Lễ hội Đền Bạch Mã Huyện Thanh Chương năm 2025

Đền Bạch Mã ở Nghệ An gắn liền với danh tướng Phan Đà, ông là người thôn Chi Linh, xã Võ Liệt, huyện Thổ Du, nay là xã Kim Bảng huyện Thanh Chương. Từ nhỏ, ông đã nổi tiếng thông minh giỏi võ, xuất chúng tài hoa hơn người.

Năm 1418, khi Lê Lợi đem theo nghĩa quân Lam Sơn tạm lui về Nghệ An làm căn cứ tập hợp lực lượng, Phan Đà đã đem binh sĩ của mình gia nhập nghĩa quân của Lê Lợi. Từ đó, ông trở thành dũng tướng nổi danh, lập nhiều chiến công hiển hách. Không may, trong một lần cải trang đi nắm tình hình giặc, ông bị phát hiện. Sau khi tả xung hữu đột với quân thù, ông bị trọng thương và hy sinh khi mới 24 tuổi.

Vì danh tướng Phan Đà thường mặc áo giáp trắng, cưỡi ngựa trắng, nên sau này, vua Lê Thái Tổ (tức Lê Lợi) đã cho lập đền thờ ở nơi ông hy sinh và đặt tên là đền thờ Bạch Mã. Nhà vua sắc phong ngôi đền vào hàng “Điển lễ quốc tế” nghĩa là tế lễ theo nghi thức nhà nước do quan triều đình làm chủ tế. Qua đó có thể thấy vai trò quan trọng của ngôi đền và vị trí đức cao vọng trọng của vị Thượng Đẳng Thần được thờ phụng nơi đây trong đời sống, văn hóa tỉnh Nghệ An nói riêng và cả nước nói chung.

Trong cao trào cách mạng 1930-1931, đền Bạch Mã được sử dụng để tổ chức các hoạt động bí mật của tổ chức Nông hội xã Võ Liệt. Năm 1945, nhân dân tổng Võ Liệt đã tập trung tại đền trước lúc đến huyện đường lật đổ chính quyền thực dân phong kiến và rất nhiều sự kiện quan trọng của nhân dân Thanh Chương trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, đế quốc Mỹ.

Đền Bạch Mã được đánh giá là một trong 4 ngôi đền đẹp và linh thiêng nhất xứ Nghệ “Nhất Cờn, Nhì Qủa, tam Bạch Mã, tứ Chiêu Trưng” và đã được xếp hạng “di tích lịch sử kiến trúc nghệ thuật” cấp Quốc gia từ năm 1994. Kể từ năm 2000 Ngành VH-TT – DL Nghệ An và huyện Thanh Chương đã khôi phục lễ hội, tổ chức vào các ngày 9 và 10/2 âm lịch và đầu tư ngân sách để trùng tu nâng cấp, mở rộng khuôn viên và mua sắm các đồ tế khí. Hiện nay đền càng có quy mô lớn và lễ hội năm nay đã thu hút hàng vạn lượt du khách trong huyện và thập phương về nghinh bái. Với các giá trị văn hóa đặc sắc tiêu biểu của Đền, năm 2019, Lễ hội Đền Bạch Mã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Lễ hội gồm có 2 phần là phần lễ và phần hội. Phần lễ gồm: Lễ khai quang, lễ dâng hương tại phần mộ Phan Đà, lễ dâng hương tại Phủ ngoại. Đặc biệt là lễ rước long ngai bài vị của thần Bạch Mã đi về phủ ngoại với sự tham gia của hàng ngàn người; Lễ yết cáo, lễ tế thần và lễ tạ.

Phần hội gồm các hoạt động như bóng chuyền nam và các trò chơi dân gian như đập niêu, vật cù, kéo co, đi cà kheo, bình, xướng thơ, hoạ và thư pháp, trưng bày các sản phẩm OCOP đặc biệt là phần thi nữ sinh thanh lịch với sự tham gia của 14 thí sinh đến từ 7 trường THPT trên địa bàn huyện.

Lễ hội Đền Bạch Mã được tổ chức hàng năm nhằm bảo tồn, phát huy các giá trị di sản văn hóa dân tộc, góp phần đáp ứng nhu cầu văn hoá tâm linh của nhân dân, giáo dục truyền thống “uống nước, nhớ nguồn” và ghi nhớ công lao của vị tướng Phan Đà cùng các anh hùng dân tộc. Lễ hội Đền Bạch Mã là sợi dây gắn kết giữa quá khứ, hiện tại với tương lai, làm cho dòng chảy truyền thống văn hoá Thanh Chương – xứ Nghệ mãi mãi trường tồn trong văn hoá dân tộc.