Nền kinh tế Đức đang lao đao bị “đổ thêm dầu vào lửa”, thuế quan của ông Trump không phải vấn đề duy nhất

Từ lâu, xuất khẩu đã là động lực chính thúc đẩy tăng trưởng của Đức. (Nguồn: Shutter Stock)

Đức – nền kinh tế lớn thứ ba thế giới – hầu như không tăng trưởng kể từ đại dịch Covid-19. Nền kinh tế này đã suy giảm cả vào năm 2023 và năm ngoái – sự suy giảm kéo dài hai năm liên tiếp đầu tiên kể từ những năm 2000.

Theo dự báo của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), năm nay, “đầu tàu” kinh tế châu Âu sẽ tăng trưởng ở mức 0,3%.

Loạt vấn đề lớn của nền kinh tế

Trong khoảng thời gian từ năm 2005-2019, nền kinh tế hướng đến xuất khẩu đã phát triển mạnh mẽ ở Đức. Điều này được thúc đẩy bởi khí đốt tự nhiên giá rẻ từ Nga và hoạt động xuất khẩu mạnh mẽ sang thị trường Trung Quốc.

Từ lâu, xuất khẩu đã là động lực chính thúc đẩy tăng trưởng của Đức. Số liệu từ Ngân hàng Thế giới (WB) cho thấy, năm 2023, xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ chiếm hơn 43% Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của quốc gia này – tỷ trọng lớn nhất trong số các nền kinh tế lớn.

Theo cơ quan thống kê, ô tô và phụ tùng, máy móc và sản phẩm hóa chất là những mặt hàng xuất khẩu chính của Berlin vào năm ngoái.

Kinh tế Đức đã thu lợi khủng vào thời điểm Trung Quốc trên đà phát triển nhanh chóng, người tiêu dùng tại đất nước tỷ dân chuộng ô tô nhập khẩu từ Berlin.

Thế nhưng, những năm gần đây, tăng trưởng kinh tế Trung Quốc đã chậm lại. Trong khi đó, các nhà sản xuất ô tô của nước này như BYD và Xpeng, đã giành được thị phần từ các đối thủ phương Tây. Điều đó khiến ô tô Đức không còn là lựa chọn hàng đầu với người dân Trung Quốc nữa.

Ông Kirkegaard nhận định: “Ở một mức độ nào đó, ngành công nghiệp ô tô Đức đã trở thành nạn nhân trong thành công của chính mình. Các nhà sản xuất xe điện Trung Quốc đã nhanh chóng ‘bắt sóng” thị trường xe điện và dần thay thế những dòng xe tên tuổi trước đây”.

Trong khi đó, các doanh nghiệp trong lĩnh vực công nghiệp phải sử dụng nhiều năng lượng của Đức đang phải trả nhiều tiền hơn. Nguyên nhân bởi kể từ khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine hồi tháng 2/2022, Đức đã phải “quay lưng” với Moscow bằng cách mua khí đốt từ những nơi xa hơn. Hậu quả là nhiều công ty Đức đã cắt giảm sản lượng, cắt giảm nhân sự, thậm chí là đã đóng cửa.

Ông Lars Kroemer, nhà kinh tế trưởng tại Gesamtmetall khẳng định: “Chúng ta đang ở giữa thời kỳ phi công nghiệp hóa. Ngoài chi phí năng lượng cao, thuế cao và nhiều quy định, thủ tục cũng đã ảnh hưởng nặng nề đến ngành công nghiệp của đất nước”.

Đồng quan điểm, ông Achim Wambach, Chủ tịch Trung tâm nghiên cứu kinh tế châu Âu Leibniz (ZEW) cho rằng, nói rộng hơn, các giới hạn nghiêm ngặt về việc chính phủ vay nợ – được gọi là “phanh nợ” – đã kìm hãm các khoản đầu tư rất cần thiết vào “đầu tàu” châu Âu, bao gồm cả cơ sở hạ tầng và các dịch vụ công trực tuyến.

“Chúng tôi vẫn chưa số hóa. Gánh nặng hành chính của chúng tôi cao hơn… so với các quốc gia khác”, Chủ tịch ZEW nhấn mạnh.

Còn ông Jacob Kirkegaard, thành viên cấp cao tại Viện Kinh tế Quốc tế Peterson, một nhóm nghiên cứu có trụ sở tại Washington (Mỹ) cho biết, nền kinh tế không được cải cách là vấn đề của Đức.

