Nga không lạ với “bẫy” của phương Tây, nhưng Tổng thống Putin vẫn phải “đặt lên bàn cân” vì một yếu tố

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy. (Nguồn: Politico)

Nga vẫn còn nhiều quan ngại

Hãng tin TASS ngày 12/3 đăng bài viết phân tích về những tác động của cuộc đàm phán giữa Mỹ và Ukraine tại thành phố Jeddah (Saudi Arabia) ngày 11/3 vừa qua. Theo bài viết, nhiều giờ đàm phán giữa phái đoàn Mỹ và Ukraine tại thành phố Jeddah, tập trung vào triển vọng giải quyết hòa bình, đã kết thúc với những tuyên bố lạc quan từ các bên và quyết định của Washington về việc nối lại cung cấp vũ khí cho Kiev.

Kết quả đàm phán đã được đích thân Tổng thống Mỹ Donald Trump bình luận. Phát biểu với báo giới, ông Trump nhấn mạnh rằng Nga và Mỹ sẽ tổ chức các cuộc họp về một giải pháp hòa bình tại Ukraine trong tương lai gần.

Mới đây, Tổng thống Trump tuyên bố rằng người đồng cấp Ukraine Volodymyr Zelensky đã thể hiện sự thiếu sẵn sàng cho hòa bình. Nhưng nay, Tổng thống Ukraine đang “chìa cành ô liu” sau khi thay đổi lập trường hoàn toàn.

Tờ Financial Times đưa tin, các cuộc đàm phán đã đề cập đến đề xuất của Kiev về lệnh ngừng bắn tạm thời trên biển và trên không, cũng như triển vọng đạt được thỏa thuận với Mỹ về khoáng sản.

Các chủ đề khác của cuộc họp bao gồm việc nối lại nguồn cung cấp vũ khí của Mỹ cho Ukraine. Chánh văn phòng Tổng thống Ukraine Andriy Yermak, là người đầu tiên hé lộ thông tin rằng Kiev đã chấp nhận đề xuất của Washington về việc ngay lập tức thực hiện lệnh ngừng bắn tạm thời trong 30 ngày, có thể được gia hạn theo thỏa thuận chung của các bên.

Ông Yermak nói: “Mỹ sẽ nói với Nga rằng sự tương hỗ từ phía nước này là chìa khóa để đạt được hòa bình”. Mỹ sẽ ngay lập tức dỡ bỏ lệnh tạm dừng chia sẻ thông tin tình báo và khôi phục hỗ trợ an ninh cho Ukraine, đồng nghĩa là Washington đang nối lại hoạt động cung cấp vũ khí.

Điều này sau đó đã được Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ Mike Waltz xác nhận.

Trong khi đó, Đại diện cấp cao về chính sách an ninh và đối ngoại của Liên minh châu Âu (EU) Kaja Kallas cho biết chính quyền Kiev đã thông báo với EU rằng các cuộc đàm phán của nước này với Mỹ đã được tiến hành trên tinh thần xây dựng. Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Ursula von der Leyen đã tuyên bố ủng hộ đề xuất ngừng bắn.

Theo Financial Times, không còn nghi ngờ gì, Kiev luôn liên lạc với những đối tác ở châu Âu. Tuy nhiên, điều khiến Moscow lo ngại là cho đến gần đây, các nhà lãnh đạo EU vẫn ủng hộ việc tiếp tục cung cấp vũ khí cho Ukraine.

Bà Ursula von der Leyen ủng hộ EU và Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) “biến Ukraine thành một con nhím thép mà không kẻ thù nào có thể tiêu hóa được”.

Khi đàm phán tại Jeddah kết thúc, Bộ Ngoại giao Nga đã ra tuyên bố, trong đó chỉ ra rằng cuộc tấn công ồ ạt của máy bay không người lái Ukraine vào các khu vực của Nga chắc chắn đã diễn ra trùng với thời điểm diễn ra các cuộc tiếp xúc giữa Kiev và Washington tại Saudi Arabia.

Trong khi đó, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio cũng cho biết Washington sẽ chuyển tới Moscow đề xuất ngừng bắn tại Ukraine thông qua nhiều kênh và hy vọng nhận được phản hồi tích cực. Ông nói: “Quả bóng trong vấn đề hòa bình đang ở trong tay Nga, chúng tôi hy vọng rằng họ sẽ đồng ý”.

Theo những tuyên bố của phái đoàn Ukraine, Tổng thống Mỹ Donald Trump dường như đã đồng ý với các đề xuất của châu Âu, bao gồm tuyên bố ngừng bắn và sau đó đưa ra các thỏa thuận để đạt được hòa bình.

Trong những tuần gần đây, London và Paris đã tích cực vận động đưa lực lượng gìn giữ hòa bình châu Âu vào Ukraine. Rõ ràng, kế hoạch này là không thể chấp nhận được đối với Moscow. Mặc dù vậy, cho đến nay chưa có thông tin rò rỉ nào từ Jeddah về lực lượng gìn giữ hòa bình của NATO.

