Những chiếc bè được làm từ thân lục bình đan với xơ dừa, rơm giúp nông dân ở Bangladesh có thể canh tác ngay cả trong mùa lũ. Mô hình này trở thành giải pháp thích ứng biến đổi khí hậu có chi phí rẻ và hiệu quả, mang lại thu nhập bền vững cho người dân các vùng dễ bị lũ lụt.
Tại Barisal, một khu vực phía nam của Bangladesh, có những cánh đồng hoa màu rộng mênh mông nổi trên mặt nước. Ở đó người dân trồng cà chua, bí ngô, khoai tây, đậu, cà tim, dưa chuột… Khi nước dâng cao, khu vườn cũng nổi cao lên.
Trao đổi với báo chí, anh Mohammad Mohasin, một nông dân thế hệ thứ ba của những trang trại nổi, cho biết mô hình này mang về cho anh thu nhập 70.000 taka (658 USD) mỗi tháng trong mùa thu hoạch cao điểm, cao hơn các mô hình trang trại khác.
Vườn nổi là mô hình thủy canh truyền thống xuất hiện ở Banladesh cách đây khoảng 400 năm. Những chiếc bè nổi hình chữ nhật được làm bằng lục bình, đôi khi được cố định bằng cọc tre, nổi lên và hạ xuống theo mực nước. Sau khi rải một lớp đất và phân chuồng lên bè, nông dân trồng trái cây, rau và gia vị.
Chi phí thấp làm cho các khu vườn nổi trở thành lựa chọn khả thi cho nông dân ở các vùng dễ bị lũ lụt của Bangladesh. Đặc biệt chúng còn mang lại nhiều lợi ích khác: Vùng nước xung quanh bè nổi có thể được sử dụng để nuôi cá hoặc làm nơi trú ẩn cho gia súc trong những đợt gió mùa lớn. Nhiều nông dân cho biết, ngay cả khi lốc xoáy gây ra thiệt hại không thể tránh khỏi, các trang trại có thể được xây dựng lại nhanh chóng.
Những khu vườn nổi như trên đang được ghi nhận là giải pháp dựa trên thiên nhiên, có khả năng chống chịu với biến đổi khí hậu, giúp nông dân chống chọi với lũ lụt ngày càng xảy ra thường xuyên hơn.
Bangladesh là một trong những quốc gia dễ bị tổn thương nhất trước tác động của biến đổi khí hậu. Khoảng 50% diện tích Bangladesh là vùng đất ngập nước, chủ yếu là sông và vùng đồng bằng ngập nước. Trong một báo cáo năm 2021, Ngân hàng Phát triển châu Á cho biết: một phần lớn diện tích đất đai của Bangladesh thường xuyên phải hứng chịu lũ lụt, đặc biệt là lũ quét cùng với xói mòn sông”.
Bangladesh còn thường xuyên bị ảnh hưởng bởi các cơn lốc xoáy đổ bộ vào Vịnh Bengal, trong khi trái đất nóng lên khiến lượng mưa ngày càng thất thường. Hơn một phần tư dân số Bangladesh sống ở vùng ven biển. Mực nước biển dâng cao và xói mòn bờ biển có thể khiến Bangladesh mất 17% diện tích đất và 30% sản lượng lương thực vào năm 2050, theo báo cáo của Quỹ Tiền tệ Quốc tế.
Chính phủ Bangladesh và nhiều tổ chức phi chính phủ đã tính đến việc mở rộng nông nghiệp nổi như một phần của chiến lược thích ứng với biến đổi khí hậu. Thông qua một dự án thí điểm bắt đầu từ năm 201, đến nay khoảng 25.000 nông dân ở 24 khu vực của nước này đã được đào tạo, cung cấp hạt giống, thuốc trừ sâu và hỗ trợ hậu cần. Viện Nghiên cứu Nông nghiệp Bangladesh cũng tiến hành nghiên cứu để việc canh tác hiệu quả hơn, đồng thời hợp tác với Bộ Các vấn đề phụ nữ của đất nước để giúp những phụ nữ thiệt thòi trồng lúa và trồng rau trên vườn nổi. Mục tiêu tăng 10% sản lượng rau gia vị đã đạt được.
Bài học từ Bangladesh có thể mang giá trị toàn cầu khi thế giới chuyển sang một tương lai với tình trạng lũ lụt dễ xảy ra thường xuyên hơn do biến đổi khí hậu. Theo Tổ chức Nông lương của Liên hợp quốc (FAO), lũ lụt đã gây thiệt hại 21 tỷ USD cho cây trồng và vật nuôi ở các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình thấp trong giai đoạn 2008-2018. Một nghiên cứu được công bố vào năm ngoái cho thấy 1,8 tỷ người trên toàn cầu đang tiếp xúc trực tiếp với nguy cơ lũ lụt.
Abdullah Al-Maruf, giáo sư nghiên cứu địa lý và môi trường tại Đại học Rajshahi (Bangladesh) cho biết: “Người dân Bangladesh đang phải chống chọi với mọi loại thảm họa. Với mực nước biển dâng, đồng bằng sông Bengal sẽ bị nhấn chìm. Chúng ta cần phổ biến câu chuyện về những khu vườn nổi để những người khác có thể học hỏi”.
Để ghi nhận tiềm năng của vườn nổi, năm 2015 FAO đã xếp 2.500 ha vườn nổi ở Bangladesh là một trong 62 hệ thống di sản nông nghiệp quan trọng toàn cầu. Ước tính quốc gia này có thể canh tác tới 2 triệu ha diện tích vườn nổi.
Thành Luân