Cải cách kinh tế để thúc đẩy tăng trưởng rất quan trọng đối với sự thịnh vượng của các thế hệ hiện tại và tương lai của đất nước này, đặc biệt là ở thời điểm số lượng người về hưu ngày càng tăng.

Thuế quan với ô tô sẽ gây tổn hại đặc biệt đến các nhà xuất khẩu Đức vì Mỹ là thị trường lớn nhất, chiếm 10% tổng kim ngạch xuất khẩu của Berlin. (Nguồn: Getty Images)

Đòn đánh thuế quan của ông Trump

Loạt vấn đề kể trên đã khiến kinh tế Đức lao đao trong thời gian dài và các mức thuế quan gần đây của Tổng thống Trmp như “đổ thêm dầu vào lửa”.

Trong chiến dịch tranh cử, ông Trump đã đe dọa sẽ áp thuế cao hơn đối với hàng hóa nhập khẩu vào Mỹ. Kể từ khi nhậm chức vào tháng 1/2024, ông đã chứng minh rằng, mình sẵn sàng hành động, ví dụ như tuyên bố áp thuế 25% đối với tất cả các mặt hàng thép và nhôm nhập khẩu và nền kinh tế lớn nhất thế giới, có hiệu lực vào tháng 3 tới.

Sau đó, “cơn bão” thuế quan của Tổng thống Mỹ tiếp tục lan đến một số ngành khác như ô tô nhập khẩu, chip bán dẫn và dược phẩm.

Thuế quan với ô tô sẽ gây tổn hại đặc biệt đến các nhà xuất khẩu Đức vì Mỹ là thị trường lớn nhất, chiếm 10% tổng kim ngạch xuất khẩu của Berlin.

Chủ tịch ZEW – ông Achim Wambach – nhận thấy, tác động này sẽ được cảm nhận rõ nét nhất ở một số nhà xuất khẩu ô tô đức.

Ông nói rằng: “Đây là tin xấu cho ngành công nghiệp ô tô, vốn đang gặp khó của Đức”.

Theo Prognos, một công ty nghiên cứu của Thụy Sỹ, trên khắp các ngành công nghiệp, khoảng 1,2 triệu việc làm ở Đức phụ thuộc, trực tiếp hoặc gián tiếp, vào xuất khẩu sang Mỹ. Con số đó chiếm 2,6% tổng số việc làm trong cả nước.

Và ngay cả khi không chịu trực tiếp các mức thuế quan với hàng hóa của mình, Đức vẫn có thể cảm thấy đau đớn vì thuế quan áp dụng cho các quốc gia khác.

Đơn cử như việc ông Trump cũng đã công bố mức thuế 25% đối với tất cả hàng hóa nhập khẩu từ Mexico, Canada và mức thuế bổ sung 10% đối với hàng hóa Trung Quố. Nhưng một số nhà sản xuất ô tô Đức, bao gồm cả Volkswagen, xuất khẩu ô tô sang Mỹ từ các nhà máy của họ ở Mexico. Vì vậy, những nhà máy của Volkswagen tại Mexico sẽ chịu tác động.

Ông Michael Bohmer, nhà kinh tế trưởng tại Prognos nêu quan điểm: “Nền kinh tế toàn cầu giống như một mạng lưới, vì vậy, nếu bạn áp dụng một mức thuế quan với một nơi nào đó thì ít nhiều, toàn bộ mạng lưới sẽ cảm nhận được điều đó”.

Ông nói thêm rằng, Mexico, Canada và Trung Quốc có thể chuyển hướng xuất khẩu từ Mỹ sang các thị trường mới để tránh thuế quan của ông Trump. Điều này có khả năng khiến những sản phẩm này cạnh tranh trực tiếp với hàng hóa của Đức tại những thị trường đó.

Và đương nhiên, việc thúc đẩy tăng trưởng của “đầu tàu” châu Âu trong vài năm tới và xa hơn không chỉ là cách đối phó với thuế quan của ông Trump.

Toàn bộ mô hình kinh doanh của đất nước có thể cần phải được cách. Như ông Bohmer nhận định, nếu trong thập kỷ tới, Đức không “làm mới” các ngành công nghiệp cũ – như sản xuất ô tô, máy móc, thép – và tập trung vào các công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo (AI), thì chắc chắn sẽ không còn ngôi vị nền kinh tế lớn thứ ba thế giới nữa.