Moscow đang cân nhắc về thảo thuận ngừng bắn do Mỹ và Ukraine đề xuất. (Nguồn: Washington Post)

Ai hưởng lợi thực sự?

Tờ Washington Post đã đưa ra những phân tích để trả lời cho câu hỏi ai được hưởng lợi từ thỏa thuận giữa Mỹ và Ukraine tại Jeddah.

Washington Post lưu ý rằng: “Thỏa thuận đạt được sau hơn 8 giờ hội đàm giữa các quan chức Mỹ và Ukraine tại Saudi Arabia đã cải thiện đáng kể vị thế quân sự của Kiev và thu hẹp khoảng cách xuyên Đại Tây Dương giữa Mỹ và các đồng minh châu Âu, vốn đã giảm xuống mức thấp mới. Một khía cạnh quan trọng của thỏa thuận là việc nối lại nguồn cung cấp vũ khí cho Ukraine”.

Thực tế là các quan chức Mỹ và Ukraine có thể nhất trí về một tuyên bố chung cho thấy sự cải thiện đáng kể trong mối quan hệ giữa Tổng thống Trump và Tổng thống Zelensky sau cuộc đấu khẩu gần đây tại Nhà Trắng.

Theo Washington Post, điều quan trong với phía Nga hiện nay là phải tìm hiểu xem kỳ vọng về “tin tức tuyệt vời” mà Washington công bố có chính đáng hay không và Kiev thực sự sẵn sàng nhượng bộ những gì.

Truyền thông Mỹ đưa tin Đặc phái viên của Tổng thống Mỹ Steven Witkoff dự kiến sẽ gặp Tổng thống Nga Vladimir Putin vào tuần này, nhưng thông tin này vẫn chưa được xác nhận chính thức.

Trong mọi trường hợp, Moscow đã rút ra được bài học từ thỏa thuận Minsk-2 và sẽ không để bị “dính bẫy”. Theo Nga, thỏa thuận Minsk thực chất là các biện pháp câu giờ của phương Tây để cho Kiev có thời gian chuẩn bị lực lượng.

Đạt được đã khó, thực thi còn khó hơn

Nếu Moscow “gật đầu” việc thực thi lệnh ngừng bắn tại Ukraine cũng vẫn đặt ra nhiều thách thức. Theo The Guardian, mặc dù Ukraine đã chấp thuận đề xuất ngừng bắn 30 ngày nhưng tuyên bố chung giữa hai bên không nêu rõ cơ chế giám sát và thực thi lệnh này.

Theo ông John Foreman, cựu tùy viên quốc phòng Anh tại Moscow và Kiev, việc giám sát phải được triển khai ngay lập tức để đảm bảo tính hiệu quả của lệnh ngừng bắn. Ông nhấn mạnh sự cần thiết của một quy trình giám sát chặt chẽ.

Lịch sử xung đột tại Ukraine cho thấy những thách thức đáng kể trong việc giám sát ngừng bắn. Trước đây, phái bộ của Tổ chức An ninh và Hợp tác châu Âu (OSCE) với khoảng 1.000 nhân sự đã thực hiện giám sát thỏa thuận Minsk năm 2014-2015. Tuy nhiên, tổ chức này không thể ngăn chặn các vụ vi phạm, với 400.000 trường hợp chỉ riêng trong năm 2017.

Theo ông Samir Puri, chuyên gia tại Chatham House và cựu giám sát viên OSCE, nhiệm vụ giám sát hiện nay phức tạp hơn rất nhiều so với năm 2015. Hiện nay, tuyến xung đột kéo dài hơn 2.000 km với sự đối đầu của hai quân đội chính quy, được trang bị vũ khí hiện đại.

Công nghệ giám sát tiên tiến, như thiết bị bay không người lái, vệ tinh trinh sát và hệ thống cảm biến hiện đại, có thể hỗ trợ quá trình theo dõi vi phạm lệnh ngừng bắn. Tuy nhiên, việc sử dụng công nghệ không thể thay thế hoàn toàn vai trò của con người trong xử lý xung đột. Một câu hỏi quan trọng đặt ra là ai sẽ kiểm soát và giám sát toàn bộ chiến tuyến trải dài này.

Ông Puri cũng đề xuất một mô hình giám sát khác, trong đó một khu phi quân sự có thể được thiết lập dọc theo chiến tuyến hiện tại. Theo đề xuất này, Nga có thể triển khai một lực lượng bảo đảm an ninh – quân đội từ các đối tác chiến lược, đóng vai trò trung gian với Ukraine.

Bối cảnh hiện nay đặt ra nhiều câu hỏi về tính khả thi của lệnh ngừng bắn và cách thức giám sát để tránh vi phạm. Theo các chuyên gia, một nền hòa bình lâu dài chỉ có thể đạt được khi cả hai bên không tiếp tục tìm cách phá vỡ thỏa thuận bằng các hành động khiêu khích hay xung đột.