Nghệ sĩ Pháp gốc Việt tìm về cội nguồn

Nghề truyền thống song hành cùng y học cổ truyền

Rau răm là dự án của nghệ sĩ vocal Violaine Lochu và nghệ sĩ đàn gamba Marie-Suzanne De Loye (cùng sinh năm 1987) khám phá khái niệm chữa lành liên quan giữa y học cổ truyền VN, truyền thống truyền miệng và âm nhạc. Marie-Suzanne De Loye có mẹ là người Việt trong khi Violaine rất quan tâm đến dược liệu và sáng tác âm nhạc dựa trên nghiên cứu về cây thuốc cũng như dược tính của chúng.

Marie-Suzanne kể: “Tôi phát hiện ra bài thuốc cổ truyền khi mẹ đang bị ung thư. Dì ở TP.HCM mang lá vối và cây hoàn ngọc sang Paris; dịch truyền được chế biến từ loại cây này làm dịu đi nỗi đau của mẹ vài ngày trước khi bà qua đời. Tôi là con một và là mẹ của một đứa trẻ. Sự ra đi của mẹ khiến tôi trở thành người bảo vệ bản sắc Việt của gia đình. Dự án này cho phép tôi thắt chặt mối quan hệ với quê hương và có lẽ để hiểu rõ hơn về cội nguồn của mình. Khi tham gia chương trình Villa Saigon, tôi bắt đầu học tiếng Việt. Rau răm là tên một loại cây có mùi thơm với nhiều đặc tính chữa bệnh. Đối với tôi, loài rau này gợi rất nhiều mối ràng buộc đã gắn kết tôi với đất nước nơi mẹ tôi sinh ra và lớn lên”.

Violaine Lochu (đang mắc bệnh ung thư) cho biết trong hai năm điều trị tại Viện Ung thư Bergonié ở Bordeaux (Pháp), cô đã sáng tác một màn trình diễn được tiếp nối bằng các cuộc gặp gỡ với nhiều bệnh nhân. Dự án này giúp xây dựng một cộng đồng gồm những câu chuyện, trải nghiệm sống. “Rau răm là một phần của dòng chảy mang tính “gia đình” này. Nghệ thuật cho phép chống lại sự kỳ thị bệnh tật. Từ nghiên cứu về cây thuốc, tác dụng trị liệu, phương pháp điều chế, chúng tôi tìm cách tạo ra các giao thức thể hiện bằng âm thanh qua nhịp điệu, âm sắc, cao độ, âm lượng…”, Violaine nhìn nhận.

Trong khi đó Emmie Mai Linh Massias (28 tuổi) cùng Marine Col (26 tuổi) lại quan tâm đặc biệt đến nghề truyền thống VN với dự án Di sản khảm xà cừ. “Điều thu hút tôi đến với nghệ thuật khảm xà cừ là sự tinh xảo, cách nó kể chuyện qua những hoa văn phức tạp. Tôi nhận ra rằng nghề khảm xà cừ Việt đang dần mai một nhưng kỹ thuật truyền thống của nghề vẫn còn giữ nguyên vẹn, ít thay đổi theo thời gian, một điều vừa quý giá vừa mong manh. Kinh nghiệm sống ở châu Âu khiến tôi luôn đặt câu hỏi về nghề thủ công này có thể thích ứng với ngôn ngữ thiết kế đương đại không. Đó cũng là cách để tôi kết nối lại với di sản Việt của mình, đặc biệt trong bối cảnh tôi là người Pháp gốc Việt”, Emmie nói.

Thay vì chỉ dựa vào những loại vỏ xà cừ hiếm có và đắt đỏ, Emmie và Marine tìm kiếm nguồn thay thế phù hợp với thực tế mà vẫn giữ được giá trị, chẳng hạn như tận dụng vỏ bào ngư từ nhà hàng.

Nhắc về quê nhà, Emmie bồi hồi: “Tuổi thơ tôi tại TP.HCM có ảnh hưởng rất sâu sắc. Dù sống ở nước ngoài, tôi vẫn thường xuyên về thăm mẹ, người đã sống ở TP.HCM suốt mấy mươi năm qua. Chính mối liên kết liên tục này khiến dự án trở nên đặc biệt ý nghĩa đối với tôi, khi có cơ hội tiếp cận lại các giá trị truyền thống qua cả góc nhìn cá nhân và hồi ức”.

Emmie kể về lý do triển khai dự án của mình: “Tôi lớn lên trong một ngôi nhà đầy ắp đồ thủ công, đặc biệt là bộ bàn ghế ăn khảm xà cừ cổ mà mẹ mua khi chúng tôi mới chuyển đến TP.HCM. Hoa văn tinh xảo và tay nghề thủ công của người thợ để lại ấn tượng mạnh mẽ trong tôi, đặc biệt là trong những bữa ăn, nơi tôi phải ngồi yên giữa những người lớn mà không được chơi, nên thay vào đó, tôi quan sát chi tiết của những chiếc ghế. Dự án này không chỉ là cách tôi kết nối lại với nguồn cội, mà còn là cơ hội để đặt câu hỏi về nghề thủ công truyền thống có thể tiếp tục phát triển và tìm chỗ đứng trong thiết kế đương đại”.

Lấy vợ, sinh con khi đến VN làm việc

Tham gia mùa đầu tiên của Villa Saigon năm 2018, DJ Nodey (Nguyễn Ngọc Phạm Đôn) thuộc thế hệ 8X sinh ra ở Pháp. Cha anh là ông Nguyễn Ngọc Giao (sinh năm 1940 tại Bắc Ninh, di cư vào Sài Gòn năm 1954), du học từ năm 1958, rồi giảng dạy tại khoa Toán Đại học Denis Diderot – Paris VII. Ông từng phiên dịch cho phái đoàn Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tại Hội nghị Paris, tham gia thành lập Hội Liên hiệp Sinh viên VN tại Pháp (1965)… Mẹ anh sinh tại Phan Thiết.

Anh kể: “Tôi và rapper Suboi gặp nhau trong thời gian lưu trú tham gia chương trình Villa Saigon để cùng sáng tác âm nhạc. Chúng tôi từng thực hiện MV Đôi khi. Theo thời gian, mối quan hệ đã vượt ra ngoài khuôn khổ nghề nghiệp, trở thành tình yêu”. Và đó cũng là lý do khiến DJ Nodey ở lại VN sinh sống, lập gia đình. Anh gia nhập công ty sản xuất video kỹ thuật số Shuttlerock, với tư cách là giám đốc âm nhạc. Shuttlerock gồm 180 nhà thiết kế đồ họa trẻ, chuyên sản xuất nội dung cho khách hàng trên khắp thế giới.

“Gần đây tôi có sáng tác nhạc cho một số phim, hiện tại đang thiết kế một dự án phim tài liệu về rap Việt. Nguồn gốc của tôi là người Việt và sống ở VN cho phép tôi kết nối lại với nền văn hóa mà tôi biết rất ít về nó. Đồng thời, tôi đã dành hơn 30 năm cuộc đời mình ở Paris, thành phố này chắc chắn đã truyền văn hóa vào bản sắc của tôi”, Nodey cho biết.