Khuyến nghị ngân sách cacbon thứ 7 của Anh có gì đặc biệt?

Việc coi bảo vệ môi trường là đối lập với tăng trưởng có thể làm xa lánh cộng đồng doanh nghiệp

Vào tuần tới, Đảng Lao Động sẽ phải đối mặt với các lựa chọn chính sách quan trọng, có thể làm lộ rõ những mâu thuẫn giữa Bộ Tài Chính và các tham vọng xanh của chính phủ, khi các khuyến nghị cho ngân sách cacbon thứ 7 của Anh được công bố.

Các kế hoạch liên quan đến các lĩnh vực năng lượng, nhà ở, giao thông, công nghiệp và nông nghiệp sẽ được xem xét kỹ lưỡng nhằm giúp Anh đạt được mục tiêu pháp lý giảm phát thải khí nhà kính về mức “0” vào năm 2050.

Các Bộ trưởng sẽ nhận được hàng trăm trang khuyến nghị về những bước cần thực hiện để giảm phát thải xuống còn khoảng một phần tư mức hiện tại vào năm 2040. Ngân sách cacbon thứ 7, sẽ được công bố vào ngày 26/2, là bản cập nhật mới nhất trong loạt ngân sách được phát hành kể từ năm 2008.

Các kế hoạch liên quan đến các lĩnh vực năng lượng, nhà ở, giao thông, công nghiệp và nông nghiệp sẽ được xem xét kỹ lưỡng nhằm giúp Anh đạt được mục tiêu pháp lý giảm phát thải khí nhà kính về mức “0” vào năm 2050. Ảnh minh họa

Thời gian cho các khuyến nghị này vượt xa tầm nhìn chính trị thông thường: ngân sách sẽ xác định mức cacbon từ năm 2038 đến 2042. Tuy nhiên, Ủy ban Biến đổi Khí hậu (CCC), cơ quan tư vấn chính thức theo Đạo luật Biến đổi Khí hậu, dự báo rằng Vương Quốc Anh đang bị tụt lại quá xa.

Mặc dù Ủy ban Biến đổi Khí hậu (CCC) không có quyền chỉ đạo chính sách cụ thể, nhưng cơ quan này có thể đưa ra các khuyến nghị và xác định các giới hạn mà chính phủ có thể hành động trong phạm vi đó. Ví dụ, nếu các sân bay được mở rộng và nhu cầu bay tăng, chính phủ sẽ phải thực hiện các biện pháp cắt giảm cacbon sâu hơn ở các lĩnh vực khác trong nền kinh tế.

Vì lý do đó, các khuyến nghị này có thể khiến các Bộ trưởng cấp cao cảm thấy không thoải mái. Các tổ chức bảo vệ môi trường và doanh nghiệp ngày càng lo ngại về những tuyên bố từ một số thành viên trong nội các, khi những tuyên bố này đôi khi có vẻ như đang đặt tăng trưởng kinh tế đối lập với các mục tiêu bảo vệ môi trường.

Doug Parr, nhà khoa học trưởng của tổ chức phi chính phủ quốc tế Greenpeace tại Anh, đã cảnh báo về “tư duy tăng trưởng bằng mọi giá”, trong đó tăng trưởng được coi là ưu tiên hàng đầu, còn các vấn đề khí hậu và bảo vệ thiên nhiên bị xem là trở ngại.

Rachel Reeves, Bộ trưởng Tài chính, đã làm nhiều người lo ngại khi bà nói rằng cải cách quy hoạch sẽ cho phép các nhà phát triển tập trung vào việc xây dựng và ngừng lo lắng về dơi và kỳ nhông.

Mike Childs, người đứng đầu khoa học, chính sách và nghiên cứu tại tổ chức phi lợi nhuận quốc tế về bảo vệ môi trường Friends of the Earth, cho biết: “Chi phí đối với nền kinh tế toàn cầu (nếu không kiểm soát được sự tăng nhiệt) có thể lên tới 38 nghìn tỷ USD mỗi năm, theo nghiên cứu được công bố vào năm 2024. Tại Vương quốc Anh, khoảng 6,3 triệu hộ gia đình hiện đang đối mặt với nguy cơ lũ lụt, con số này có thể tăng lên khoảng 8 triệu vào năm 2050, theo Cơ quan Môi trường. Việc đầu tư vào giảm phát thải cacbon không chỉ là một quyết định kinh tế hợp lý, mà không thực hiện điều này sẽ là một sai lầm kinh tế nghiêm trọng“.

Một số quyết định quan trọng khác vẫn đang được xem xét, bao gồm quy định đối với các nhà xây dựng nhằm đảm bảo các ngôi nhà mới đáp ứng tiêu chuẩn cacbon thấp, cùng với việc rà soát các quy định về thiên nhiên và nông nghiệp. Tuy nhiên, quyết định gây tranh cãi nhất có thể là việc cấp phép cho các mỏ dầu và khí đốt mới ở Biển Bắc. Trong đó, nhiều mỏ, bao gồm mỏ Rosebank, một trong những mỏ lớn nhất, đã được đưa vào hệ thống cấp phép. Do cam kết của Đảng Lao Động trong chương trình hành động là không cấp phép mới trừ khi thu hồi những giấy phép hiện tại, một số quan chức trong chính phủ đang tranh luận rằng mỏ Rosebank nên được phép tiếp tục.

Việc coi bảo vệ môi trường là đối lập với tăng trưởng có thể làm xa lánh cộng đồng doanh nghiệp, theo Rachel Solomon Williams, giám đốc điều hành của Aldersgate Group, một tổ chức gồm các công ty thúc đẩy nền kinh tế xanh. “Để tạo ra một nền kinh tế mạnh mẽ và bền vững, chúng ta cần phải dẫn đầu trong các lĩnh vực cacbon thấp, những lĩnh vực sẽ thúc đẩy tăng trưởng bền vững trong tương lai. Các doanh nghiệp trên khắp đất nước muốn thấy một hệ thống quy định và chính sách khuyến khích tham vọng và đổi mới trong khu vực tư nhân, thay vì một cuộc đua xuống đáy“, Rachel Solomon Williams nói thêm.

Với việc Anh đang làm trong việc đạt được các ngân sách cacbon hiện tại, sẽ cần thêm hành động cả trong ngắn hạn và dài hạn, ở mọi lĩnh vực của nền kinh tế, bao gồm thay đổi gần như mọi khía cạnh trong cuộc sống của chúng ta, từ cách chúng ta sống ở nhà, đến cách di chuyển, công việc chúng ta làm và những gì chúng ta ăn.

Các Bộ trưởng phải thiết lập ngân sách cacbon thứ 7 trước cuối tháng 6 năm 2026. Họ có khả năng sẽ chấp nhận mục tiêu tổng thể về cacbon được khuyến nghị, nhưng các khuyến nghị về chính sách chi tiết vẫn là vấn đề cần thảo luận. Một người phát ngôn của Bộ An ninh Năng lượng và Net Zero cho biết: “Chúng tôi cam kết đạt được các mục tiêu đầy tham vọng của mình. Anh đã quay trở lại với vai trò dẫn đầu về khí hậu, vì cách duy nhất để bảo vệ các thế hệ hiện tại và tương lai là trở thành một siêu cường năng lượng sạch và dẫn đầu hành động khí hậu toàn cầu“.

Năng lượng

Nếu chính phủ đạt được mục tiêu giảm phát thải gần như hoàn toàn trong hệ thống điện vào năm 2030, điều này vẫn là một “nếu” rất lớn thì đó chưa phải là điểm kết thúc của câu chuyện. Việc cung cấp điện sẽ phải tăng gấp đôi để đáp ứng nhu cầu trong tương lai. Ed Matthew, giám đốc chương trình của tổ chức tư vấn E3G, cho biết: “Hệ thống điện rất quan trọng vì cả hệ thống sưởi, giao thông và khoảng hai phần ba ngành công nghiệp sẽ cần phải điện khí hóa. Mục tiêu năm 2030 thực sự chỉ là khởi đầu của hành trình điện khí hóa”.

Cải tiến lưới điện sẽ là điều cần thiết, cùng với việc chú trọng hơn đến quản lý nhu cầu và lưu trữ năng lượng, vì đây sẽ là yếu tố quan trọng trong việc đảm bảo cung cấp điện ổn định. E3G kêu gọi tăng cường đầu tư vào hydro, vì nó có thể được lưu trữ dưới dạng rắn hoặc lỏng, từ đó sản xuất năng lượng khi cần thiết.

Nhà ở

Sưởi ấm nhà chiếm khoảng 18% lượng phát thải khí nhà kính của Anh, chủ yếu do sử dụng khí gas. Đến thập kỷ 2040, hầu hết các ngôi nhà sẽ cần phải sử dụng máy bơm nhiệt, nhưng việc áp dụng công nghệ này cho đến nay vẫn diễn ra rất chậm. Mùa hè năm ngoái, chỉ có khoảng 250.000 ngôi nhà sử dụng máy bơm nhiệt.

Máy bơm nhiệt có chi phí lắp đặt cao hơn so với các hệ thống sưởi gas và hiện nay vẫn chưa đủ rẻ về mặt vận hành như mong muốn. Điều này chủ yếu do cơ chế hoạt động của thị trường điện tại Anh, khiến giá điện đắt hơn nhiều so với gas.

