(NADS) – Khánh Ký không chỉ là người đặt nền móng cho nhiếp ảnh chuyên nghiệp ở Việt Nam, mà còn là biểu tượng của tinh thần cầu tiến, học hỏi và sáng tạo không ngừng. Hành trình của ông – từ người bị lưu đày đến ông chủ tiệm ảnh danh tiếng trên đất Pháp, và sau đó là người gieo mầm nghề nghiệp tại quê nhà – là một minh chứng sống động cho ý chí dân tộc, lòng yêu nước và sự hội nhập văn hóa.
Thân thế – người trí thức yêu nước mang chí lớn
Nguyễn Đình Khánh, tên thật là Nguyễn Văn Xuân, hiệu Khánh Ký, sinh năm 1874 tại làng Lai Xá, xã Kim Chung, huyện Hoài Đức, tỉnh Hà Tây cũ, nay thuộc thành phố Hà Nội. Ông sinh trưởng trong một gia đình có truyền thống Nho học, nhưng sớm rẽ hướng theo con đường kỹ thuật nhiếp ảnh – một lĩnh vực mới mẻ ở Việt Nam cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX.
Nguyễn Đình Khánh mồ côi cha mẹ lúc còn bé. Năm 1890, lúc mới 16 tuổi, ông được người chú ruột cho đi học nghề ảnh tại hiệu ảnh Du Chương, ở phố Hàng Bài, Hà Nội. Vốn là người thông minh, tài hoa, năm 1892, ông đã mở hiệu ảnh đầu tiên lấy tên Khánh Ký ở phố Hàng Da, Hà Nội.
Tuổi trẻ của Khánh Ký là hành trình phi thường từ một thanh niên yêu nước bị thực dân Pháp bắt đày sang Algiers (thuộc địa của Pháp tại Bắc Phi), đến một người thợ chụp ảnh xuất sắc và sau đó trở thành một ông chủ tiệm ảnh nổi tiếng tại Pháp.
Sự nghiệp nhiếp ảnh – nền móng của một truyền thống ảnh Việt
Sau khi trở về nước đầu thế kỷ XX, Khánh Ký không chỉ không chỉ dừng lại ở việc hành nghề, phát triển sự nghiệp cá nhân, mà còn đóng vai trò truyền bá, khai sáng nghề nhiếp ảnh tại Việt Nam. Ông có công lao to lớn trong việc đặt nền móng cho nhiếp ảnh Lai Xá, biến một làng quê thuần nông ven đô Hà Nội trở thành cái nôi của nghề ảnh Việt Nam. Từ một vài người ban đầu, nghề nhiếp ảnh đã lan tỏa ra khắp làng, trở thành nghề truyền thống, mang lại cuộc sống ấm no cho bao thế hệ người dân Lai Xá. Làng nghề nhiếp ảnh Lai Xá không chỉ nổi tiếng trong nước mà còn vươn xa ra quốc tế, khẳng định vị thế của nhiếp ảnh Việt Nam trên bản đồ thế giới. Có thể nói, Lai Xá chính là “Thủ đô nhiếp ảnh” của Việt Nam, và cụ Nguyễn Đình Khánh xứng đáng được tôn vinh là “Cụ Tổ” của làng nghề, là người khai mở con đường nhiếp ảnh chuyên nghiệp cho đất nước. Ông mở hiệu ảnh Khánh Ký tại nhiều nơi như Hà Nội, Hải Phòng, Nam Định…
Phong cách nhiếp ảnh của Khánh Ký là sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa kỹ thuật châu Âu với tinh thần Á Đông. Ông không chỉ ghi lại chân dung con người mà còn truyền tải khí chất, thần thái của từng nhân vật. Các bức ảnh do ông thực hiện có bố cục chặt chẽ, ánh sáng khéo léo, đề cao sự trang nghiêm, lịch lãm của người Việt thời kỳ giao thoa giữa truyền thống và hiện đại.
