Những bí ẩn phủ bóng vụ bắt giữ CEO Telegram Pavel Durov

Vụ ông chủ Telegram Pavel Durov bị bắt giữ làm dấy lên nhiều đồn đoán. (Nguồn: Fortune)

Yếu tố chính trị

Vụ bắt giữ ông chủ ứng dụng Telegram Pavel Durov hôm 24/6 tại sân bay Paris-Le Bourget khi máy bay riêng chở ông từ Azerbaijan đáp xuống Paris ngay lập tức làm rộ lên nhiều suy đoán về động cơ, lý do…

Theo thông cáo báo chí của Văn phòng Công tố Paris ngày 26/8 thì nhà sáng lập kiêm giám đốc điều hành Telegram Pavel Durov đã bị giới chức nước này bắt giữ trong một cuộc điều tra hình sự.

Theo đó, doanh nhân gốc Nga 39 tuổi bị cáo buộc 12 tội danh, bao gồm tạo điều kiện cho tội phạm ma túy, rửa tiền, tội phạm có tổ chức, tiếp tay cho hoạt động lan truyền các nội dung ấu dâm. Ngoài ra, doanh nhân này cũng đang bị điều tra vì từ chối hợp tác với các cuộc điều tra tội phạm mạng và tội phạm tài chính.

Tuy nhiên, vụ việc này đã dấy lên nhiều đồn đoán cùng nhiều bí ẩn. Vụ việc cho thấy rõ tầm quan trọng của dự án Telegram và vai trò của Pavel Durov, chủ sở hữu ứng dụng nhắn tin Telegram đang rất được ưa chuộng bởi tính bảo mật thông tin cá nhân được cho là “tuyệt đối”.

Pavel Durov chính là người nắm giữ các khóa mã hóa bảo mật thông tin của Telegram. Tuy nhiên, bất chấp áp lực từ rất nhiều thế lực, Durov đã nhiều lần tuyên bố sẽ không chuyển chúng cho bất kỳ ai. Mặc dù cơ quan công tố Pháp đã đưa ra lý do bắt giữ Durov và cáo buộc ban đầu với 12 tội danh, nhưng nhiều nhà quan sát cho rằng, vụ bắt giữ ông chủ Telegram có liên quan đến yếu tố chính trị. Bởi thế vụ việc có thể chỉ được giải quyết thông qua các thoả thuận chính trị.

Nhưng dù nguyên nhân vụ bắt giữ là gì, thì cũng sẽ ảnh hưởng ngay lập tức đến gần 1 tỷ người dùng ứng dụng này.

Sau vụ bắt giữ, và đặc biệt sau tuyên bố của Văn phòng công tố Paris, Moscow đã có những phản ứng mạnh mẽ ban đầu nhưng cho đến nay các nhà ngoại giao của Nga vẫn chưa thể tiếp cận được với Durov.

Tại sao là Pháp

Theo truyền thông, Pavel Durov sở hữu 3 hộ chiếu. Ngoài hộ chiếu Nga, ông Durov còn có quốc tịch Các Tiểu vương quốc Arập thống nhất (UAE) – một trong những quốc gia khó xin quốc tịch nhất, quốc tịch Saint Kitts và Nevis (quốc gia vùng Caribe và là thành viên Khối thịnh vượng chung của Anh) và quốc tịch Pháp. Tỷ phú Durov mới nhận quốc tịch Pháp vào năm 2021.

Tình tiết vụ bắt giữ ông Durov hôm 24/8 cũng rất rất bí ẩn. Theo truyền thông Pháp, vào khoảng 20:00 giờ địa phương, máy bay phản lực cá nhân của Durov hạ cánh xuống Paris tại sân bay Le Bourget. Ngay khi vừa hạ cánh, tỷ phú gốc Nga đã bị bắt theo một lệnh bắt giữ, mà theo một số nguồn tin vốn đã được ban hành cách đây 1 năm.

Một trong những điều tra viên hàng đầu của vụ án nói với tờ Le Figaro rằng Durov đã biết về lệnh này nhưng vẫn quyết định đến Pháp. Tờ báo trích dẫn nhận định của nguồn tin giấu tên cho rằng có lẽ là do vị tỷ phú này nghĩ rằng ông ấy sẽ không bị trừng phạt. Một giả định này khá kỳ lạ.