Ed Miliband, Bộ trưởng Năng lượng và Net Zero, đã bày tỏ sự lo ngại về công nghệ này, khi ông nói với một ủy ban lựa chọn rằng: “Tôi rất ngần ngại khi tuyên bố rằng chúng ta sẽ cấm mọi người sử dụng lò sưởi gas vào thời điểm mà chúng ta chưa thể đảm bảo rằng máy bơm nhiệt sẽ rẻ hơn đối với người dân”.

Tuy nhiên, không có lựa chọn thay thế thực sự nào cho việc lắp đặt máy bơm nhiệt đại trà nếu Anh muốn từ bỏ việc sử dụng gas. Ủy ban Biến đổi Khí hậu (CCC) dự kiến sẽ nhấn mạnh mạnh mẽ quan điểm này.

Ngành công nghiệp

Việc từ bỏ nhiên liệu hóa thạch trong ngành công nghiệp sẽ yêu cầu phải chuyển sang điện khí hóa nhiều hơn và đầu tư vào các công nghệ mới. Đối với một số ngành công nghiệp, giải pháp duy nhất sẽ là thu giữ và lưu trữ cacbon, và chính phủ Anh dự định đầu tư hơn 20 tỷ bảng Anh vào lĩnh vực này trong hai thập kỷ tới.

Tất cả những điều này đòi hỏi phải có đầu tư lớn, nhưng hiện nay, rất ít công ty trong khu vực tư nhân đang thực hiện các bước cần thiết. Một số công ty có thể đang chờ đợi xem chính phủ sẽ hỗ trợ như thế nào, trong khi những công ty khác có thể đang tham gia vào một cuộc chơi “chicken” (chơi thử), cố gắng tạo sức ép để buộc các Bộ trưởng giảm nhẹ cam kết đối với mục tiêu “Net zero” của Anh.

Williams, đại diện của tổ chức Aldersgate Group, chia sẻ: “Bằng cách làm rõ cam kết mạnh mẽ với việc giảm phát thải nhanh chóng, chính phủ sẽ tạo ra sự chắc chắn về mặt kinh tế, điều này cuối cùng sẽ thúc đẩy đầu tư và tạo ra thịnh vượng”.

Giao thông

Từ năm 2035, sẽ không thể mua ô tô mới chạy bằng xăng hoặc dầu diesel tại Anh. Tuy nhiên, hầu hết trong số 30 triệu xe của Anh vẫn có thể sẽ phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch trong vài năm sau đó. Xe điện cũng không phải là giải pháp hoàn hảo vì chúng vẫn sản sinh ra ô nhiễm không khí đáng kể và ngày càng trở nên nặng hơn giống như các loại ô tô truyền thống.

Để đạt được các mục tiêu giảm phát thải, mọi người sẽ cần phải sử dụng giao thông công cộng nhiều hơn trong tương lai. Điều này cũng sẽ kích thích tăng trưởng kinh tế. Theo Ủy ban Cơ sở Hạ tầng Quốc gia, Anh đang tụt hậu nghiêm trọng so với các quốc gia châu Âu khác về tính khả dụng của giao thông công cộng ở nhiều thành phố lớn của các khu vực, và điều này là một yếu tố kìm hãm năng suất.

Mặc dù chính phủ đã bắt đầu đưa đường sắt trở lại sở hữu công, đưa dịch vụ xe buýt vào giám sát điều hành và ủng hộ hành lang Oxford-Cambridge, nhưng vẫn chưa có dấu hiệu của một chiến lược giao thông công cộng quốc gia kết nối và đầu tư vào các mạng lưới địa phương như xe điện – điều mà các chuyên gia cho rằng là cần thiết.

Nông nghiệp

Những chiếc máy kéo gây ồn ào, chặn các con phố ở Whitehall để phản đối việc cắt giảm các ưu đãi thuế thừa kế, đã làm rõ mối quan hệ căng thẳng giữa chính phủ và nông dân.

Tuy nhiên, nông dân đóng vai trò quan trọng trong bất kỳ chiến lược giảm phát thải khí nhà kính nào, khi họ giúp trồng nhiều cây hơn, bảo vệ và phục hồi đất than bùn, cũng như giảm thiểu lượng khí thải ngày càng gia tăng từ nông nghiệp. Ngành nông nghiệp hiện nay đã vượt qua ngành điện và dự kiến sẽ trở thành nguồn phát thải khí nhà kính lớn nhất trong vòng chưa đầy một thập kỷ, theo phân tích từ tổ chức nghiên cứu Energy Climate Intelligence Unit.

Methane, một loại khí nhà kính mạnh mà phân động vật là nguồn phát thải chính, cần phải được kiểm soát ngay lập tức nếu thế giới muốn tránh những thiệt hại nghiêm trọng nhất từ biến đổi khí hậu.