Trang chủDestinationsKon TumNhạc cụ của người Triêng

Nhạc cụ của người Triêng



15/08/2023 13:05


Là một nhánh của dân tộc Giẻ Triêng vùng Bắc Tây Nguyên, người Triêng sống lâu đời ở gần biên giới thuộc địa bàn huyện Ngọc Hồi tự hào với nét đẹp văn hóa truyền thống phong phú, đa dạng. Trong đó, ngoài cồng chiêng – xoang, còn phải kể đến các nhạc cụ dân tộc độc đáo được làm từ mây, tre, nứa, gỗ.

Ở làng Đăk Răng, xã Đăk Dục, huyện Ngọc Hồi, già làng Brôl Vẻ vinh dự là “nhạc trưởng” trong dàn nhạc dân tộc có sức cuốn hút đặc biệt. Làm quen với ống sáo, cây đàn từ lúc 13-14 tuổi, đến nay, ở tuổi ngoài 70, ông đã tự chế tác và sử dụng gần 20 nhạc cụ các loại. Từ nỗ lực nhen nhóm của già làng tâm huyết, tình yêu với nhạc cụ truyền thống ngày được lan tỏa trong cộng đồng. Các thế hệ tiếp nối niềm say mê cho tiếng sáo, tiếng đàn ngân vang.

Nhiều năm trước, sơ khảo về nhạc cụ dân tộc của người Triêng ở Đăk Răng đã được giới thiệu, thông qua kết quả tìm hiểu, nghiên cứu ban đầu của cố nhạc sĩ Phạm Cao Đạt – nguyên cán bộ ngành Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh.  Theo đó, người Triêng có vốn  âm nhạc dân gian (gồm nhạc hát và nhạc đàn) rất phong phú, đa dạng và độc đáo. Về nhạc đàn, ngoài chủ đạo là cồng chiêng, còn phải kể đến hệ thống “nhạc khí” dân dã.








Nghệ nhân Brôl Thị (thứ 2 từ phải sang) hòa tấu nhạc cụ dân tộc Triêng. Ảnh: T.N

 

Theo tập hợp ban đầu, nhạc khí kích âm bằng hơi gồm có các loại sáo, chủ yếu như talen, talun, talét. Talen là sáo 4 lỗ, được thổi dọc. Talun 3 lỗ nhưng có chiều dài hơn talen và âm trầm hơn. Talét thì chỉ có 1 lỗ ở giữa ống, được tạo nên âm thanh bằng cách kết hợp vừa thổi bằng miệng vừa vỗ và bịt hờ lòng bàn tay vào phía đầu ống.

Gor được chế tác từ 1 ống sậy rất nhỏ (đường kính chỉ 1-1,5cm) nhưng dài tới 1 mét, có màng rung bằng lưới gà tạo nên âm sắc đặc biệt.

Khèn bè gồm 7 cặp ống gắn kết với nhau bằng sáp ong. Theo già Brôl Vẻ, khèn lấy ý tưởng từ “doar” – một nhạc cụ truyền thống đa âm sắc rất được yêu mến của người Triêng. Thân doar gồm 6 ống nứa nhỏ, dài ngắn khác nhau, kết với nhau và gắn với một chiếc vỏ bầu khô vừa để cộng hưởng âm sắc vừa có tác dụng tạo dáng.

 Ở dạng tù và để thổi, có kayol và ka kit. Kayol làm bằng sừng con sơn dương dài 12-15cm. Đầu lớn của sừng được bịt lại bằng sáp ong, trong khi phía đầu nhọn sừng được cắt vát tạo lỗ hở đường kính khoảng 0,5cm. Kích âm được tạo ra phía bên trong đường cong của chiếc sừng. Kayol tiếng trong và chỉ cần thổi nhẹ làn hơi. Kakit làm bằng sừng trâu, hơi thổi nặng và trầm đục. Kakit được dùng như tiếng kẻng để kêu gọi, tập hợp dân làng mỗi khi có việc. Ka don lại thổi thổi để báo hiệu cho người làng biết mỗi khi bẫy được heo rừng.

Nằm trong bộ nhạc khí của người Triêng, không thể không kể đến đinh tút, là nhạc cụ gồm 6 ống được 6 người cùng lúc sử dụng, tạo thành âm thanh rất đẹp và độc đáo.








Chế tác mô bin. Ảnh: TN

 

Brôl Thị là một trong số trai trẻ làng Đăk Răng đầu tiên được già Brôl Vẻ chỉ dạy cách sử dụng và chế tác mô bin (m’bin) – loại đàn phổ biến nhất của người Triêng. Đến nay, đã có hơn 10 cây đàn được chính tay anh tạo nên. Một số đàn được chọn trưng bày tại Nhà trưng bày, giới thiệu sản phẩm đặc trưng của làng. Mô bin hình dáng nhỏ (như đàn măngđôlin, hay đàn ta lư của người Vân Kiều…), được làm bằng gỗ sữa, song theo Brôl Thị, không kiên trì, chịu khó, không thể cắt gọt thành. Độc đáo của mô bin là chỉ với hai dây gắn trên phím nhỏ cũng đủ tạo nên âm thanh êm ái. Cùng họ với mô bin, còn có mô bin pui giống với đàn goong của dân tộc Ba Na . 

