Một tỉnh có diện tích nhỏ thứ hai cả nước, chỉ lớn hơn tỉnh Bắc Ninh, từng sáp nhập với tỉnh Nam Định, Ninh Bình

Hà Nam là tỉnh có diện tích nhỏ thứ hai cả nước

Theo đó, tỉnh Hà Nam có diện tích 860,90km2, nhỏ thứ hai cả nước, chỉ lớn hơn tỉnh Bắc Ninh (Bắc Ninh là tỉnh có diện tích nhỏ nhất ở Việt Nam với 822,70km2, đứng thứ 2 là Hà Nam 860,90km2, đứng thứ 3 là Hưng Yên với 930,20km2 và tỉnh Vĩnh Phúc đứng kế tiếp với 1.235,20km2).

Có diện tích nhỏ thứ hai, Hà Nam cũng là tỉnh có ít đơn vị hành chính cấp huyện nhất cả nước – 6 cấp huyện (thấp hơn tiêu chuẩn về số đơn vị hành chính huyện thuộc tỉnh là 9 cấp huyện). Cụ thể, Hà Nam có 4 huyện gồm Kim Bảng, Thanh Liêm, Lý Nhân, Bình Lục; thị xã Duy Tiên và thành phố Phủ Lý.

Dù có diện tích khiêm tốn, Hà Nam lại có vị trí địa lý quan trọng, nằm cách trung tâm thủ đô Hà Nội hơn 50km và được xem là cửa ngõ phía Nam của Thủ đô. Hà Nam giáp với Hà Nội ở phía Bắc, Hưng Yên và Thái Bình ở phía Đông, Nam Định và Ninh Bình ở phía Nam, và Hòa Bình ở phía Tây.

Trong lịch sử phát triển, Hà Nam trải qua nhiều thay đổi về địa danh và địa giới hành chính. Năm 1831, dưới triều vua Minh Mạng, nhà Nguyễn tiến hành cải cách hành chính, thành lập các tỉnh thay cho các trấn, cả nước chia thành 29 tỉnh. Theo chủ trương này, vùng đất Hà Nam ngày ấy là phủ Lý Nhân nằm trong tỉnh Hà Nội. 

Ngày 21/3/1890, phủ Liêm Bình được thành lập, gồm 3 huyện Nam Xang, Bình Lục, Thanh Liêm tách ra từ phủ Lý Nhân (tỉnh Hà Nội) cho thuộc vào tỉnh Nam Định, lỵ sở của huyện đặt tại xã An Dương (huyện Bình Lục). Phủ Liêm Bình tồn tại không lâu thì ngày 20/10/1890, Toàn quyền Đông Dương J.G Piquet ra Nghị định thành lập tỉnh mới Hà Nam.

Năm 1965, để tập trung tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo, Nhà nước ta đã hợp nhất một số tỉnh. Tỉnh Nam Hà (bao gồm 2 tỉnh Hà Nam, Nam Định) được thành lập theo Quyết định số 103-TVQH ngày 21/4/1965 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. 

Ngày 27/12/1971, Quốc hội nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa khóa V, kỳ họp thứ hai Quyết định thành lập một số tỉnh mới, trong đó tỉnh Nam Hà được hợp nhất với tỉnh Ninh Bình thành tỉnh Hà Nam Ninh. Rồi 16 năm sau, ngày 26/12/1991, trong kỳ họp của Quốc hội lại quyết định chia tách tỉnh Hà Nam Ninh thành hai tỉnh Nam Hà, Ninh Bình như cũ.

Sau hơn 32 năm hợp nhất với tỉnh Nam Định rồi Ninh Bình, Hà Nam được tái lập trở lại với tên khai sinh theo Nghị quyết của Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, khóa VIII, Kỳ họp thứ 10, ngày 06/11/1996 chia tỉnh Nam Hà thành 2 tỉnh Hà Nam, Nam Định. 

Hà Nam, vùng đất giàu truyền thống văn hóa, năng động trong phát triển kinh tế

Hà Nam là vùng đất có lịch sử lâu đời, lưu giữ nhiều trầm tích văn hóa tiêu biểu của vùng châu thổ sông Hồng mà bằng chứng giàu sức thuyết phục nhất là Bảo vật quốc gia Trống đồng Ngọc Lũ – biểu trưng của văn hiến Việt Nam.

Hôm nay, Hà Nam vươn lên là tỉnh đang có sự đổi thay ngoạn mục trong lộ trình đổi mới, hội nhập, phát triển. Năm 2024, Hà Nam hoàn thành 16/16 chỉ tiêu kinh tế, xã hội đạt và vượt kế hoạch kế hoạch đề ra. Trong đó, tổng sản phẩm trong tỉnh (GRDP) ước đạt 56.115,3 tỷ đồng, tăng 10,93% so với năm 2023 (đứng thứ 2 vùng đồng bằng sông Hồng).

Nổi bật là tốc độ tăng trưởng kinh tế dự kiến đạt 10,93%, đứng thứ 2 khu vực Đồng bằng sông Hồng. Thu ngân sách nhà nước ước đạt gần 17.000 tỷ đồng, tăng hơn 20% so với năm 2023. Thu nhập bình quân đầu người đạt hơn 111 triệu đồng; tỷ lệ hộ nghèo giảm còn 1,65%.

Đặc biệt là Hà Nam tiếp tục được tổ chức Du lịch thế giới vinh danh là “Điểm đến du lịch mới nổi hàng đầu châu Á” năm 2024; “Điểm đến văn hóa địa phương hàng đầu châu Á” và “Giải thưởng thành tựu đặc biệt 2024”. Tổng doanh thu từ du lịch ước đạt 3.657 tỷ đồng (đạt 110 % so với kế hoạch năm và tăng 8,1% so với năm 2023).

Với gần 2.000 di tích các loại, trong đó có 2 di tích quốc gia đặc biệt, 95 di tích xếp hạng cấp quốc gia và 133 di tích cấp tỉnh; 3 bảo vật quốc gia; 12 di sản văn hóa phi vật thể tiêu biểu được ghi vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia; hơn 100 lễ hội truyền thống, 40 làng nghề thủ công truyền thống… Cùng với đó là hệ thống sông núi, hang động nổi tiếng như: hồ Tam Chúc, hồ Ba Hang, núi Đọi-sông Châu, núi Cấm-Ngũ Động Sơn… đang là điểm đến hấp dẫn của du khách trong và ngoài nước.

Đến nay, trên địa bàn tỉnh đã hình thành các sản phẩm du lịch mang đặc trưng như: sản phẩm du lịch nông thôn với các làng nghề truyền thống: làng cá kho Đại Hoàng, làng Trống Đọi Tam, làng lụa Nha Xá… Du lịch văn hóa-tâm linh, lễ hội: chùa Bà Đanh, đền Trần Thương, chùa Long Đọi Sơn, đền Lảnh Giang, chùa Địa Tạng Phi Lai, Từ đường Nguyễn Khuyến, Khu tưởng niệm nhà văn-liệt sĩ Nam Cao; Lễ hội Tịch Điền, lễ phát lương Đền Trần Thương.

Sản xuất nông nghiệp của tỉnh Hà Nam phát triển ổn định, công tác khắc phục hậu quả thiên tai, nhất là cơn bão số 3 được thực hiện kịp thời, hiệu quả. Chương trình xây dựng nông thôn mới tiếp tục được triển khai mạnh mẽ, hiệu quả. Dự kiến đến hết năm 2024, toàn tỉnh có 50/65 xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu.