“Kim chỉ nam” cho thanh niên thời đại mới

PGS. TS. Phạm Chiến Thắng nêu quan điểm, tinh thần khởi nghiệp giúp thanh niên trở thành người làm chủ công nghệ và tương lai của mình. (Ảnh: NVCC)

Đó là quan điểm của PGS. TS. Phạm Chiến Thắng, Trưởng khoa Báo chí – Truyền thông, Trường Đại học Khoa học (Đại học Thái Nguyên) với Báo Thế giới và Việt Nam nhân dịp kỷ niệm 94 năm Ngày thành lập Đoàn TNCS Hồ Chí Minh.

Học cách thích nghi với những thay đổi

Dưới góc nhìn của ông, những thay đổi nào đang diễn ra mạnh mẽ nhất trong xã hội hiện nay và tác động thế nào đến cuộc sống của giới trẻ?

Quá trình số hóa mạnh mẽ đang tác động sâu rộng đến mọi lĩnh vực, tạo ra môi trường năng động cho giới trẻ với nhiều cơ hội phát triển nhưng cũng không ít thách thức.

Giới trẻ có khả năng thích nghi tốt với các công nghệ hiện đại, sử dụng thành thạo những phương tiện mới để tăng hiệu quả lao động và giải trí. Tuy nhiên, họ cũng dễ bị phụ thuộc vào công nghệ làm giảm tư duy độc lập và thiếu phản biện với các vấn đề phức tạp. Đồng thời, họ ít trải nghiệm thực tế, dễ bị lôi kéo vào các trào lưu và phụ thuộc vào các mối quan hệ trên môi trường ảo, dẫn tới sự mất cân bằng trong cuộc sống cá nhân.

Bên cạnh đó, sự phát triển của Internet và quá trình toàn cầu hóa mang đến cho giới trẻ Việt Nam cơ hội tiếp cận và tham gia các luồng văn hóa quốc tế, kết nối với bạn bè các nước dễ dàng hơn trước. Tuy nhiên, điều này cũng dẫn đến nguy cơ xói mòn bản sắc văn hóa khi các giá trị ngoại lai tràn vào không có chọn lọc, làm phai mờ những giá trị văn hóa truyền thống, khiến bạn trẻ thiếu hiểu biết về lịch sử dân tộc.

Dù vậy, việc hội nhập cũng thúc đẩy nhận thức của giới trẻ về các vấn đề toàn cầu, khuyến khích họ hành động vì môi trường, giảm rác thải nhựa và tiết kiệm năng lượng.

Vậy thanh niên cần trang bị những kỹ năng và phẩm chất nào để có thể thích ứng với những thay đổi này?

Với sự thay đổi nhanh chóng của xã hội hiện đại, thanh niên cần trang bị cho mình nhiều kỹ năng và phẩm chất để thích ứng và phát triển vững vàng.

Trước hết, cần xác định rõ năng lực bản thân và rèn luyện chuyên môn vững vàng. Biết nhiều thứ không bằng giỏi một nghề, chỉ khi tập trung phát triển sở trường, thanh niên mới có thể trở thành chuyên gia trong lĩnh vực của mình, tạo nên sự chuyên nghiệp và đột phá.

Bên cạnh đó, khả năng thích nghi với những đổi thay của xã hội là yếu tố quan trọng. Thay vì bài trừ công nghệ, hãy học cách sử dụng nó như một công cụ hỗ trợ phát triển bản thân. Để làm được điều này, tư duy đổi mới sáng tạo và tinh thần học tập suốt đời là điều kiện tiên quyết.

Ngoài chuyên môn, thanh niên cũng cần trau dồi các kỹ năng mềm như giao tiếp, tư duy phản biện, quản lý thời gian. Đây chính là những chìa khóa giúp họ thành công, xây dựng sự nghiệp vững chắc.

