Mới đây, 14 hiệp hội doanh nghiệp tại Việt Nam cùng góp ý đối với Dự thảo quyết định của Thủ tướng Chính phủ ban hành định mức chi phí tái chế hợp lý, hợp lệ và một số đề xuất để triển khai đóng góp tài chính cho trách nhiệm tái chế trong trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất, nhập khẩu (EPR) được hiệu quả, giảm thiểu khó khăn cho doanh nghiệp trong tình hình hiện nay.
Các hiệp hội khẳng định luôn cam kết ủng hộ Bộ Tài nguyên và Môi trường trong các nỗ lực bảo vệ môi trường, cũng như đẩy mạnh việc tái chế sản phẩm, bao bì để thúc đẩy phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn ở Việt Nam.
Tuy nhiên, chi phí tái chế trong dự thảo có nhiều định mức cao bất hợp lý do chưa trừ đi giá trị sản phẩm thu hồi được theo nguyên tắc kinh tế tuần hoàn, dữ liệu có nhiều bất cập.
Theo tài liệu thuyết minh đính kèm dự thảo, Fs được tính là giá trị trung bình giữa hai kết quả: đề xuất của các chuyên gia Tập đoàn Tài chính quốc tế (IFC), Quỹ Quốc tế Bảo vệ thiên nhiên (WWF) và đề xuất của Hiệp hội tái chế chất thải Việt Nam. Hai đề xuất này có sự khác nhau rất lớn về các chi phí cấu thành.
Hơn nữa, Fs đề xuất trong dự thảo chưa hợp lý và đang cao hơn nhiều so với mức trung bình của các nước khác, khi chỉ tính trung bình của hai nghiên cứu có đề xuất Fs cao nhất, bỏ qua hai nghiên cứu khác có Fs thấp hơn nhiều.
Công thức tính Fs như trong dự thảo hiện nay hoàn toàn bỏ qua yếu tố lợi nhuận của doanh nghiệp tái chế từ vật liệu tái chế, hay giá trị thu hồi của bao bì. Do vậy, Fs đề xuất chưa theo nguyên tắc kinh tế tuần hoàn do chưa trừ đi giá trị vật liệu thu hồi được.
Dự thảo đề xuất hệ số Fs là 0,3 cho giấy, chai PET và nhôm; Fs 0,5 cho sắt thép để giảm bớt Fs cho các vật liệu có giá trị thu hồi cao. Đề xuất hệ số Fs này không hợp lý vì đối với vật liệu như sắt thép, nhôm, bao bì giấy, chai nhựa cứng (PET), phương tiện giao thông, các nhà tái chế các vật liệu này đều có lãi, do giá trị vật liệu thu hồi được cao hơn chi phí tái chế.
Các vật liệu này đang tạo công ăn việc làm và lợi nhuận cho nhiều người lao động và doanh nghiệp tái chế, và hầu như được thu gom hết nên rất ít có nguy cơ với môi trường.
Do vậy, sẽ không hợp lý nếu yêu cầu nhà sản xuất đóng góp để hỗ trợ nhà tái chế trong khi các đơn vị tái chế đó đang có lãi. Hơn nữa, đây là các bao bì, sản phẩm mà giá trị vật liệu thu hồi được cao hơn chi phí tái chế, cho nên theo nguyên tắc kinh tế tuần hoàn, hệ số Fs phải bằng 0, các hiệp hội nhấn mạnh.
Dự thảo còn xếp loại phương tiện giao thông vào nhóm sản phẩm chưa có công nghệ tái chế phổ biến ở Việt Nam; hay giải thích việc áp dụng hệ số 1.0 đối với phương tiện giao thông,… không có tính thuyết phục.
Các hiệp hội đề xuất áp dụng hệ số 0 cho các vật liệu có giá trị thu hồi được cao hơn chi phí tái chế (như mô hình Đan Mạch và Na Uy). Với các vật liệu khác có công thức tính riêng.
Nhiều đề xuất Fs rất cao, nguy cơ gây tăng giá lớn. Ví dụ giá có thể tăng thêm 1,36% với nước uống đóng chai; 0,6% với bia lon; 0,2% đối với bịch sữa, gây khó khăn cho doanh nghiệp cũng như cho người tiêu dùng, nhất là trong bối cảnh kinh tế khó khăn hiện nay.
Để giảm khó khăn cho doanh nghiệp, 14 hiệp hội kiến nghị, trong hai năm đầu tiên (2024 và 2025), tập trung vào hướng dẫn thi hành, chưa áp dụng xử phạt, chỉ truy thu khoản nộp thiếu nếu doanh nghiệp kê khai chưa đủ hoặc chưa đúng (trừ trường hợp cố tình không kê khai hoặc cố tình gian lận); đồng thời cho phép các doanh nghiệp thực hiện kết hợp cả hình thức tự tái chế và nộp tiền hỗ trợ tái chế trong cùng năm, thay vì bắt buộc chọn một trong hai hình thức.
Ngoài ra, cần thay đổi cách nộp quỹ; có chính sách ưu đãi cho bao bì thân thiện với môi trường hoặc sử dụng vật liệu tái chế.
