Trang chủDestinationsKon TumNhạc cụ của người Triêng

Nhạc cụ của người Triêng



15/08/2023 13:05


Là một nhánh của dân tộc Giẻ Triêng vùng Bắc Tây Nguyên, người Triêng sống lâu đời ở gần biên giới thuộc địa bàn huyện Ngọc Hồi tự hào với nét đẹp văn hóa truyền thống phong phú, đa dạng. Trong đó, ngoài cồng chiêng – xoang, còn phải kể đến các nhạc cụ dân tộc độc đáo được làm từ mây, tre, nứa, gỗ.

Ở làng Đăk Răng, xã Đăk Dục, huyện Ngọc Hồi, già làng Brôl Vẻ vinh dự là “nhạc trưởng” trong dàn nhạc dân tộc có sức cuốn hút đặc biệt. Làm quen với ống sáo, cây đàn từ lúc 13-14 tuổi, đến nay, ở tuổi ngoài 70, ông đã tự chế tác và sử dụng gần 20 nhạc cụ các loại. Từ nỗ lực nhen nhóm của già làng tâm huyết, tình yêu với nhạc cụ truyền thống ngày được lan tỏa trong cộng đồng. Các thế hệ tiếp nối niềm say mê cho tiếng sáo, tiếng đàn ngân vang.

Nhiều năm trước, sơ khảo về nhạc cụ dân tộc của người Triêng ở Đăk Răng đã được giới thiệu, thông qua kết quả tìm hiểu, nghiên cứu ban đầu của cố nhạc sĩ Phạm Cao Đạt – nguyên cán bộ ngành Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh.  Theo đó, người Triêng có vốn  âm nhạc dân gian (gồm nhạc hát và nhạc đàn) rất phong phú, đa dạng và độc đáo. Về nhạc đàn, ngoài chủ đạo là cồng chiêng, còn phải kể đến hệ thống “nhạc khí” dân dã.








Nghệ nhân Brôl Thị (thứ 2 từ phải sang) hòa tấu nhạc cụ dân tộc Triêng. Ảnh: T.N

 

Theo tập hợp ban đầu, nhạc khí kích âm bằng hơi gồm có các loại sáo, chủ yếu như talen, talun, talét. Talen là sáo 4 lỗ, được thổi dọc. Talun 3 lỗ nhưng có chiều dài hơn talen và âm trầm hơn. Talét thì chỉ có 1 lỗ ở giữa ống, được tạo nên âm thanh bằng cách kết hợp vừa thổi bằng miệng vừa vỗ và bịt hờ lòng bàn tay vào phía đầu ống.

Gor được chế tác từ 1 ống sậy rất nhỏ (đường kính chỉ 1-1,5cm) nhưng dài tới 1 mét, có màng rung bằng lưới gà tạo nên âm sắc đặc biệt.

Khèn bè gồm 7 cặp ống gắn kết với nhau bằng sáp ong. Theo già Brôl Vẻ, khèn lấy ý tưởng từ “doar” – một nhạc cụ truyền thống đa âm sắc rất được yêu mến của người Triêng. Thân doar gồm 6 ống nứa nhỏ, dài ngắn khác nhau, kết với nhau và gắn với một chiếc vỏ bầu khô vừa để cộng hưởng âm sắc vừa có tác dụng tạo dáng.

 Ở dạng tù và để thổi, có kayol và ka kit. Kayol làm bằng sừng con sơn dương dài 12-15cm. Đầu lớn của sừng được bịt lại bằng sáp ong, trong khi phía đầu nhọn sừng được cắt vát tạo lỗ hở đường kính khoảng 0,5cm. Kích âm được tạo ra phía bên trong đường cong của chiếc sừng. Kayol tiếng trong và chỉ cần thổi nhẹ làn hơi. Kakit làm bằng sừng trâu, hơi thổi nặng và trầm đục. Kakit được dùng như tiếng kẻng để kêu gọi, tập hợp dân làng mỗi khi có việc. Ka don lại thổi thổi để báo hiệu cho người làng biết mỗi khi bẫy được heo rừng.

Nằm trong bộ nhạc khí của người Triêng, không thể không kể đến đinh tút, là nhạc cụ gồm 6 ống được 6 người cùng lúc sử dụng, tạo thành âm thanh rất đẹp và độc đáo.








Chế tác mô bin. Ảnh: TN

 

Brôl Thị là một trong số trai trẻ làng Đăk Răng đầu tiên được già Brôl Vẻ chỉ dạy cách sử dụng và chế tác mô bin (m’bin) – loại đàn phổ biến nhất của người Triêng. Đến nay, đã có hơn 10 cây đàn được chính tay anh tạo nên. Một số đàn được chọn trưng bày tại Nhà trưng bày, giới thiệu sản phẩm đặc trưng của làng. Mô bin hình dáng nhỏ (như đàn măngđôlin, hay đàn ta lư của người Vân Kiều…), được làm bằng gỗ sữa, song theo Brôl Thị, không kiên trì, chịu khó, không thể cắt gọt thành. Độc đáo của mô bin là chỉ với hai dây gắn trên phím nhỏ cũng đủ tạo nên âm thanh êm ái. Cùng họ với mô bin, còn có mô bin pui giống với đàn goong của dân tộc Ba Na . 