Đặc biệt, thanh niên cần có bản lĩnh vững vàng. Trong thời đại công nghệ số hiện nay, nguy cơ về tin giả, thông tin độc hại có thể khiến nhiều người trẻ bị cuốn vào những trào lưu tiêu cực hoặc mất phương hướng. Do vậy, thanh niên cần bản lĩnh để sàng lọc thông tin, giữ vững lập trường, không để bị thao túng bởi những tư tưởng sai lệch. Sống có lý tưởng, tự tin và ý chí kiên định cần trở thành kim chỉ nam cho thanh niên thời đại mới.

Vậy trách nhiệm của thanh niên đối với bản thân, gia đình và xã hội được thể hiện như thế nào? Ông có thể chia sẻ những ví dụ cụ thể về những hành động trách nhiệm của thanh niên Việt Nam hiện nay?

Đối với bản thân, thanh niên cần có trách nhiệm trong việc tu dưỡng, rèn luyện đạo đức, nhân cách và lối sống để xứng đáng là một thế hệ nòng cốt trong công cuộc phát triển đất nước hiện nay. Bên cạnh đó, họ cũng cần tự ý thức đối với việc rèn luyện sức khỏe bản thân, khỏe để xây dựng đất nước.

Đối với gia đình, thanh niên cần đề cao chữ hiếu, biết quan tâm tới các thế hệ đi trước, duy trì các nếp văn hóa gia đình truyền thống của Việt Nam. Tham gia tích cực vào các phong trào xây dựng gia đình văn hóa, gia đình hạnh phúc tại địa phương.

Đối với xã hội, trách nhiệm bảo vệ và xây dựng Tổ quốc cần được thanh niên đặt lên hàng đầu. Tiếp theo là tích cực đóng góp vào phát triển kinh tế – xã hội cũng như các hoạt động cộng đồng, giúp đỡ những hoàn cảnh khó khăn.

Thanh niên Việt Nam đang tích cực góp phần vào sự phát triển của đất nước, thể hiện trách nhiệm với xã hội qua nhiều phong trào thiết thực.

Tiêu biểu là phong trào “Tuổi trẻ tiên phong chuyển đổi số”, thu hút đông đảo thanh niên tham gia ứng dụng công nghệ vào sản xuất, kinh doanh. Trong lĩnh vực phát triển nông thôn, chương trình “Tuổi trẻ với nông thôn mới” đã giúp xây dựng đường giao thông, nhà văn hóa, đồng thời hỗ trợ người dân chuyển đổi cây trồng, vật nuôi hiệu quả.

Bên cạnh đó, các đoàn viên còn tham gia “Đội thanh niên tình nguyện vì biển đảo”, phối hợp cùng lực lượng biên phòng tuyên truyền pháp luật, bảo vệ môi trường biển. Nhiều chương trình thường niên như “Nghìn việc tốt”, “Tiếp sức mùa thi” cũng mang lại những giá trị thiết thực cho cộng đồng, góp phần xây dựng một xã hội nhân văn, phát triển bền vững.

Trong thời đại 4.0, các công cụ và nền tảng số như AI đang tạo điều kiện cho thanh niên phát triển các kỹ năng mới. (Nguồn: Thanhnien)

AI “mở cánh cửa” để thanh niên phát triển kỹ năng mới

Công nghệ thông tin và mạng xã hội có ảnh hưởng thế nào đến sự phát triển của thanh niên trong việc tiếp cận kiến thức, thay đổi tư duy và ứng phó với các vấn đề xã hội? Làm thế nào để thanh niên sử dụng công nghệ một cách hiệu quả và có trách nhiệm?

Trong bối cảnh chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ, công nghệ thông tin và mạng xã hội đang tạo ra những tác động sâu rộng đến đời sống của thanh niên. Những công cụ số này không chỉ thay đổi cách thức thanh niên tiếp cận kiến thức, mà còn định hình lại tư duy và phương thức ứng phó các vấn đề xã hội.

