Nâng tầm hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia

Gắn với xu hướng phát triển của thời đại

Trong vài thập kỷ gần đây, hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo đã trở thành một nhân tố quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển kinh tế – xã hội toàn cầu. Không chỉ góp phần đáng kể vào GDP thông qua việc tạo ra giá trị gia tăng và hàng chục triệu việc làm mỗi năm, các doanh nghiệp khởi nghiệp còn thúc đẩy khoa học, công nghệ thông qua những sản phẩm, dịch vụ tiên tiến. Sự năng động và sáng tạo của hệ sinh thái này vừa là động lực, vừa là áp lực, buộc các doanh nghiệp truyền thống phải đổi mới để theo kịp xu hướng và tránh bị bỏ lại phía sau.

Các lĩnh vực khởi nghiệp nổi bật bao gồm công nghệ giáo dục, công nghệ tài chính, công nghệ y tế, cùng với sự hiện diện mạnh mẽ trong những ngành truyền thống như du lịch và bất động sản. Điều này phản ánh sự phong phú của hệ sinh thái cũng như khả năng vượt trội trong việc biến nguồn lực đầu vào thành những thành tựu khởi nghiệp đổi mới sáng tạo.

Mặc dù vậy, sự phát triển của các nhân tố trong hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo tại Việt Nam phát triển còn chậm, thiếu tính bền vững. Một phần lý do bắt nguồn từ những rào cản trong hoạt động khởi nghiệp, nhất là vấn đề đầu tư và huy động vốn cho dự án khởi nghiệp. Năm 2024 tiếp tục là một năm khó khăn với hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam, khi giai đoạn “mùa đông gọi vốn” kéo dài từ năm 2023 vẫn chưa có dấu hiệu kết thúc. Hoạt động thu hút vốn đầu tư chưa ghi nhận bước tiến đáng kể, buộc nhiều doanh nghiệp khởi nghiệp phải điều chỉnh mô hình kinh doanh và tìm cách thích nghi với bối cảnh thị trường đầy khó khăn.

Trước tình hình đó, các chuyên gia khuyến nghị rằng hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo Việt Nam cần định hướng theo các xu hướng nổi bật trên thế giới. Hiện nay, các doanh nghiệp khởi nghiệp, cả ở phạm vi toàn cầu lẫn tại Việt Nam đang tập trung mạnh mẽ vào chuyển đổi số và chuyển đổi xanh. Điển hình là sự bùng nổ của các startup trong các lĩnh vực như trí tuệ nhân tạo (AI), năng lượng tái tạo và công nghệ sinh học, cho thấy sự chuyển dịch mạnh mẽ của hệ sinh thái khởi nghiệp hướng tới các giải pháp công nghệ tiên tiến và bền vững.

Xu hướng này càng trở nên tất yếu khi cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 đang diễn ra mạnh mẽ trên toàn cầu. Việt Nam từng bỏ lỡ cơ hội từ ba cuộc cách mạng công nghiệp trước đó, do vậy cuộc Cách mạng lần thứ tư mang đến triển vọng lớn cho những quốc gia chưa có nền tảng công nghiệp lâu đời như nước ta. Thời điểm hiện tại nếu không nắm bắt cơ hội, Việt Nam có nguy cơ bị bỏ lại phía sau.

Trong bối cảnh này, chuyển đổi số trở thành yếu tố cốt lõi giúp các doanh nghiệp khởi nghiệp tồn tại và phát triển. Đồng thời mở ra nhiều cơ hội mới cho các doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, giúp doanh nghiệp nâng cao hiệu quả sản xuất, quản lý, cắt giảm chi phí và là công cụ quan trọng để khơi nguồn cho những giá trị mới. Nhờ chuyển đổi số, các doanh nghiệp có thể dễ dàng tiếp cận thị trường toàn cầu và nhanh chóng thích nghi với những biến động của thị trường.

Nói một cách đơn giản, khởi nghiệp đổi mới sáng tạo gắn liền với chuyển đổi số là việc ứng dụng công nghệ số để thay đổi phương thức vận hành của doanh nghiệp khởi nghiệp, từ đó tạo ra các cơ hội mới và nâng cao hiệu quả kinh doanh. Quá trình này bao gồm việc tích hợp các công nghệ tiên tiến hàng đầu như AI, dữ liệu lớn (Big Data), Internet vạn vật (IoT) và blockchain vào mọi hoạt động kinh doanh.