Cùng về đàn, oong eng của người Triêng gồm oong eng ót và ong eng nhâm giống nhau về cấu tạo, chỉ khác cách cầm đàn. Oong eng phát ra tiếng rất nhỏ, chỉ vo ve như tiếng muỗi, được chế tác theo nguyên lý đàn kơní (dân tộc Gia Rai) nhưng sơ khai hơn. Ngoài một thanh gỗ, sợi dây mây, cần kéo của oong eng là 1 cật nứa nhỏ, dẻo, cọ vào dây đàn.

Theo đánh giá, nhạc khí tự chế tác từ tre, nứa, gỗ của người Triêng chiếm đến 2/3 tổng số nhạc cụ hiện được dùng trong cộng đồng làng Đăk Răng. Đặc trưng âm nhạc dân gian của đồng bào là nhẹ nhàng, êm đềm, như lời tâm sự nhẹ nhàng trong không gian hẹp, thể hiện tình cảm sâu nặng, cuộc sống yên bình  người Triêng.

Bằng nhạc cảm đặc biệt và sự trải nghiệm lâu năm cùng nhạc cụ dân tộc, già làng Brôl Vẻ cho hay rằng mỗi chiếc đàn, cây sáo, cái khèn… được chế tác, sử dụng dường như đều là một câu chuyện, một số phận, cuộc đời gắn với sinh hoạt, đời sống của con người trong ngôi làng nhỏ. Từ thuở trước, trong khi mô bin phổ biến được đàn trong cả sinh hoạt hằng ngày lẫn lễ hội, thì doar thường được cặp kè để thổi mỗi khi lên rẫy. Khèn chuyên thổi trong những dịp hội vui, lễ lớn. Oong eng ót là khúc nhạc tình của chàng trai nhớ người yêu, người thân đi xa nhớ bạn bè, buôn làng… Đặc biệt, hòa tấu các loại nhạc cụ phát huy hiệu quả đáng kể khi được đệm cho các khúc dân ca, góp phần tạo nên hòa âm đặc sắc, quyến rũ. Cùng với cồng chiêng – xoang, nhạc cụ dân tộc đã theo bước các nghệ nhân của làng đến với những lễ hội, sự kiện văn hóa do các cấp, ngành, địa phương tổ chức.

Nỗ lực tiếp nối lớp nghệ nhân đi trước của các bạn trẻ hôm nay góp phần lan tỏa nét đẹp văn hóa lâu đời của cộng đồng.

Thanh Như





Source link

Cùng chủ đề

Khởi công Galia Hanoi – Dấu mốc đầu tiên của MEYGROUP tại Thủ đô

Tham dự lễ khởi công có sự góp mặt của ban lãnh đạo chủ đầu tư MEYGROUP, các đơn vị đối tác chiến lược là đại diện từ 16 đại lý phân phối và nhà thầu thi công. Buổi lễ thu hút sự quan tâm của thị trường nhờ quy mô và tầm nhìn của dự án – được xem là biểu tượng sống mới tại khu Nam Hà Nội. Phát biểu tại buổi lễ, bà Nguyễn Phương Anh...

Vận tải biển ứng phó thuế carbon toàn cầu

Hàng rào kỹ thuật siết chặt, chi phí tăng Cuối tháng 4/2025, IMO đã đạt được thỏa thuận quan trọng về việc xây dựng hệ thống định giá carbon toàn cầu cho lĩnh vực hàng hải, hướng đến mục tiêu giảm phát thải ròng. Trong đó có nội dung đánh thuế khoảng 380 USD với mỗi tấn CO2 vượt ngưỡng cố định, đồng thời cho phép doanh nghiệp sử dụng tín chỉ carbon để bù đắp nghĩa vụ thuế. Nếu...

Đại hội đại biểu Đảng bộ Công ty cổ phần Vận tải biển Việt Nam (VOSCO) lần thứ XV, nhiệm kỳ 2025–2030

10/06/25 2:45 PM Ngày 09/6/2025, Đại hội đại biểu Đảng bộ Công ty cổ phần Vận tải biển Việt Nam (VOSCO) lần thứ XV, nhiệm kỳ 2025–2030 đã diễn ra thành công, với sự tham dự của 89 đại biểu chính thức đại diện cho các đảng viên trong Đảng bộ. Đại hội đã tiến hành bầu Ban Chấp hành Đảng bộ khóa mới gồm 17 đồng chí. Ban Thường vụ Đảng ủy gồm 05 đồng chí. Đồng chí Nguyễn...

Đại hội Chi bộ Cơ quan Công đoàn Tổng công ty Hàng Hải Việt Nam nhiệm kỳ 2025 – 2030: Đại hội của đổi...