Cùng về đàn, oong eng của người Triêng gồm oong eng ót và ong eng nhâm giống nhau về cấu tạo, chỉ khác cách cầm đàn. Oong eng phát ra tiếng rất nhỏ, chỉ vo ve như tiếng muỗi, được chế tác theo nguyên lý đàn kơní (dân tộc Gia Rai) nhưng sơ khai hơn. Ngoài một thanh gỗ, sợi dây mây, cần kéo của oong eng là 1 cật nứa nhỏ, dẻo, cọ vào dây đàn.

Theo đánh giá, nhạc khí tự chế tác từ tre, nứa, gỗ của người Triêng chiếm đến 2/3 tổng số nhạc cụ hiện được dùng trong cộng đồng làng Đăk Răng. Đặc trưng âm nhạc dân gian của đồng bào là nhẹ nhàng, êm đềm, như lời tâm sự nhẹ nhàng trong không gian hẹp, thể hiện tình cảm sâu nặng, cuộc sống yên bình  người Triêng.

Bằng nhạc cảm đặc biệt và sự trải nghiệm lâu năm cùng nhạc cụ dân tộc, già làng Brôl Vẻ cho hay rằng mỗi chiếc đàn, cây sáo, cái khèn… được chế tác, sử dụng dường như đều là một câu chuyện, một số phận, cuộc đời gắn với sinh hoạt, đời sống của con người trong ngôi làng nhỏ. Từ thuở trước, trong khi mô bin phổ biến được đàn trong cả sinh hoạt hằng ngày lẫn lễ hội, thì doar thường được cặp kè để thổi mỗi khi lên rẫy. Khèn chuyên thổi trong những dịp hội vui, lễ lớn. Oong eng ót là khúc nhạc tình của chàng trai nhớ người yêu, người thân đi xa nhớ bạn bè, buôn làng… Đặc biệt, hòa tấu các loại nhạc cụ phát huy hiệu quả đáng kể khi được đệm cho các khúc dân ca, góp phần tạo nên hòa âm đặc sắc, quyến rũ. Cùng với cồng chiêng – xoang, nhạc cụ dân tộc đã theo bước các nghệ nhân của làng đến với những lễ hội, sự kiện văn hóa do các cấp, ngành, địa phương tổ chức.

Nỗ lực tiếp nối lớp nghệ nhân đi trước của các bạn trẻ hôm nay góp phần lan tỏa nét đẹp văn hóa lâu đời của cộng đồng.

Thanh Như





Source link

Cùng chủ đề

Petrolimex điều chỉnh giá xăng dầu từ 15 giờ 00 phút ngày 12.6.2025

Hà Nội, ngày 12.6.2025, Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex/Tập đoàn - mã chứng khoán: PLX) chính thức điều chỉnh giá xăng dầu, theo đó mức giá mới như sau:Mức giá mới có hiệu lực từ thời điểm 15 giờ 00 phút ngày 12 tháng 6 năm 2025 cho đến kỳ điều hành giá xăng dầu tiếp theo của liên Bộ Công Thương – Tài Chính; được công khai tại website petrolimex.com.vn và các Công ty xăng...

Ước tồn Quỹ BOG tại Petrolimex ngày 12.6.2025

Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex/ PLX/ Tập đoàn) điều chỉnh giá mặt hàng xăng dầu từ 15 giờ 00 ngày 12.6.2025 - chi tiết xem tại TCBC công bố trên website   www.petrolimex.com.vn.Trong chu kỳ điều chỉnh giá xăng dầu từ ngày 05.6.2025 đến trước thời điểm 15 giờ 00 ngày 12.6.2025, Quỹ bình ổn giá xăng dầu (BOG) hình thành tại Petrolimex là:- Ước trích: 0 đồng;- Ước chi: 0 đồng;- Ước tiền lãi phát sinh...

“TUYỆT CHIÊU” NẤU MÓN CHAY

Nấu ăn tại nhà mang lại rất nhiều lợi ích không chỉ là việc tiết kiệm mà còn rất tốt cho sức khỏe và tinh thần. Chúng ta có thể chủ động lựa chọn và gia giảm gia vị theo ý thích cũng như cân đối được tình hình sức khỏe cho mỗi thành viên. Ngoài ra nấu ăn còn mang lại sự tích cực, tập trung, tạo thêm niềm vui khi được chăm sóc người thân qua...

Tập đoàn Hoa Sen lợi nhuận vượt kế hoạch, không ảnh hưởng chính sách thuế quan của Mỹ

Lý do là từ tháng 9/2024, Bộ Thương mại Hoa Kỳ đã khởi xướng điều tra chống bán phá giá và chống trợ cấp đối với các sản phẩm tôn mạ kẽm, mạ lạnh và mạ màu xuất khẩu từ Việt Nam. Do ảnh hưởng của cuộc điều tra và tâm lý thận trọng từ phía khách hàng, hoạt động xuất khẩu tôn mạ sang thị trường Hoa Kỳ đã tạm ngừng từ tháng 9/2024 đến nay. Mặc dù...

