Lâm Đồng ở Tây Nguyên, Bình Thuận thuộc Nam Trung Bộ, vậy mà xa xưa một phần đất Lâm Đồng từng thuộc tỉnh Bình Thuận

Lâm Đồng – vùng đất của các mô hình nông nghiệp công nghệ cao

Theo thông tin  trên Trang thông tin Sở Ngoại vụ Lâm Đồng, lịch sử hình thành vùng đất Lâm Đồng có thể kể từ ngày 1/11/1899, chính quyền Pháp lập tỉnh Đồng Nai Thượng, tỉnh lỵ đặt tại Di Linh. Năm 1903, chính quyền Pháp bãi bỏ tỉnh Đồng Nai Thượng, chuyển thành đại lý hành chính Di Linh, do đại diện của Công sứ Bình Thuận cai trị. Năm 1913, nhập đại lý Đà Lạt với đại lý Di Linh, gọi chung là đại lý Di Linh và vẫn thuộc tỉnh Bình Thuận

Ngày 6/1/1916, thành lập tỉnh Lâm Viên, gồm đại lý Đà Lạt mới lập lại và đại lý Di Linh, tách từ tỉnh Bình Thuận, tỉnh lỵ đặt tại Đà Lạt. Tỉnh Lâm Viên còn được gọi là Langbiang hay Lâm Biên. Ngày 31/10/1920: xóa bỏ tỉnh Lâm Viên, một phần lập ra thành phố Đà Lạt, phần còn lại lập lại tỉnh Đồng Nai Thượng, tỉnh lỵ đặt tại Di Linh. Năm 1928 chuyển tỉnh lỵ tỉnh Đồng Nai Thượng về Đà Lạt. Ngày 8/1/ năm 1941, lập lại tỉnh Lâm Viên.

Ngày 19/5/1958, tỉnh Đồng Nai Thượng đổi tên thành tỉnh Lâm Đồng, đồng thời tách một phần đất sáp nhập với thành phố Đà Lạt, thành lập tỉnh Tuyên Đức. Sau đó, tỉnh Lâm Viên sáp nhập với tỉnh Đồng Nai Thượng thành tỉnh Lâm Đồng. Tháng 2/1976, sáp nhập tỉnh Lâm Đồng và tỉnh Tuyên Đức thành tỉnh Lâm Đồng mới.

Vùng đất Lâm Đồng ngày nay từ lâu đã có con người sinh sống, mà hậu duệ của họ cho đến lúc bấy giờ là các cộng đồng người Mạ, Cơ Ho, MNông, Chu Ru, Rắc Lây,… Đến cuối thế kỷ XIX, các dân tộc bản địa có phương thức sản xuất chính là du canh du cư, đốt rừng làm rẫy, kinh tế mang tính chất tự cấp tự túc. Trồng trọt là ngành sản xuất chính, ngoài ra còn săn bắn hái lượm, chăn nuôi gia súc gia cầm, các ngành thủ công như dệt vải, rèn, đan lát mới bước đầu phát triển, giao lưu kinh tế còn rất hạn chế.

Lâm Đồng hôm nay là một tỉnh phát triển mạnh về du lịch và nông nghiệp công nghệ cao. Năm 2024, diện tích nông nghiệp công nghệ cao theo tiêu chí mới toàn tỉnh Lâm Đồng đạt hơn 69.600ha, chiếm 21,2% diện tích canh tác, tăng 2.764 ha so với năm 2023; trong đó, diện tích sản xuất ứng dụng công nghệ thông minh là 730 ha.

Trong năm 2024, tỉnh Lâm Đồng tiếp tục công tác chuyển đổi, trồng mới trên diện tích hơn 17.600 ha kém hiệu quả; diện tích có giá trị dưới 50 triệu đồng/ha còn khoảng 21,7 nghìn ha, chiếm 6,6% diện tích canh tác. Đồng thời, toàn tỉnh hình thành thêm 21 chuỗi liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ sản phẩm, nâng tổng số chuỗi toàn tỉnh lên 255 chuỗi, với hơn 31.900 hộ tham gia. 

