc Pháp mang đậm dấu ấn lịch sử và văn hóa, từ các khu phố cổ, biệt thự đến những công trình công cộng xây dựng từ thời Pháp thuộc. Những công trình này không chỉ gắn liền với ký ức của đô thị mà còn là phần quan trọng trong diện mạo kiến trúc của các thành phố lớn. Dưới sự ảnh hưởng của đô thị hóa và biến động môi trường, nhu cầu bảo tồn và phát huy giá trị của những di sản kiến trúc Pháp tại Việt Nam đã trở nên cấp thiết. Thông qua sự hợp tác với nhiều đối tác quốc tế, đặc biệt là các vùng và thành phố của Pháp như Ile-de-France và Toulouse, công cuộc bảo tồn này đang đạt được những bước tiến vượt bậc.
Trong hơn ba thập kỷ qua, vùng Ile-de-France đã hợp tác chặt chẽ với Hà Nội trong lĩnh vực bảo tồn di sản kiến trúc. Từ những năm 1990, các chuyên gia Pháp đã hỗ trợ Hà Nội phục dựng, bảo tồn các công trình kiến trúc cổ như trường Chu Văn An, Thư viện Quốc gia, và nhiều khu phố cổ tại trung tâm thành phố. Những công trình này không những mang giá trị lịch sử mà còn là biểu tượng văn hóa độc đáo, thu hút sự quan tâm của người dân và du khách quốc tế. Việc bảo tồn di sản kiến trúc không dừng lại ở việc lưu giữ ký ức văn hóa mà còn góp phần tạo động lực thúc đẩy phát triển kinh tế và nâng cao chất lượng sống. Đặc biệt, các dự án này đã chuyển từ mô hình hợp tác đơn thuần sang các dự án chiến lược và đa chiều hơn, tập trung vào việc kết hợp bảo tồn di sản với phát triển du lịch bền vững và nâng cao chất lượng không gian công cộng cho Hà Nội.
Hà Nội không dừng lại ở việc bảo tồn các công trình cũ mà còn áp dụng nhiều bài học từ Pháp trong việc thiết kế đô thị hiện đại sao cho hài hòa với di sản kiến trúc. Ông Emmanuel Cerise, trưởng đại diện chương trình hợp tác giữa vùng Ile-de-France và Hà Nội, nhận định rằng Hà Nội có nhiều tiềm năng để trở thành một thành phố có bản sắc kiến trúc độc đáo trong khu vực. Những công trình cổ như cầu Long Biên, các tòa nhà và khu phố cổ đã góp phần định hình diện mạo riêng của Hà Nội, tạo nên sự khác biệt so với nhiều thành phố hiện đại khác. Thông qua các dự án hợp tác, Hà Nội có cơ hội học hỏi từ những kinh nghiệm bảo tồn thành công của Pháp, nơi mỗi công trình mới đều được cân nhắc kỹ lưỡng về thiết kế để giữ lại vẻ đẹp và giá trị của kiến trúc cũ. Các quy tắc xây dựng nghiêm ngặt và sự kết hợp khéo léo giữa di sản với kiến trúc hiện đại là bí quyết giúp Pháp duy trì được vẻ đẹp hài hòa của các thành phố trong quá trình phát triển đô thị.
Một minh chứng cho sự hợp tác thành công trong lĩnh vực bảo tồn là dự án cải tạo nhà cổ 87 Mã Mây và chỉnh trang phố Tạ Hiện. Hai dự án này, với sự hỗ trợ kỹ thuật của các chuyên gia Pháp, đã biến các khu phố cũ của Hà Nội thành điểm đến văn hóa nổi bật, kết hợp giữa nét cổ kính và các tiện ích hiện đại, tạo nên không gian cộng đồng sống động. Bên cạnh đó, dự án trùng tu biệt thự 49 Trần Hưng Đạo cũng được triển khai với sự hợp tác chặt chẽ giữa Hà Nội và vùng Ile-de-France. Công trình này không chỉ là một ví dụ thành công về mặt kiến trúc mà còn đóng vai trò như một trung tâm giao lưu văn hóa, mở ra cơ hội nghiên cứu và phát triển di sản kiến trúc Pháp tại Hà Nội.
Đặc biệt, thông qua hợp tác quốc tế, Hà Nội đã thu thập nhiều kinh nghiệm quý báu trong đào tạo nhân lực bảo tồn di sản. Các chuyên gia Pháp đã tham gia vào công tác bảo tồn, đồng thời tổ chức các lớp đào tạo chuyên sâu cho đội ngũ kỹ thuật viên Việt Nam. Nhờ vậy, đội ngũ này vừa có kiến thức về kỹ thuật bảo tồn hiện đại, vừa thấu hiểu sâu sắc tầm quan trọng của việc gìn giữ các giá trị văn hóa bản địa. Những khóa học thực hành này đã trang bị cho các kiến trúc sư và công nhân Việt Nam khả năng bảo tồn và phục hồi công trình một cách toàn diện và bền vững, góp phần duy trì vẻ đẹp kiến trúc Pháp ngay tại trung tâm các đô thị Việt Nam.
Với định hướng chiến lược phát triển lâu dài, Hà Nội tiếp tục hợp tác cùng các đối tác Pháp để triển khai nhiều dự án bảo tồn di sản trong giai đoạn tới. Theo kế hoạch, từ nay đến năm 2025, Hà Nội sẽ hoàn thiện nội dung bên trong biệt thự 49 Trần Hưng Đạo và tiếp tục mở rộng nghiên cứu bảo tồn, phát huy giá trị của các khu phố cũ. Không chỉ giới hạn ở việc duy trì diện mạo công trình, các dự án này còn tập trung vào việc nâng cao chất lượng không gian sống và tạo điều kiện cho du khách, cộng đồng dân cư được tiếp cận gần hơn với di sản.
Bảo tồn kiến trúc Pháp tại Việt Nam thông qua hợp tác quốc tế không đơn thuần là cách giữ gìn di sản mà còn thúc đẩy mối quan hệ hữu nghị giữa hai quốc gia. Các dự án bảo tồn phản ánh sự am hiểu và tôn trọng di sản văn hóa, đồng thời tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển kinh tế – xã hội. Nhờ vào sự hỗ trợ từ các đối tác quốc tế và nỗ lực trong nước, các công trình kiến trúc Pháp tại Việt Nam sẽ tiếp tục được bảo vệ và tôn vinh, mang lại giá trị bền vững cho cả hiện tại và tương lai.
Hoàng Anh