Công nghệ thông tin mở ra cánh cửa tiếp cận với kho tàng kiến thức không giới hạn của nhân loại. Thanh niên có thể tự học, nâng cao trình độ mà không bị giới hạn bởi không gian và thời gian. Trong thời đại 4.0, các công cụ và nền tảng số như AI đang tạo điều kiện cho thanh niên phát triển các kỹ năng mới. Đây là cơ hội để họ bắt nhịp cùng thế giới trong việc ứng dụng công nghệ tiên tiến.

Mạng xã hội tạo ra không gian để thanh niên thể hiện quan điểm và tham gia vào các vấn đề xã hội. Các nền tảng này cho phép thanh niên bày tỏ ý thức, trách nhiệm trong việc bảo vệ chủ quyền, lãnh thổ và thể hiện tinh thần tự tôn dân tộc. Ngoài ra, mạng xã hội còn là công cụ lan tỏa những giá trị tích cực và hình mẫu điển hình để họ có thể noi theo. Nhiều phong trào tình nguyện, thiện nguyện đã được nhân rộng nhờ vào sức mạnh kết nối của mạng xã hội.

Bên cạnh những ảnh hưởng tích cực, công nghệ thông tin và mạng xã hội cũng mang đến những thách thức không nhỏ. Sự phụ thuộc quá mức vào công nghệ có thể làm suy giảm khả năng tư duy độc lập của thanh niên, biến họ thành những người tiêu thụ thông tin thụ động thay vì người sáng tạo.

Mạng xã hội tạo điều kiện cho thanh niên tiếp cận với đa dạng văn hóa, nhưng cũng ẩn chứa nguy cơ xói mòn bản sắc. Thanh niên là lứa tuổi đang trong giai đoạn định hình lối sống, nếu tiếp thu không chọn lọc có thể dẫn đến xa rời các chuẩn mực đạo đức truyền thống. Đây là những thách thức lớn đối với việc xây dựng ý thức trách nhiệm và niềm tin của người trẻ vào tương lai của đất nước.

Để sử dụng công nghệ một cách hiệu quả, thanh niên cần được trang bị năng lực số toàn diện, đây là những yếu tố cơ bản để trở thành “công dân số” có trách nhiệm. Ngoài ra, họ cũng cần phát triển khả năng phân tích, tư duy phản biện để đánh giá thông tin từ nhiều nguồn, nhận diện thông tin sai lệch.

Việc duy trì sự cân bằng giữa đời sống ảo và đời sống thực là yếu tố quan trọng để phát triển toàn diện. Người trẻ cần xây dựng thói quen sử dụng mạng xã hội và công nghệ một cách có kiểm soát, dành thời gian cho các hoạt động ngoại khóa, như thể dục thể thao và giao tiếp với cộng đồng. Sự cân bằng này giúp họ vừa tận dụng được lợi ích của công nghệ, vừa giữ được sự kết nối với thực tế và phát triển các mối quan hệ xã hội lành mạnh.

Theo ông, tinh thần khởi nghiệp và sáng tạo đóng vai trò như thế nào đối với sự phát triển của thanh niên và đất nước? Làm thế nào để thanh niên Việt Nam có thể hội nhập và cạnh tranh trên trường quốc tế?

Tinh thần khởi nghiệp và sáng tạo đang trở thành động lực quan trọng thúc đẩy sự phát triển của thanh niên và đóng góp đáng kể vào sự tiến bộ của đất nước. Khởi nghiệp là con đường để người trẻ hiện thực hóa ước mơ, phát huy năng lực cá nhân và tạo dựng giá trị riêng. Khi tham gia khởi nghiệp, họ được rèn luyện tư duy độc lập, khả năng giải quyết vấn đề và tinh thần dám nghĩ dám làm. Tinh thần khởi nghiệp giúp thế hệ trẻ trở thành người làm chủ công nghệ và làm chủ tương lai.