Không dừng lại ở kỹ thuật, ông còn là người có tư tưởng yêu nước thầm lặng, nuôi dưỡng tinh thần dân tộc qua việc tôn vinh vẻ đẹp con người Việt, giữ gìn phẩm cách dân tộc trong từng khuôn hình.
Di sản và ảnh hưởng
Cuộc đời và sự nghiệp của cụ Khánh Ký không chỉ giới hạn trong lĩnh vực nhiếp ảnh. Ít ai biết rằng, cụ còn là một nhà yêu nước thầm lặng, một người con ưu tú của dân tộc đã có những đóng góp quan trọng cho sự nghiệp giải phóng dân tộc. Trong thời gian hoạt động tại Pháp, cụ Khánh Ký đã tích cực tham gia vào các hoạt động yêu nước của cộng đồng người Việt tại đây. Cụ đã trở thành một thành viên quan trọng của “Hội đồng bào thân ái” do cụ Phan Châu Trinh và luật sư Phan Văn Trường sáng lập, một tổ chức tập hợp những người Việt Nam yêu nước tại Pháp, hướng về Tổ quốc.
Đặc biệt, một dấu mốc lịch sử vô cùng ý nghĩa, cụ Nguyễn Đình Khánh chính là người đã trực tiếp chỉ dạy nghề nhiếp ảnh cho chàng thanh niên Nguyễn Ái Quốc, người sau này trở thành Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại của dân tộc ta. Chính nghề nhiếp ảnh do cụ Khánh Ký truyền dạy đã giúp Nguyễn Ái Quốc có thêm một phương tiện để kiếm sống, trang trải cho các hoạt động cách mạng sôi nổi của mình tại Pháp. Cụ Khánh Ký còn là một nhà tài trợ hào hiệp, hỗ trợ tài chính cho nhóm các nhà yêu nước Việt Nam tại Paris, góp phần quan trọng vào việc duy trì và phát triển phong trào đấu tranh giành độc lập cho dân tộc.
Tên tuổi Khánh Ký sống mãi không chỉ trong các bộ ảnh còn lưu giữ được, mà còn trong “truyền thống nhiếp ảnh Lai Xá” – làng nghề mà chính ông khơi nguồn. Những lớp hậu sinh của ông đã làm rạng danh truyền thống nhiếp ảnh Việt, trở thành niềm tự hào trong văn hóa dân tộc.
Ngày nay, Bảo tàng Nhiếp ảnh Lai Xá với những bộ ảnh lưu trữ, cùng nhiều tài liệu nghiên cứu đã khẳng định vị thế lịch sử của Khánh Ký: một trong những người Việt Nam đầu tiên làm chủ kỹ thuật nhiếp ảnh hiện đại, người nghệ sĩ – nhà yêu nước âm thầm và là thầy của nhiều thế hệ nhiếp ảnh gia Việt Nam.
Kết luận – bài học từ người tiên phong
Khánh Ký không chỉ là người đặt nền móng cho nhiếp ảnh chuyên nghiệp ở Việt Nam, mà còn là biểu tượng của tinh thần cầu tiến, học hỏi và sáng tạo không ngừng. Hành trình của ông – từ người bị lưu đày đến ông chủ tiệm ảnh danh tiếng trên đất Pháp, và sau đó là người gieo mầm nghề nghiệp tại quê nhà – là một minh chứng sống động cho ý chí dân tộc, lòng yêu nước và sự hội nhập văn hóa.
Nhìn lại thân thế và sự nghiệp của Khánh Ký, chúng ta không chỉ tôn vinh một cá nhân mà còn khơi gợi lại dòng chảy lịch sử của nhiếp ảnh Việt Nam. Đó là nền tảng quý giá để các thế hệ hôm nay tiếp tục phát huy, sáng tạo, và đưa nhiếp ảnh nước nhà vươn tầm quốc tế trong thời đại mới.
Nguồn: https://nhiepanhdoisong.vn/nguyen-dinh-khanh-nguoi-dat-nen-mong-cho-nghe-thuat-nhiep-anh-viet-nam-hien-dai-15874.html