Theo đánh giá, khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản tại Lâm Đồng đạt 22.115 tỷ đồng, tăng 4,19% so với năm 2023, đóng góp 1,51 điểm phần trăm trong mức tăng chung GRDP của tỉnh. Năm 2024, tổng thu ngân sách Nhà nước của Lâm Đồng đạt hơn hơn 13.175 tỷ đồng, GRDP bình quân đầu người đạt 98,96 triệu đồng.

Bình Thuận – “thủ phủ” thanh long

Theo thông tin trên báo Bình Thuận, có lẽ địa danh Bình Thuận xuất hiện sớm nhất vào năm Đinh Sửu (1697), khi ấy là một phủ của trấn Thuận Thành, sau khi Hiển Tông Hiếu Minh Hoàng đế sai Chưởng cơ Nguyễn Hữu Kính dẹp được nạn loạn Vua Chiêm Bà Tranh và chiếm được phần đất cuối cùng của Champa từ Phan Rang đến xứ Chân Lạp. 

Thời vua Gia Long đặt lại dinh Bình Thuận. Đến Minh Mạng thứ 4 (1823) đặt lại phủ Bình Thuận có 2 huyện An Phước và Hòa Đa. 

Trong quãng thời gian gần 130 năm đó, Bình Thuận qua nhiều lần thay đổi cấp hành chánh dinh, trấn, phủ bao gồm một phần đất của Ninh Thuận, Lâm Đồng và phía nam Tây Nguyên. Có thể kể đến một số dấu mốc đáng nhớ như: Năm 1697, chúa Nguyễn lập Bình Thuận phủ, sau đổi thành Bình Thuận dinh. 

Tháng 2/1976, tỉnh Thuận Hải được thành lập vào tháng 2/1976, thông qua việc sáp nhập ba tỉnh: Ninh Thuận, Bình Thuận và Bình Tuy. Bình Tuy là một phần đất rộng lớn phía Tây Nam của tỉnh Bình Thuận ngày nay, tồn tại trong 20 năm (1956-1976). Tỉnh lỵ của Thuận Hải ban đầu được đặt tại thị xã Phan Rang, sau đó chuyển về thị xã Phan Thiết vào tháng 4/1977.

Ngày 26/12/1991, Quốc hội khóa VIII, kỳ họp thứ 10 đã ban hành Nghị quyết chia tách tỉnh Thuận Hải thành 2 tỉnh: Bình Thuận và Ninh Thuận. Tỉnh Bình Thuận chính thức đi vào hoạt động kể từ ngày 01/4/1992. 

Bình Thuận được coi là “thủ phủ” thanh long của Việt Nam. Để phát triển ngành nông nghiệp hiện đại, bền vững, có giá trị gia tăng cao, Bình Thuận thúc đẩy sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, hình thành những vùng chuyên canh lớn, sản xuất theo chuỗi giá trị; gắn sản xuất nông nghiệp với công nghiệp chế biến. Cây thanh long hiện là loại cây trồng có lợi thế của tỉnh. 

Hiện tại, Bình Thuận đã hình thành các vùng chuyên canh cây thanh long chất lượng cao tại huyện Hàm Thuận Nam 7.624ha, Hàm Thuận Bắc 2.436ha. Việc sản xuất thanh long theo hướng VietGAP, hữu cơ được quan tâm thực hiện; hiện nay, toàn tỉnh có 9.037ha thanh long được cấp chứng nhận VietGAP; 560,5ha thanh long được cấp giấy chứng nhận GlobalGAP; 93ha thanh long được cấp chứng nhận hữu cơ. Ngoài ra, có nhiều mô hình sử dụng công nghệ tiên tiến, như tưới tự động, nhà màng trong sản xuất các loại cây trồng có giá trị cao như rau, hoa, nho, dưa lưới.

Năm 2024, tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP) tỉnh Bình Thuận tăng 7,25% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó: giá trị tăng thêm khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản tăng 3,43%; khu vực công nghiệp và xây dựng tăng 11,06%; khu vực dịch vụ tăng 7,6%.

Thu nhập bình quân đầu người ước đạt 101,7 triệu đồng/người/năm, tăng 12,3% so với năm trước; tương đương 4.084,6 USD, tăng 7,3% so với năm trước.