Một đồng minh Đông Bắc Á cũng khó tránh sự phàn nàn của Tổng thống Mỹ Donald Trump, Nhật Bản vội lên tiếng thể hiện rõ thái độ

Hiệp ước an ninh song phương giữa Mỹ và Nhật Bản được ký kết vào năm 1960. (Nguồn: Japan-Forward)

Hãng tin Kyodo đưa tin, ngày 6/3, Tổng thống Trump đã chỉ trích hiệp ước an ninh giữa Mỹ và Nhật Bản, cho rằng thỏa thuận này không công bằng vì Washington có trách nhiệm bảo vệ Tokyo, trong khi quốc gia Đông Bắc Á không có nghĩa vụ tương tự đối với đồng minh lớn nhất ở phương Tây.

Phát biểu tại Phòng Bầu dục, ông Trump nói: “Đó là những gì thỏa thuận quy định… Và họ kiếm được rất nhiều tiền từ chúng ta. Tôi thực sự tự hỏi ai đã ký những thỏa thuận như thế này?”

Tổng thống Mỹ đưa ra nhận xét này trong bối cảnh ông đang chỉ trích các nước châu Âu vì hưởng lợi từ thương mại với Mỹ nhưng lại không đóng góp đủ cho an ninh của chính họ: “Chúng tôi đã phải gánh vác cả thế giới… Chúng tôi chi trả cho Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO), lo hóa đơn cho các nước khác”.

Dù khẳng định các thành viên NATO là “bạn bè”, ông Trump cũng bày tỏ nghi ngờ về việc họ có sẵn sàng giúp đỡ Mỹ khi cần thiết hay không.

Phản ứng với lời phàn nàn trên, Chánh Văn phòng nội các Nhật Bản Hayashi Yoshimasa cho biết trong một cuộc họp báo thường kỳ ngày 7//3 rằng, nước này “hoàn toàn tin tưởng” rằng Mỹ sẽ thực hiện nghĩa vụ của mình theo hiệp ước an ninh song phương “bằng cách sử dụng mọi năng lực có sẵn, bao gồm cả năng lực hạt nhân”.

Theo ông, Tokyo – vốn coi liên minh với Mỹ là trụ cột trong quốc phòng và ngoại giao, cũng sẽ “chủ động” xem xét các cách thức tăng cường khả năng răn đe và ứng phó của liên minh và duy trì liên lạc chặt chẽ với Washington.

Liên minh Mỹ-Nhật có thực sự bất công?

Theo hãng thông tấn Kyodo, đây là lần đầu tiên trong nhiệm kỳ thứ hai, Tổng thống Trump công khai đặt câu hỏi về tính công bằng của liên minh Mỹ-Nhật.

Hồi tháng 2, khi Thủ tướng Nhật Bản Ishiba Shigeru đến thăm Washington, Tổng thống Trump thậm chí tuyên bố rằng, Mỹ “hoàn toàn cam kết với an ninh của Nhật Bản” và sẵn sàng bảo vệ nước này bằng “toàn bộ sức mạnh răn đe và quốc phòng của Mỹ.”

Theo hiệp ước an ninh song phương ký năm 1960, Mỹ cam kết bảo vệ Nhật Bản nếu nước này bị tấn công. Đổi lại, Nhật Bản cho phép Mỹ đặt căn cứ quân sự trên lãnh thổ mình. Hiện tại, hơn 50.000 lính Mỹ đang đồn trú tại Nhật Bản – con số cao nhất so với bất kỳ quốc gia nào.

Cả Washington và Tokyo đều cho rằng, sự hiện diện quân sự của Mỹ tại Nhật Bản là yếu tố quan trọng giúp duy trì ổn định trong khu vực, nhất là trước những thách thức trong khu vực Đông Bắc Á. Để chia sẻ chi phí, Nhật Bản đóng góp khoảng 2 tỷ USD mỗi năm để hỗ trợ hoạt động của quân đội Mỹ.

Trong những năm gần đây, Lực lượng Phòng vệ Nhật Bản và quân đội Mỹ đã tăng cường khả năng phối hợp tác chiến trước các mối đe dọa an ninh ngày càng tăng trong khu vực.

Chánh văn phòng nội các Nhật Bản Hayashi cho biết, hai nước hiện có thể “hỗ trợ lẫn nhau một cách liền mạch” trong ứng phó với nhiều tình huống khác nhau, sau khi có sự thay đổi về mặt pháp lý cho phép Tokyo thực hiện quyền tự vệ tập thể trong một số điều kiện nhất định.

Áp lực tăng chi tiêu quốc phòng

Từ lâu, ông Trump đã thúc ép các đồng minh phải đóng góp nhiều hơn cho an ninh chung. Trong nhiệm kỳ đầu tiên, ông từng phàn nàn rằng, ngay cả khi Mỹ bị tấn công, Nhật Bản cũng không có nghĩa vụ hỗ trợ, mà chỉ cần “ngồi xem trên một chiếc tivi Sony.”

Việc ông Trump trở lại Nhà Trắng trong nhiệm kỳ này đã làm dấy lên lo ngại rằng Washington sẽ gây thêm áp lực, buộc các đồng minh phải chi tiêu và hành động nhiều hơn để tự vệ.

Đầu tuần này, ông Elbridge Colby, người được đề cử làm Thứ trưởng Quốc phòng Mỹ phụ trách chính sách, cũng hối thúc Nhật Bản tăng ngân sách quốc phòng lên 3% GDP càng sớm càng tốt. Ông nhấn mạnh rằng Nhật Bản cần cải tổ quân đội để tập trung bảo vệ lãnh thổ và đóng góp vào an ninh khu vực.

Tuy nhiên, Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản Nakatani Gen tuyên bố, nước này có quyền tự quyết định ngân sách quốc phòng của mình chứ không phải dựa trên những gì các quốc gia khác yêu cầu. Tokyo đang nỗ lực tăng năng lực quốc phòng của mình, hướng tới mục tiêu tăng chi tiêu quốc phòng lên 2% Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) trong tài khóa 2027.

Trên thực tế, vào năm 2022, Nhật Bản đã có quyết định quan trọng: tăng gấp đôi ngân sách quốc phòng lên 2% GDP vào năm 2027. Đây là bước chuyển lớn trong chính sách an ninh hậu chiến của nước này, vốn bị ràng buộc bởi Hiến pháp hòa bình.