Theo Le Figaro, Durov bị bắt là do thiếu kiểm duyệt trên Telegram. Telegram của Durov vốn được nhiều loại tội phạm yêu thích sử dụng – từ những kẻ buôn bán ma túy đến những kẻ phân phối nội dung khiêu dâm trẻ em bởi những tuyên bố bảo mật thông tin và dữ liệu “còn hơn cả bảo mật ngân hàng” do chính ông chủ của Telegram nhiều lần tuyên bố. Bởi thế, dường như việc chủ sở hữu Telegram từ chối kiểm duyệt nội dung được coi là đồng lõa với các hành vi phạm tội. Nghĩa là, đây là một tội phải ngồi tù (ít nhất là trong thời gian bị tạm giam).

Nhưng câu hỏi đặt ra là vậy tại sao biết có thể bị bắt, bị kết án tù mà Pavel Durov vẫn háo hức đến Pháp để bị bắt và ở nhà tù Pháp?

Một bí ẩn khác liên quan đến lộ trình của tỷ phú trẻ này. Pavel Durov bay đến Pháp từ Azerbaijan chứ không phải từ Dubai, nơi ông sinh sống với tư cách công dân của nước này. Nhiều câu hỏi đặt ra là không rõ ông đã làm gì ở Baku và tại sao lại bay thẳng từ đó đến Paris.

Tất cả các giả thuyết về vụ bắt giữ Durov – khác với phiên bản do nhân viên an ninh Pháp giấu tên đưa ra trên các phương tiện truyền thông – về cơ bản đều hướng đến những suy đoán rằng: người sáng lập Telegram đã bị bắt để lấy khóa mã hóa.

Việc tiếp cận các thông tin trao đổi trong ứng dụng Telegram có thể được chính quyền nhiều quốc gia quan tâm, bao gồm cả Pháp. Thế nhưng ông chủ Telegram, một người được cho là có lối sống lập dị lại cứng đầu dứt khoát từ chối tiết lộ thông tin này.

Ngay cả việc đe dọa chặn Telegram ở Nga cũng chưa từng làm ông sợ hãi. Năm 2015, ngay sau khi rời Liên bang Nga, Durov đã khẳng định: “Telegram chưa và sẽ không cung cấp dữ liệu cá nhân cũng như khóa mã hóa cho bên thứ ba. Telegram rất phổ biến với hàng chục triệu người dùng ở hàng chục thị trường và đe dọa chặn một hoặc hai thị trường sẽ không ảnh hưởng đến chính sách quyền riêng tư của Telegram”.

Lý do bắt giữ

Theo giới quan sát, những cáo buộc mang tính chính trị của Pháp đối với Telegram xuất phát từ một số lý do.

Thứ nhất, Telegram được những người tham gia chiến dịch quân sự tại Ukraine tích cực sử dụng. Với tư cách là một quốc gia thành viên Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) và là một trong những đồng minh chủ chốt của Ukraine, Pháp không thể không tính đến điều này.

Thứ hai, chính quyền Pháp cũng buộc phải xử lý với ứng dụng của Durov bởi áp lực (kể cả từ bên ngoài) từ năm 2021, khi tỷ phú này nhận quốc tịch Pháp. Năm đó, Bộ Tư pháp Đức đã mở hai hồ sơ tố tụng chống lại Telegram do nội dung trên ứng dụng này. Người đứng đầu Bộ Nội vụ Đức Nancy Feser cho biết Telegram đã từ chối hợp tác với Chính phủ Đức. Khiếu nại về Telegram đến từ nhiều tổ chức châu Âu. Ví dụ, ngay trước khi Durov bị bắt, Liên đoàn bóng đá chuyên nghiệp Pháp đã tuyên bố không hài lòng với việc Telegram phát sóng trái phép các trận đấu bóng đá của giải vô địch nước này.

Thứ ba, có thể việc bắt giữ Durov có liên quan đến mối quan hệ Azerbaijan-Pháp. Pháp tích cực ủng hộ Armenia, còn Azerbaijan bị Paris cáo buộc hỗ trợ phe ly khai ở New Caledonia. Trong bối cảnh này, có thể thấy rõ mối liên quan giữa chuyến thăm của Durov tới Baku và việc ông bị các cơ quan thực thi pháp luật Pháp bắt giữ.

Trang mạng ng.ru của Nga bình luận, dù sự kiện này là gì thì nó cũng mở ra một trang mới trong lịch sử quan hệ giữa nhà nước và các doanh nhân liên quan đến Internet. Chưa bao giờ có trường hợp người tạo ra nền tảng mạng xã hội phổ biến như vậy bị bắt vì hoạt động nghề nghiệp của mình. Không ngạc nhiên khi trong số những người ủng hộ Durov có cả chủ sở hữu mạng xã hội X, tỷ phú Elon Musk, một mạng xã hội cũng có rất nhiều người sử dụng bên cạnh Facebook của Zuckerberg…