Rõ ràng, chuyển đổi số không chỉ dừng lại ở việc tích hợp công nghệ số vào các lĩnh vực kinh tế – xã hội, mà còn là quá trình xây dựng một phương thức sản xuất mới, tiên tiến và hiện đại hóa. Điều này cũng hoàn toàn phù hợp với xu hướng chuyển dịch tất yếu của thế giới hiện nay là chuyển đổi xanh. Cùng với mục tiêu phát triển kinh tế số, kinh tế xanh cũng là một trong các ưu tiên hàng đầu tại các nền kinh tế đang phát triển trong bối cảnh biến đổi khí hậu đang diễn ra một cách nhanh chóng.

Đặc biệt đối với Việt Nam, càng gần đến mốc 2030, chúng ta càng phải đối mặt với áp lực giảm phát thải carbon theo cam kết quốc tế. Đây là cơ hội lớn cho các doanh nghiệp khởi nghiệp trong lĩnh vực công nghệ khí hậu, bao gồm các ngành như năng lượng tái tạo, tiết kiệm năng lượng, thu hồi và lưu giữ carbon, giao thông bền vững. Chuyển đổi xanh vừa là yếu tố thiết yếu trong chiến lược phát triển bền vững của các doanh nghiệp khởi nghiệp, vừa hỗ trợ doanh nghiệp Việt tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu, đồng thời mở ra triển vọng để Việt Nam trở thành quốc gia tiên phong trong khu vực.

Một lần nữa khẳng định, hai xu hướng chủ đạo đang tái định hình nền kinh tế toàn cầu là chuyển đổi số và chuyển đổi xanh. Vì vậy, chiến lược chuyển đổi kép (kết hợp chuyển đổi số và chuyển đổi xanh) trở thành một giải pháp then chốt, giúp các doanh nghiệp khởi nghiệp tại Việt Nam đạt được các mục tiêu kinh doanh, hướng tới phát triển bền vững. Hơn nữa, khi kết hợp với liên kết vùng mạnh mẽ, thu hút các nguồn lực, đặc biệt là nguồn lực đầu tư, tài chính, chuyên gia, công nghệ từ các vùng khác trong nước và từ nước ngoài, hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia sẽ được nâng tầm.

Và cần những chính sách đồng hành để vươn ra thế giới

Start-up công nghệ của Việt Nam VinCSS vừa được tổ chức Frost & Sullivan vinh danh lãnh đạo đổi mới đột phá trong lĩnh vực an ninh bảo mật IoT toàn cầu 2024. Năm 2024 đánh dấu một năm đầy nỗ lực vươn ra thế giới của VinCSS – một startup an ninh mạng. Chỉ trong 1 năm, VinCSS liên tiếp bắt tay với các DN uy tín trong khu vực như Autocrypt đến từ Hàn Quốc, GoGoByte đến từ Trung Quốc, FPT Software từ Việt Nam trong mảng an ninh bảo mật cho phương tiện thông minh; HiTRUST, Webcomm, Smart Displayer của Đài Loan (Trung Quốc) trong mảng quản lý định danh và truy cập; công ty hàng đầu thế giới về thiết bị IoT và máy tính phục vụ công nghiệp ASRock Industrial trong mảng an ninh bảo mật cho thiết bị IoT. Đặc biệt, gần đây nhất, VinCSS đã có một hợp tác toàn diện trên mọi lĩnh vực với ST Engineering – tập đoàn công nghệ, quốc phòng và kỹ thuật lớn nhất Singapore.

Ba yếu tố góp phần nâng tầm vị thế của hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo. (Ảnh: ChatGPT)

Vươn ra nước ngoài là bước đi chiến lược của startup này trong tiến trình Series B với trọng điểm là mở rộng quy mô, mở rộng thị trường, tìm kiếm khách hàng mới, tăng trưởng doanh thu và gia tăng giá trị doanh nghiệp. Là một startup, VinCSS mong muốn tận dụng mọi cơ hội để phát triển.

