Nhật ký chiến tranh của người lính trẻ trong Chiến dịch Điện Biên Phủ

Kí họa trong chiến hào được họa sĩ Phạm Thanh Tâm (1932-2019) viết khi tham gia Chiến dịch Điện Biên Phủ với tư cách phóng viên chiến trường báo Quyết Thắng, tờ báo của Đại đoàn pháo binh 351.

Bìa “Kí hoạ trong chiến hào” mới được phát hành tại Việt Nam. (Nguồn: NXB Kim Đồng)

Lưu giữ trong suốt 50 năm

Bà Vũ Thị Quỳnh Liên, Tổng biên tập Nhà xuất bản Kim Đồng cho biết, cuốn nhật ký được họa sĩ Phạm Thanh Tâm lưu giữ suốt 50 năm.

Đến năm 2005, nhật ký được dịch ra tiếng Anh và in thành sách cùng các tranh ký họa ông vẽ trong Chiến dịch Điện Biên Phủ.

Bản tiếng Pháp của cuốn sách được phát hành năm 2011. Với mong muốn giới thiệu cho độc giả Việt Nam, sau gần 20 năm Nhà xuất bản Kim Đồng đã chính thức đưa được cuốn sách trở về quê hương trong dịp kỷ niệm 70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ (7/5/1954-7/5/2024).

Được viết trực tiếp tại chiến trường, ngay trong chiến hào, dưới làn bom đạn, cuốn nhật ký gồm ba phần: Đường ra trận, Trong chiến hào và Về hậu phương.

Mở đầu trang nhật ký, Phạm Thanh Tâm đã ghi lại niềm vui, sự náo nức của mình cũng như đồng đội được “sống đời anh dũng của anh bộ đội”: “Tôi cùng 1/2 đội văn công đi chiến dịch. Vui và hăng say vì thấy mình đã khỏe, tuy hơi gầy” (nhật ký ngày 21/2/1954).

Đường ra trận là đường lên với Điện Biên nơi Phạm Thanh Tâm ghi lại những chân dung ông gặp trên đường ra chiến dịch, đó là dân công hỏa tuyến, công binh mở đường, thanh niên xung phong và đặc biệt gần gũi với ông là chân dung những người pháo thủ thức suốt đêm để kéo pháo lên trận địa.

Ở nơi đó, 10 pháo thủ cùng 70 lính bộ binh dùng sức người cộng với dây tời, xích sắt, thanh tre, thanh gỗ tự chế đưa pháo lên những dốc cao tới 65 độ. Kéo vào rồi lại kéo ra “chết không rời dây, chết không rời càng pháo…”.

Trong chiến hào là những trang nhật ký viết trong suốt 55 ngày đêm của Chiến dịch Điện Biên Phủ. Những ghi chép của ông trong những ngày này là trang tư liệu sống động hữu ích cho bất cứ ai muốn tìm hiểu về Chiến dịch lịch sử.

Tại đây, dưới tầm đại bác, nơi ranh giới giữa sống và chết rất mong manh, Kí họa trong chiến hào thiết tha tình đồng đội, đồng chí và giàu lòng trắc ẩn.

Để rồi, Về hậu phương là niềm vui chiến thắng, những dự cảm về cuộc chiến phía trước để có được ngày hòa bình lâu dài.

Những trang ký họa xúc động

Ngoài nội dung nhật ký, phần hình ảnh của Kí họa trong chiến hào rất đặc sắc. Trong sách có hình ảnh 16 trang nhật ký gốc gồm các trang viết tay, trang vẽ bản đồ, hiện vật thời chiến…

Hoạ sĩ Phạm Thanh Tâm (1933 – 2019). (Nguồn: Bảo tàng Mỹ Thuật TP. Hồ Chí Minh)

Nhưng đặc biệt nhất là hơn 30 bức tranh kí họa được tác giả vẽ trong chiến hào. Viết và vẽ vừa bổ sung vừa thể hiện nhất quán cái nhìn của người lính trẻ Phạm Thanh Tâm.

Tranh kí họa của Phạm Thanh Tâm đầy cảm xúc, họa sĩ vẽ những tình cảm tế nhị của người lính về cuộc chia tay với người thương, vẽ tình đồng đội sâu sắc qua những bức kí họa chăm sóc thương binh, vẽ niềm vui thường ngày của người lính bên bờ suối ngay sau ngọn đồi E khốc liệt giữa chiến dịch, vẽ niềm vui hòa bình khi những bông hoa nở trên mũ sắt vỡ…

Sau 20 năm ra mắt độc giả thế giới, Kí họa trong chiến hào đã trở lại với độc giả Việt Nam đúng vào dịp kỷ niệm 70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ. Tác phẩm vẫn giữ nguyên vẹn giá trị thời sự và nhân văn của nó.

Từ góc nhìn của người trong cuộc, Kí họa trong chiến hào thấm đẫm lòng yêu nước, tình cảm quân – dân, tình đồng chí…

Họa sĩ Phạm Thanh Tâm từng chia sẻ: “Trong chiến tranh có tình yêu và thù hận. Chiến tranh là vậy. Nhưng hận thù không đủ thắng một cuộc chiến.

Chúng tôi đã có một tình yêu lớn lao, tình yêu nước và tình yêu dành cho nhau. Những xúc cảm yêu thương đó là những gì tôi bày tỏ trong nhật ký và mang theo mình suốt cuộc đời”.

Nhân 70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ (1954-2024), Nhà xuất bản Kim Đồng phát hành bộ sách gồm 17 cuốn viết về Điện Biên Phủ với nhiều thể loại của nhiều tác giả nổi tiếng. Không gian triển lãm trực tuyến. (Nguồn: NXB Kim Đồng) Với mong muốn tạo cơ hội rộng rãi cho bạn đọc tiếp xúc với bộ sách kỷ niệm Chiến thắng Điện Biên Phủ và cuốn Kí họa trong chiến hào, Nhà xuất bản Kim Đồng mở hai triển lãm trực tuyến từ ngày 6-12/5, gồm Bộ sách kỷ niệm 70 năm Chiến thằng Điện Biên Phủ và Kí họa trong chiến hào. Các triển lãm góp phần tôn vinh tác phẩm, tác giả và đội ngũ làm sách, mang đến trải nghiệm sống động và trọn vẹn hơn cho công chúng, là hành động thiết thực tôn vinh 70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ, góp phần giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ hôm nay.