Cháo cá vạt giường (hay còn gọi là cháo bột Hải Lăng, bánh canh cá lóc) là đặc sản dân dã nhưng không kém phần nổi tiếng của tỉnh Quảng Trị nói chung và huyện Hải Lăng nói riêng. Sở dĩ món ăn có tên gọi lạ tai như vậy là bởi xuất phát từ cách chế biến và thưởng thức độc đáo “có một không hai”.
Thay vì nấu từ gạo hoặc bột gạo xay mịn như nhiều món cháo khác, cháo cá vạt giường lại được chế biến từ phần bột cán mỏng, thái thành từng sợi nhỏ, dài trông giống như những thanh tre của vạt giường.
Ngoài ra, phần nhân ăn kèm và nước dùng ninh cháo cũng được làm hoàn toàn từ thịt cá, không dùng xương heo. Đó cũng là nét khác biệt, tạo nên “thương hiệu riêng” cho món cháo vạt giường.
 |
 |
Thay vì dùng thìa để ăn như nhiều món cháo khác, món cháo của người Quảng Trị lại sử dụng đũa, tạo cách thưởng thức khác biệt, hấp dẫn bất cứ ai khi ghé thăm vùng đất nơi đây (Ảnh: Hằng Lê).
Anh Nguyễn Vũ (chủ một quán cháo vạt giường ở huyện Hải Lăng, Quảng Trị) cho biết, tùy khẩu vị và sở thích mà người ta có thể sử dụng bột gạo, bột lọc hoặc bột mì để nấu cháo vạt giường nhưng phổ biến hơn cả là bột gạo.
Bột phải được tuyển chọn từ loại gạo thơm ngon, không quá dẻo hoặc quá khô. Đầu tiên, gạo phải được vo sạch, ngâm nước đủ 2 tiếng đồng hồ rồi đem xay nhuyễn. Sau đó, cho gạo vào những tấm vải sạch, buộc chặt và đè vật nặng lên trên. Chờ bột khô, đóng thành từng tảng lớn thì lấy ra nhào, sau đó dùng ống tre, chày gỗ hoặc chai thủy tinh cán bột thật mỏng rồi thái thành những sợi dài vừa ăn.
“Sợi bột ngon phải có độ dai nhất định, không quá ướt hoặc quá khô. Bởi vậy công đoạn nhào bột được xem là yếu tố quan trọng quyết định chất lượng món cháo”, anh Vũ nói.
Và một nguyên liệu không thể thiếu, được xem như “linh hồn” của món ăn chính là cá lóc (hay còn gọi cá quả, cá chuối, cá tràu). Cá phải chọn những con nặng cân còn tươi rói, thịt chắc và dày, khi nấu mới ngọt nước.
Cá được sơ chế sạch rồi đem hấp lên, lọc lấy thịt. Loại cá này nhiều xương nhỏ nên quá trình lọc thịt phải thật tỉ mỉ và cẩn thận để tránh bị hóc xương khi thưởng thức.
Theo anh Vũ, thay vì luộc kỹ, cá chỉ cần được hấp chín để tránh bị nát và nhạt thịt. Phần xương cá được đem giã nhuyễn, lọc lấy nước để nấu nước dùng. Khi nước sôi, cho sợi bột vào đun. Cuối cùng, múc cháo ra tô, thêm thịt cá lóc và gia vị là có thể thưởng thức.
 |
 |
Cá lóc được tuyển chọn và sơ chế kỹ càng, đảm bảo món cháo có hương vị thơm ngon, ngọt dịu nhất (Ảnh: O Hiền).
Phần thịt cá sau khi được lọc sạch, gỡ hết xương sẽ được cho vào tẩm ướp với các loại gia vị như hành chăm, hành tím, hành lá, tỏi, ớt…, trong khoảng 15 phút rồi xào lăn. Thịt cá không nên được ướp quá lâu, tránh bị mặn và đảm bảo khử được mùi tanh của cá nhưng vẫn giữ nguyên vị ngọt thơm ban đầu.
Đặc biệt, món cháo này cũng sử dụng luôn cả phần lòng cá béo ngậy thay vì bỏ đi. Bộ lòng cá được rửa sạch, ướp gia vị rồi xào lăn. Đây là nguyên liệu điểm nhấn góp phần làm tăng hương vị thơm ngon của cháo vạt giường.
“Để có món cháo ngon, chúng tôi phải đi chợ sớm để mua cá và chế biến cùng các nguyên liệu khác. Nếu làm và bảo quản qua đêm, cá không còn tươi ngon và làm giảm mùi vị hấp dẫn của cháo”, anh Vũ chia sẻ.
Thông thường, người Quảng Trị thưởng thức cháo vạt giường khi còn nóng hổi và thêm ớt, hạt tiêu, hành lá cho có vị cay nồng. Tuy nhiên, để phù hợp với khẩu vị của từng người, đặc biệt phục vụ thực khách từ nơi khác tới thưởng thức, nhiều quán cháo vạt giường tại Quảng Trị hiện cũng phân chia thành hai loại: loại cay và không cay.
Ngoài ra, trên bàn ăn cũng được chuẩn bị sẵn bát nước mắm ớt, hũ ớt bột… để mỗi người có thể tự gia giảm, nêm nếm sao cho phù hợp khẩu vị của mình.
 |
 |
Mặc dù cháo nóng cùng ớt cay khiến mồ hôi toát ra nhưng nhiều thực khách nhận xét phải thưởng thức như vậy mới đúng kiểu và cảm nhận được trọn vẹn hương vị món ăn (Ảnh: Cao Hoàng Tú Anh, Linh).
Không chỉ được chế biến tỉ mỉ, món cháo cá vạt giường còn có cách thưởng thức độc đáo “chẳng giống ai”. Thay vì sử dụng thìa, muỗng như các món cháo nhuyễn nấu từ gạo khác, người ta phải dùng đũa mới có thể thưởng thức kiểu cháo “lạ đời” này.
Khi thưởng thức cháo cá vạt giường, thực khách sẽ cảm nhận được vị ngọt thơm từ nước dùng, vị đậm đà mặn mà của cá đã thấm gia vị, vị dai mềm của sợi bột cùng chút cay nồng của tiêu, ớt.
 |
 |
Cháo cá vạt giường có thể thưởng thức quanh năm, suốt tháng và được ưa chuộng bất kỳ thời điểm nào trong ngày. Dù nổi tiếng song món ăn được bán với giá thành bình dân, chỉ từ 20.000 đồng/bát (Ảnh: O Hiền, Le Huyen).
Ngày nay, món cháo nức tiếng này còn được biến tấu đa dạng với thịt vịt, tôm,… nhưng mùi vị và cách chế biến không có sự thay đổi. Song nhiều thực khách nhận xét, cháo nấu với cá lóc vẫn ngon và phổ biến hơn cả, hấp dẫn từ người lớn đến trẻ em.
Phan Đậu