Nổi bật

Mới nhất

Cùng tác giả

Khi chủ thể hiểu rõ giá trị sản phẩm OCOP

Sau gần 6 năm triển khai, Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP) trên địa bàn tỉnh ngày càng có sức lan tỏa rộng, góp phần khơi dậy tiềm năng của các địa phương. Hiểu rõ lợi ích thiết thực Chương trình OCOP mang lại, nhiều tổ chức, cá nhân trên địa bàn tỉnh đã chủ động tham gia, tích cực đầu tư phát triển sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm để được công nhận mới...

Bài đọc nhiều

Cùng chuyên mục

Khám phá nhà thờ gỗ Kon Tum có tuổi đời hơn 100 năm

Nhà thờ gỗ Kon Tum là một trong những biểu tượng kiến trúc độc đáo và nổi tiếng nhất của Tây Nguyên. Với sự kết hợp hài hòa giữa kiến trúc Roman và nhà sàn truyền thống của người Ba Na, ngôi nhà thờ này không chỉ là một công trình tôn giáo mà còn là một kiệt tác nghệ thuật mang đậm dấu ấn văn hóa của vùng đất cao nguyên.

Lễ truyền voi của người Tây Nguyên

Trong các dân tộc ở Tây Nguyên, người M'nông nổi tiếng nhất với nghề thuần dưỡng voi rừng, do cư trú ở vùng tự nhiên đa dạng có rừng, núi, sông, suối, đầm, hồ, thung lũng... là nơi quần tụ sinh sống của nhiều bầy đàn voi rừng nên người M'nông rất am hiểu đời sống của loài voi...

Một ngày đi hết các điểm đến mới ở Măng Đen

KON TUM-Thanh Hằng gợi ý các địa điểm mới có khung cảnh thiên nhiên đẹp ở Măng Đen và lịch trình khám phá trong một ngày. Nguyễn Thanh Hằng, 24 tuổi, người Hà Nội, chuyển vào Măng Đen sinh sống và làm việc được 8 tháng. Thời gian ở đây, cô để dành những ngày cuối tuần, tách mình khỏi công việc, khám phá từng ngõ ngách của thị trấn nghỉ mát này. "Nhiều người nói Măng Đen buồn, ít chỗ chơi, quanh...

Mới nhất

Hợp tác chiến lược trong nghiên cứu phát triển Hydrogen giữa HDF(Energy) và VIMC – Tổng công ty Hàng hải Việt Nam-VIMC

Ngày 11 tháng 6, tại trụ sở nghiệp đoàn giới chủ Pháp (MEDEF International), Tổng công ty Hàng hải Việt Nam (VIMC) đã trao thỏa thuận hợp tác chiến lược với HDF(Energy). Đây là hoạt động hợp tác chiến lược giữa hai tập đoàn hàng đầu tại mỗi quốc gia nhằm thúc đẩy việc triển khai ứng dụng...

PEARLCORE: UPDATE PHONG CÁCH CÔNG CHÚA HIỆN ĐẠI VỚI NGỌC TRAI

Trong cú chuyển mình của vòng lặp thời trang, xu hướng thời trang thập niên 90 chưa bao giờ vắng mặt trên các sàn diễn chuyên nghiệp. Nhưng đến năm 2025, nó đang được “tái sinh” để chinh phục các “công chúa hiện đại” theo một cách hoàn toàn mới nhờ xu hướng đang gây sốt: Pearlcore. Ngọc trai...

Mái ấm gia đình Việt đến Đà Nẵng: Hành trình không ngừng nghỉ của những giá trị yêu thương

Sau 2 đợt ghi hình tại TP. Cần Thơ (3/2025) và TP. Bắc Giang...

Cầu nối đưa hàng hải Việt Nam vươn ra biển lớn

(TBTCO) – Công ty TNHH Liên doanh Dịch vụ Hàng hải VIMC – ARIES (VIMC – ARIES Shipping) là liên doanh chiến lược giữa Tổng Công ty Hàng hải Việt Nam (VIMC) và Tập đoàn Aries Energy, một trong những doanh nghiệp hàng hải hàng đầu đến từ Hy Lạp. Được cấp phép hoạt động từ ngày 24/3/2025, công...

Sẵn sàng cho mọi kịch bản

VHO - Việt Nam đã hoàn thiện hồ sơ đề cử “Nghề làm tranh dân gian Đông Hồ” để trình UNESCO. Hiện hồ sơ đang được Hội đồng của Công ước 2003 UNESCO thẩm định và đề xuất nhận xét cho Ủy ban Liên chính phủ Công ước 2003 quyết định. Việc công bố sẽ được thực hiện...

Mới nhất