Lấy hên đầu năm với hương vị cháo cá dềnh xứ Quảng

Hương vị béo bùi, thơm lừng của cháo cá dềnh không chỉ làm ấm lòng người dân xứ Quảng, mà còn mang theo những câu chuyện đời, những niềm tin về một năm mới an lành, thuận lợi. 

Giữa không gian sông nước mênh mang, bếp lửa gia đình bập bùng và lời nhắn nhủ yêu thương của bà ngoại năm nào, tất cả tạo nên một bức tranh mùa xuân vừa giản dị, vừa đậm đà hương quê.

Mùa cá dềnh trên sông Thu Bồn

Mùa xuân lại về trên dòng Thu Bồn, mang theo những cơn gió lành, những tia nắng hanh vàng rải nhẹ trên mặt sông gợn sóng. Con nước vẫn miệt mài trôi, chở theo bao ký ức về một thời thơ ấu sống trên thuyền của tôi và gia đình. 

Ngày ấy, mỗi độ xuân sang, trên dòng sông này, từng đàn cá mòi và cá dềnh lại ngược dòng tìm về chốn cũ, mang theo câu chuyện huyền thoại và hương vị quê hương ngọt ngào. 

Và cũng chính trong những ngày Tết, món cháo cá dềnh, món quà của sông nước, trở thành hương vị không thể thiếu trong ký ức của tôi về những cái Tết xưa.

Sông Thu Bồn, không chỉ là một dòng chảy địa lý, mà còn là dòng chảy văn hóa, lịch sử, nơi mang đậm dấu ấn của xứ Quảng. Con sông bồi đắp phù sa cho những nương bắp xanh rì, những ruộng dâu trải dài, nơi những người dân cần mẫn nuôi tằm, ươm tơ dệt nên tấm lụa Mã Châu vang danh.

Trên bờ sông, những hàng tre nghiêng mình soi bóng, những xóm vạn chài ẩn hiện trong làn sương lam chiều, vẽ nên một bức tranh quê yên bình mà đằm thắm.

Tôi nhớ như in những ngày xuân thuở nhỏ, khi cha tôi cùng những ngư dân vùng thượng nguồn tất bật với mùa cá dềnh. Loài cá này không biết từ đâu kéo về, từng đàn trắng bạc lấp lánh giữa sóng nước, phóng mình lên khỏi mặt sông tạo nên những vệt bọt trắng xóa. 

Mùa cá dềnh thường kéo dài từ tháng chạp đến hết tháng giêng, trở thành mùa lộc trời cho những người dân vạn chài. Những ngày đầu năm, khi phiên chợ Trung Phước họp, cá dềnh xuất hiện nhiều, giá cả lại rẻ, ai cũng tranh thủ mua về để chế biến món ngon đầu xuân, với mong ước một năm mới thuận buồm xuôi gió.

Lấy hên ăn cháo cá dềnh, làng chài anh nhớ mối tình đôi ta

Trong số những món ăn chế biến từ cá dềnh, không gì sánh bằng bát cháo nóng hổi giữa tiết trời xuân se lạnh. Bà ngoại tôi thường bảo: “Ăn cháo cá dềnh đầu năm là lấy hên cả năm con à!”. 

Cá dềnh sau khi đánh bắt được làm sạch, cắt lát ướp với tiêu bột, ớt xanh, hành tím giã dập cho thấm vị. Nước luộc cá được giữ lại để nấu cháo cùng gạo và hạt sen, tạo nên vị ngọt tự nhiên, thơm bùi. Khi cháo chín nhừ, cá được thả vào, thêm chút gia vị, ăn nóng với rau thơm như quế, ngò tàu, ngò ta… 

Vị cá béo béo, mềm mịn, hòa quyện trong hương thơm của cháo, tạo nên một món ăn tinh túy, vừa giản dị, vừa đậm đà phong vị xứ Quảng.

Người dân quê tôi tin rằng, đầu năm ăn cháo cá dềnh không chỉ để ấm bụng, mà còn mang lại may mắn, hanh thông trong công việc và cuộc sống. Tôi nhớ bà ngoại từng kể chuyện cô gái làng chài năm xưa nấu cháo cá dềnh đãi chàng trai quê đồng bằng Núi Thành. 

Không biết chàng trai mê món cháo hay mê người con gái xinh đẹp mà sau này nên duyên vợ chồng. Câu chuyện tình ấy vẫn còn lưu truyền qua câu ca dao: “Lấy hên ăn cháo cá dềnh / Làng chài anh nhớ mối tình đôi ta / Cầu cho mưa thuận gió hòa / Mùa màng tươi tốt anh ra cưới nàng…”.

Giờ đây, bà ngoại đã khuất, chỉ còn di ảnh trên bàn thờ với đôi mắt hiền từ như thuở nào. Xuân này, tôi trở lại bến sông xưa, nơi con nước vẫn chảy, vẫn mang theo những câu chuyện của một thời. 

Nhìn làn khói hương bảng lảng, lòng tôi chợt nhói lên nỗi nhớ về những ngày xuân thơ bé, về mái thuyền chài, về bát cháo cá dềnh ấm áp bên ánh lửa hồng và lời nhắn nhủ yêu thương của ngoại: “Ăn đi con, để lấy hên, để sau này thoát khỏi cảnh vạn chài long đong…”.

Mùa xuân trên sông Thu Bồn vẫn đẹp như thuở nào, vẫn có cá dềnh về, vẫn có những câu chuyện đời thường dung dị nhưng thấm đẫm tình người. Và tôi biết, dù đi đâu, làm gì, hương vị cháo cá dềnh xuân xưa vẫn mãi theo tôi, như một phần không thể thiếu của ký ức tuổi thơ và miền quê yêu dấu.