Cơ quan An ninh điều tra – Bộ Công an chỉ ra nhiều tồn tại, bất cập, sơ hở, thiếu sót trong quá trình chỉ đạo, tổ chức xây dựng ngân hàng câu hỏi và ra đề thi tốt nghiệp.
Hậu quả khôn lường
Theo Quyết định số 59/2016/QĐ-TTg được Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc ban hành ngày 31-12-2016, danh mục bí mật nhà nước độ tối mật trong ngành giáo dục và đào tạo (GD-ĐT) gồm đề thi chính thức, đề thi dự bị, đáp án, thang điểm bài thi, địa điểm ra đề thi, địa điểm sao in đề thi và các tài liệu liên quan đến các kỳ thi THPT quốc gia, thi chọn học sinh giỏi các cấp, thi chọn đội tuyển Olympic quốc tế và khu vực, thi tốt nghiệp, thi tuyển sinh và thi hết môn các cấp học, bậc học, ngành học, trình độ đào tạo chưa công bố.
Tuy nhiên, từ năm 2020, các tài liệu liên quan đến kỳ thi tốt nghiệp THPT đã bị đưa ra khỏi danh mục này. Tại Quyết định số 809/QĐ-TTg ngày 10-6-2020, danh mục bí mật nhà nước thuộc lĩnh vực GD-ĐT chỉ còn: Đề thi chính thức, đề thi dự bị, đáp án đề thi chính thức, đáp án đề thi dự bị của các kỳ thi tốt nghiệp THPT, thi chọn học sinh giỏi quốc gia, thi chọn đội tuyển Olympic quốc tế và khu vực chưa công khai.
Một chuyên gia về khảo thí phân tích: Quyết định số 59/2016/QĐ-TTg quy định rõ “các tài liệu liên quan đến kỳ thi THPT quốc gia” là bí mật nhà nước độ tối mật. Quy định này rất chuẩn và chặt chẽ. Quy chế thi tốt nghiệp THPT quy định rõ “thư ký sử dụng phần mềm rút ngẫu nhiên các câu trắc nghiệm từ ngân hàng câu hỏi thi theo hướng chuẩn hóa được xây dựng theo quy định của Bộ GD-ĐT, chuyển cho các tổ trưởng ra đề thi làm nguồn tham khảo để soạn thảo đề thi”, vậy rõ ràng ngân hàng câu hỏi phục vụ cho việc ra đề là tài liệu liên quan đến kỳ thi.
“Không hiểu tại sao đến năm 2020, quy định này đã bị gỡ bỏ. Điều này tạo điều kiện cho ngân hàng câu hỏi có thể được thoải mái lưu hành ở nhiều nơi, giáo viên luyện thi thoải mái sử dụng các câu hỏi này luyện cho học sinh mà không vi phạm gì?” – chuyên gia này nhận định.
Cũng theo chuyên gia này, để xảy ra những bất thường trong kỳ thi tốt nghiệp THPT 2021 khiến Bộ Công an khởi tố vụ án “Lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ”, 2 cựu nhà giáo Bùi Văn Sâm và Phạm Thị My bị khởi tố, Bộ GD-ĐT cần phải trả lời câu hỏi tại sao bộ lại bỏ đi một quy định quan trọng để tạo nên lỗ hổng lớn trong kỳ thi tốt nghiệp THPT như vậy?
Nhiều ý kiến đánh giá việc bộ không ban hành quy chế bảo mật khi xây dựng ngân hàng câu hỏi thi và loại ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm khỏi danh mục các tài liệu liên quan đến kỳ thi tốt nghiệp THPT thực sự là vấn đề nghiêm trọng.
Ngoài ra, việc Bộ GD-ĐT không đưa ra các văn bản hướng dẫn, phân công công việc, trách nhiệm cụ thể đối với từng cá nhân tham gia công tác giám sát, cũng như chưa chủ động trong công tác phòng ngừa các vi phạm đã dẫn đến những hậu quả khôn lường.
Thí sinh xem đề thi tốt nghiệp THPT năm 2022. Ảnh: TẤN THẠNH
Chuẩn bị ngân hàng câu hỏi cho năm 2025
Bộ GD-ĐT cho biết từ năm 2025, ngân hàng câu hỏi thi tốt nghiệp THPT cho tất cả các môn phải được làm mới hoàn toàn theo định hướng đánh giá năng lực. Bộ GD-ĐT phải chuẩn bị ngân hàng câu hỏi thi rất lớn cho các môn bao gồm: toán, ngữ văn, ngoại ngữ 1 (gồm 7 ngoại ngữ khác nhau), lịch sử, địa lý, giáo dục kinh tế và pháp luật, vật lý, hóa học, sinh học, công nghệ, tin học; trong đó có 3 môn giáo dục kinh tế và pháp luật, công nghệ, tin học lần đầu tiên được xây dựng ngân hàng câu hỏi thi.
Bộ GD-ĐT cũng cho biết gặp áp lực về thời gian khi đến năm 2024 mới có sách giáo khoa lớp 12. Vì thế, bộ này sẽ huy động nguồn lực lớn để ứng dụng mạnh công nghệ thông tin, tăng cường xây dựng ngân hàng câu hỏi thi và ra đề thi trong tổ chức thi, xét công nhận tốt nghiệp THPT.
TS Phạm Văn Lập, người nhiều năm tham gia xây dựng ngân hàng câu hỏi môn sinh học, cho rằng để có một ngân hàng câu hỏi chất lượng, điều quan trọng nhất là phải đưa nó trở lại danh mục bí mật quốc gia, sau đó là phải hoàn thiện phần mềm quản lý ngân hàng câu hỏi. “Nếu Bộ GD-ĐT không nghiêm túc xử lý và hoàn thiện phần mềm thì còn ai tin phần mềm mới hay kỳ thi tốt nghiệp THPT từ năm 2025 sẽ bảo đảm an toàn, khách quan?” – TS Phạm Văn Lập trăn trở.
Rà soát lại quy trình xây dựng ngân hàng câu hỏi
Cơ quan An ninh điều tra – Bộ Công an kiến nghị Bộ GD-ĐT phải kịp thời có biện pháp ngăn chặn, khắc phục ngay những sơ hở, thiếu sót trong công tác xây dựng ngân hàng câu hỏi thi và ra đề thi kỳ thi tốt nghiệp THPT bảo đảm khách quan, chặt chẽ, đúng quy định.
Tiến hành kiểm tra, rà soát các quy định, quy trình, quy chế liên quan đến công tác xây dựng ngân hàng câu hỏi thi chuẩn hóa và công tác ra đề thi kỳ thi tốt nghiệp THPT để bổ sung, khắc phục những quy định còn chưa chặt chẽ, không để các cá nhân lợi dụng thực hiện hành vi vi phạm pháp luật.