Khi tham gia các hoạt động khởi nghiệp, người trẻ được trang bị kiến thức về quản trị doanh nghiệp, marketing, tài chính, công nghệ và nhiều lĩnh vực khác. Qua đó, họ không chỉ phát triển bản thân mà còn tạo giá trị cho cộng đồng và xã hội. Nhiều người đã vận dụng những tiến bộ về khoa học, công nghệ, kỹ thuật và văn hóa của thế giới vào công việc lao động sáng tạo xây dựng và phát triển đất nước.

Để có thể hội nhập và cạnh tranh trên trường quốc tế, thế hệ trẻ cần trang bị cho mình công cụ quan trọng nhất là ngoại ngữ, bởi đây là chìa khóa quan trọng để thanh niên hội nhập quốc tế. Bên cạnh đó, họ cần trang bị các kỹ năng như tin học, quản trị kinh doanh và kỹ năng giao tiếp liên văn hóa. Ngoài ra, thanh niên Việt cần chủ động học hỏi và tiếp thu có chọn lọc những kinh nghiệm, giá trị và tinh hoa của thế giới.

Để thúc đẩy tinh thần khởi nghiệp, Nhà nước cần xây dựng một hệ sinh thái toàn diện với sự tham gia của nhiều bên liên quan. Các cấp bộ Đoàn nên tiếp tục triển khai các giải pháp hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp, bao gồm đẩy mạnh tuyên truyền, tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu, trang bị kiến thức và kỹ năng thực tiễn, giúp thanh niên tự tin trên con đường khởi nghiệp.

Đồng thời, cần thực hiện hỗ trợ nguồn lực, cơ sở vật chất thông qua việc kết nối với nhà đầu tư, quỹ đầu tư, giới thiệu mô hình khởi nghiệp thành công, tạo điều kiện thuận lợi cho họ tiếp cận nguồn vốn, cơ hội và kinh nghiệm.

Với môi trường xã hội ngày càng phức tạp, người trẻ cần có những kỹ năng gì để tự lập và đưa ra quyết định đúng đắn trong cuộc sống?

Thiếu kỹ năng sống đang trở thành vấn đề đáng báo động, ảnh hưởng trực tiếp đến hành động và suy nghĩ của các bạn trẻ. Để có thể tự lập và ra quyết định đúng đắn trong cuộc sống, người trẻ phải rèn luyện khả năng sống tự lập, giúp tăng cường sự tự tin trong việc tự quyết định nhiều vấn đề cho bản thân mà không cần phụ thuộc vào người khác. Đặc biệt, trong giai đoạn chuyển tiếp lên đại học là thời điểm đánh dấu sự trưởng thành, họ cần biết cách quyết định và chịu trách nhiệm về hành động của bản thân.

Một trong những biểu hiện rõ ràng nhất của tính tự lập ở thanh niên là khả năng tự chăm sóc bản thân. Các em có thể tự làm các công việc cá nhân mà không cần sự trợ giúp của người lớn. Tiếp đó, khả năng quản lý thời gian, biết cách lập kế hoạch và sắp xếp thời gian cho việc học tập và vui chơi một cách hợp lý, tự quản lý lịch trình hàng ngày và hoàn thành các nhiệm vụ đúng hạn mà không cần sự nhắc nhở từ người khác.

Cuối cùng, tính quyết đoán rất quan trọng, mỗi quyết định đều đánh dấu một bước thay đổi trong cuộc đời. Do đó, thanh niên nên mạnh dạn trong việc đưa ra những lựa chọn, hành động cho các hoạt động của mình và có tinh thần chịu trách nhiệm với những quyết định đó. Kết quả có thể thành công hoặc thất bại, thì mỗi người cũng thu được bài học lớn cho bản thân. Những bài học mà bạn trẻ tiếp thu, rút kinh nghiệm qua thành công và thất bại sẽ là dấu hiệu của sự trưởng thành, giúp họ thành công trong công việc và cuộc sống tương lai.

Xin cảm ơn ông!