Kiến nghị gỡ vướng ngành cho thuê tài chính, phát triển kênh cung ứng vốn trung, dài hạn

Theo thông tin từ Hiệp hội Cho thuê tài chính Việt Nam (VILEA), tổng dư nợ cho thuê tài chính của các công ty hội viên đạt 40.496,6 tỷ đồng, tăng 8,6% so cuối năm 2023 bằng hơn 50% mức tăng chung toàn hệ thống. Nguyên nhân do một số công ty hội viên phải tập trung xử lý nợ, cơ cấu lại danh mục khách hàng và ngành hàng. 

Cho thuê tài chính là kênh cung cấp vốn trung, dài hạn phổ biến tại nhiều nước phát triển, cùng với tín dụng ngân hàng và trái phiếu, cổ phiếu. Tuy vậy, so với tổng dư nợ tín dụng với giá trị hơn 15,6 triệu tỷ đồng đến cuối năm 2024, thị phần cho thuê tài chính tại Việt Nam còn rất nhỏ. 

Ông Phạm Xuân Hoè – Tổng thư ký hiệp hội cho biết 100% các khoản cấp tín dụng qua cho thuê tài chính đều được đánh giá rủi ro môi trường. Tín dụng xanh trong ngành cho thuê tài chính  triển khai sớm và đầy đủ, nhiều khoản cho thuê tài chính  đã góp phần xanh hóa ngành dệt may; … Đặc biệt, đối tượng cho thuê tài chính ngày càng phát triển đa dạng. Trong đó, dư nợ cho thuê ô tô các loại với dư nợ là 8.300 tỷ đồng, tăng 26,2% so cuối năm 2023; dư nợ cho thuê máy móc xây dựng, khai khoáng 3.000 ngàn tỷ đồng, giảm 6,79%; thiết bị y tế 264,3 tỷ đồng tăng 62,9%; dây chuyền máy sản xuất ở mức ổn định, dư nợ đạt 6.955 tỷ đồng, giảm nhẹ 2,18% so cuối năm 2023.  

Dư nợ tín dụng cho thuê tài chính tại thời điểm cuối năm 2023 và cuối năm 2024

Theo báo cáo từ Hiệp hội, dư nợ cho thuê tài chính tăng đều đặn qua các quý, với số lượng hợp đồng cho thuê cả năm là 9.669 hợp đồng, tăng 15,8% so với năm 2023. Tổng tài sản cũng như hoạt động huy động vốn và tín dụng của ngành có mức tăng trưởng khá tốt. Tổng tài sản của các công ty hội viên đạt trên 45 ngàn tỷ đồng, tăng trưởng 10,36% so với năm 2023. Tổng nguốn vốn huy động là 23.4 ngàn tỷ đồng, tăng trưởng 18,1% so với năm 2023, có mức tăng huy động vốn bằng 1,5 lần mức tăng chung của toàn hệ thống các TCTD.

Tỷ lệ nợ xấu cuối năm 2024 được kiểm soát ở mức bình quân chung là 1,68%, cao hơn so năm 2023 (0,68%), phần nào phản ánh những khó khăn thách thức từ doanh nghiệp và hộ kinh doanh. Năm 2024, ngành cho thuê tài chính cũng gia tăng tổng quỹ trích dự phòng rủi ro gia thêm gần 200 tỷ đồng. Thu nhập trước thuế của các công ty hội viên năm 2024 do đó cũng giảm 24,33%.

Gỡ vướng cho kênh cung ứng vốn trung và dài hạn

Chia sẻ về một thực tế trong hoạt động cho thuê tài chính tại các công ty hội viên, ông Hoè cho biết nhiều doanh nghiệp từ Nhật Bản, Đài Loan… khi đầu tư tại Việt Nam lựa chọn thuê thiết bị văn phòng, phương tiện đi lại… Họ sẵn sàng đi thuê, giảm bớt áp lực về vốn để dồn nguồn lực cho sản xuất. 

Tại Trung Quốc, lực lượng doanh nghiệp nhỏ và vừa, đặc biệt trong lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ phát triển rất tốt. Một phần bởi vì ngành cho thuê tài chính của quốc gia này đã có một luật riêng, khác biệt với ngân hàng thương mại khi chấp nhận mức độ rủi ro cao hơn và tập trung hơn vào các khoản vay trung và dài hạn. Hiện Trung Quốc đứng thứ hai thế giới về mức độ cho thuê tài chính, chỉ sau Mỹ. Theo ông Hoè, điều này đã tạo ra sự bùng nổ về sản xuất của Trung Quốc.  

“Trung Quốc, Nhật Bản hay Đài Loan (Trung Quốc) đều đã có luật riêng về nội dung này. Tôi rất mong muốn về mặt dài hạn Quốc hội, Chính phủ cũng như là Ngân hàng Nhà nước quan tâm hơn nữa đến ngành cho thuê tài chính và cố gắng có luật riêng về ngành cho thuê tài chính để có thể tận dụng được kênh cung ứng vốn trung và dài hạn cho nền kinh tế một cách thuận lợi nhất mà doanh nghiệp không cần thế chấp tài sản”, Tổng thư ký VILEA nhấn mạnh.

Cùng đó, theo ông Hoè, cần có quan điểm và cách nhìn nhận thông thoáng hơn về chất lượng tín dụng đối với ngành cho thuê tài chính, không nên giống hoàn toàn như các ngân hàng thương mại. Bởi như thông lệ quốc tế, đối tượng của công ty cho thuê tài chính thường là các  doanh nghiệp nhỏ và vừa, có rủi ro cao hơn so với chuẩn của ngân hàng thương mại. 

Trong bối cảnh cần nguồn vốn huy động lớn cho mục tiêu tăng trưởng, các dự án trong chuỗi sản xuất các sản phẩm công nghệ cao cũng đòi hỏi nhiều dây chuyền máy móc công nghệ hiện đại. Trong khi các khoản vay ngân hàng yêu cầu tài sản thế chấp, nguồn vốn trung dài hạn sẵn có không nhiều, Tổng thư ký VILEA cho rằng cho thuê tài chính là giải pháp tốt mà các doanh nghiệp có thể cân nhắc đến khi đầu tư. Ông Hoè đề xuất Chính phủ có thể ủy thác qua ngành cho thuê tài chính để đầu tư bơm vốn vào một lĩnh vực nhất định. Các công ty cho thuê tài chính chịu mức phí nhất định cho khoản vốn, cùng đó, chịu trách nhiệm thẩm định, tự chịu rủi ro đối với khoản cho vay.

Ngoài ra, một số vướng mắc về thể chế, Hiệp hội và hội viên phối hợp làm việc tháo gỡ thời gian tới. Điển hình là quy định tỷ lệ an toàn chi trả trong vòng 30 ngày vẫn quá cao (20%) so với đặc thù hoạt động của cho thuê tài chính. Quy định về báo cáo thông tin người có liên quan khi cấp tín dụng chưa phù hợp với khoản cấp tín dụng của cho thuê tài chính. Theo khoản 4, điều 3 Thông tư 15/2023/TT-NHNN, ngày 05/12/2023 và Quyết định số 573/QĐ-NHNN, 29/3/2024, Thống đốc NHNN quy định phải báo cáo thông tin người có liên quan khi phát sinh khoản cấp tín dụng có giá trị 0,5% vốn tự có của TCTD phi ngân hàng. Cùng đó, quy định về đăng ký cấp mới, cấp đổi biến số xe cơ giới khi sửa đổi Thông tư 79/2024/TT-BCA (khoản 2, điều 3) cũng là những vướng mắc tác động đến nhu cầu cho thuê tài chính.