Thành lập từ năm 2018, xuất phát điểm với dịch vụ an ninh bảo mật công nghệ thông tin truyền thống, VinCSS nhanh chóng nhận diện được những cơ hội mới và mở rộng các lĩnh vực kinh doanh của mình. Ở Việt Nam, đây là đơn vị duy nhất cung cấp các giải pháp an ninh bảo mật cho phương tiện thông minh suốt 5 năm qua. VinCSS cũng là công ty đầu tiên tại Việt Nam cung cấp các sản phẩm, dịch vụ và giải pháp quản lý định danh và truy cập không mật khẩu. Đối với mảng an ninh bảo mật cho thiết bị IoT, VinCSS thậm chí đã được công nhận là tiên phong toàn cầu khi là một trong số ít công ty trên thế giới đang thương mại hóa thành công các giải pháp bảo mật IoT của mình cũng như nhận được những chứng chỉ quốc tế đầu tiên trên thế giới. Có thể nói, công ty này đã gặt hái được một số thành công nhất định tại thị trường nội địa khi có những khách hàng lớn, quan trọng, làm tiền đề vững chắc cho việc hướng đến các thị trường quốc tế rộng lớn hơn. “Chúng tôi mong muốn mở mang ra thị trường quốc tế không chỉ để phát triển kinh doanh, mà còn để học hỏi kinh nghiệm, làm tốt hơn và thu về nhiều ý tưởng mới để có thể quay về giải quyết những “bài toán” trong nước và đóng góp cho Việt Nam”, ông Đỗ Ngọc Duy Trác, CEO của VinCSS chia sẻ.

Dù vậy, bước chân vào thị trường nước ngoài rộng lớn và đầy cơ hội, startup Việt này cũng phải đối mặt với không ít những thử thách lớn. Bởi thực tế, Việt Nam vốn chưa phải là quốc gia được định vị cao trong lĩnh vực công nghệ. Khi mà Việt Nam thường được thế giới biết đến như một quốc gia gia công nhiều hơn là kiến tạo các giải pháp, sản phẩm mới. Thương hiệu quốc gia được định vị như vậy trên trường quốc tế cũng mang đến khó khăn cho DN công nghệ Việt Nam khi muốn vươn ra các thị trường mới đầy cạnh tranh. Cùng đó, thị trường mới là vùng nước lạ với vô vàn tham số biến động. Khi không còn các thế mạnh đến từ chỗ dựa sân nhà, DN Việt Nam rất dễ mắc sai lầm…

Có thể nói, các startup khởi nghiệp sáng tạo của Việt Nam đang mỗi ngày vươn ra thế giới với niềm đam mê và trí tuệ kiên cường. Giờ đây, trong kỷ nguyên chuyển đổi số và chuyển đổi xanh gõ cửa, hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo đóng vai trò quan trọng, đồng hành, sát cánh cùng đất nước tiến xa hơn trên con đường hội nhập sâu rộng và phát triển bền vững. Tuy nhiên, bên cạnh những cơ hội để nâng tầm hệ sinh thái, vẫn còn nhiều khó khăn, thách thức cần đối diện trong thời gian tới nhằm tạo động lực mạnh mẽ cho các doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo.

Một trong những khó khăn, thách thức lớn đối với doanh nghiệp khởi nghiệp là vấn đề tài chính, hành lang pháp lý và cơ chế, chính sách hỗ trợ. Nhất là cơ chế, chính sách hỗ trợ hoạt động khởi nghiệp được ban hành chưa đồng bộ, chưa có chính sách ưu đãi để khuyến khích doanh nghiệp đổi mới sáng tạo ngay từ giai đoạn đầu. Mặt khác, chính sách hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp khởi nghiệp ở nước ta vẫn còn chồng chéo, chưa rõ ràng, phải qua nhiều khâu thủ tục giấy tờ. Đây đều là trở ngại chính khiến các dự án khởi nghiệp gặp nhiều khó khăn trong hoạt động kinh doanh trong thực tiễn. Để giải quyết những thách thức trong hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, chuyên gia khởi nghiệp nhận định cần hoàn thiện cơ chế, chính sách theo hướng đồng bộ, rõ ràng hướng tới nhóm đối tượng doanh nghiệp khởi nghiệp thay vì bị phân tán trong nhiều văn bản pháp luật khác nhau như hiện nay. Quan trọng hơn, Chính phủ cần đẩy mạnh hỗ trợ bằng cách đơn giản hóa thủ tục pháp lý, tạo cơ chế đột phá để hỗ trợ ngân sách cho giai đoạn đầu của doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, đồng thời xây dựng chính sách thu hút đầu tư quốc tế và phát triển thị trường một cách hiệu quả hơn.