Sáng ngày 09/6/2025 tại Hà Nội, Chi bộ Cơ quan Công đoàn Tổng công ty Hàng hải Việt Nam đã tổ chức thành công Đại hội Chi bộ lần thứ XI, nhiệm kỳ 2025 – 2030. Tới dự và chỉ đạo Đại hội có đồng chí Đỗ Thị Thanh Thủy – Ủy viên Ban Thường vụ, Chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra Đảng ủy Tổng công ty Hàng hải Việt Nam; đồng chí Lê Phan Linh – Ủy viên...

Nổi bật

Mới nhất

Cùng tác giả

Khi chủ thể hiểu rõ giá trị sản phẩm OCOP

Sau gần 6 năm triển khai, Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP) trên địa bàn tỉnh ngày càng có sức lan tỏa rộng, góp phần khơi dậy tiềm năng của các địa phương. Hiểu rõ lợi ích thiết thực Chương trình OCOP mang lại, nhiều tổ chức, cá nhân trên địa bàn tỉnh đã chủ động tham gia, tích cực đầu tư phát triển sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm để được công nhận mới...

Bài đọc nhiều

Cùng chuyên mục

Khám phá nhà thờ gỗ Kon Tum có tuổi đời hơn 100 năm

Nhà thờ gỗ Kon Tum là một trong những biểu tượng kiến trúc độc đáo và nổi tiếng nhất của Tây Nguyên. Với sự kết hợp hài hòa giữa kiến trúc Roman và nhà sàn truyền thống của người Ba Na, ngôi nhà thờ này không chỉ là một công trình tôn giáo mà còn là một kiệt tác nghệ thuật mang đậm dấu ấn văn hóa của vùng đất cao nguyên.

Lễ truyền voi của người Tây Nguyên

Trong các dân tộc ở Tây Nguyên, người M'nông nổi tiếng nhất với nghề thuần dưỡng voi rừng, do cư trú ở vùng tự nhiên đa dạng có rừng, núi, sông, suối, đầm, hồ, thung lũng... là nơi quần tụ sinh sống của nhiều bầy đàn voi rừng nên người M'nông rất am hiểu đời sống của loài voi...

Một ngày đi hết các điểm đến mới ở Măng Đen

KON TUM-Thanh Hằng gợi ý các địa điểm mới có khung cảnh thiên nhiên đẹp ở Măng Đen và lịch trình khám phá trong một ngày. Nguyễn Thanh Hằng, 24 tuổi, người Hà Nội, chuyển vào Măng Đen sinh sống và làm việc được 8 tháng. Thời gian ở đây, cô để dành những ngày cuối tuần, tách mình khỏi công việc, khám phá từng ngõ ngách của thị trấn nghỉ mát này. "Nhiều người nói Măng Đen buồn, ít chỗ chơi, quanh...

Mới nhất

Tin tức doanh nghiệp-VNG Vinh Dự 5 Năm Liên Tiếp Được Công Nhận Là “ACCA Approved Employer”

VNG tự hào được Hiệp hội Kế toán Công chứng Anh Quốc (ACCA) công nhận là “ACCA Approved Employer” năm thứ 5 liên tiếp, khẳng định cam kết xuất sắc trong phát triển nhân lực tài chính – kế toán và vị thế tiên phong về môi trường làm việc chuẩn quốc tế.Trong năm 2025, VNG được ACCA...

Đại hội Đảng Cảng Đà Nẵng XIII: Nâng cao chất lượng đảng viên

Ngày 9-6, phát biểu tại Đại hội Đảng bộ Công ty CP Cảng Đà Nẵng lần thứ XIII, nhiệm kỳ 2025-2030, Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam thành phố Đà Nẵng Lê Văn Trung đề nghị Đảng bộ Công ty CP Cảng Đà Nẵng tiếp tục coi trọng việc nâng cao chất lượng đảng viên và công...

Đại hội Đảng bộ Cảng Đà Nẵng lần thứ XIII: Nâng cao chất lượng và phát triển đảng viên – Tổng công ty Hàng...

Ngày 9-6, phát biểu tại Đại hội Đảng bộ Công ty CP Cảng Đà Nẵng lần thứ XIII, nhiệm kỳ 2025-2030, Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam thành phố Đà Nẵng Lê Văn Trung đề nghị Đảng bộ Công ty CP Cảng Đà Nẵng tiếp tục coi trọng việc nâng cao chất lượng đảng viên và công...

Giải mã xu hướng công nghệ trong quạt máy: Động cơ BDLC

Không đơn thuần là thiết bị làm mát, quạt máy thế hệ mới đang trở thành một “trợ thủ công nghệ” trong gia đình: hiệu suất cao, tiết kiệm điện,...

Đảng bộ Tập đoàn Thành Công tổ chức Đại hội Đảng viên lần thứ III, nhiệm kỳ 2025 – 2030 – Tập đoàn Thành...

Ngày 7/6/2025, Đảng bộ Tập đoàn Thành Công đã long trọng tổ chức Đại hội lần thứ III, nhiệm kỳ 2025-2030 với sự tham dự của các đồng chí lãnh đạo huyện Đông Anh, Ban chấp hành Đảng bộ Tập đoàn Thành Công và các cán bộ Đảng viên trực thuộc Đảng bộ Tập đoàn Thành Công. Với chủ...

Mới nhất