Khuyến khích sinh con để bảo đảm mức sinh thay thế

Đề cập đến vấn đề này, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan cho hay, Bộ đã hoàn thiện nội dung hồ sơ đề nghị xây dựng Luật Dân số gửi Chính phủ. Nếu được Chính phủ thông qua, dự kiến dự án luật được trình Quốc hội khóa XV cho ý kiến tại kỳ họp thứ 9 năm 2025 và thông qua tại kỳ họp thứ 10.

Dự thảo Luật Dân số tập trung vào các nội dung chính: duy trì mức sinh thay thế trên phạm vi cả nước; khắc phục tình trạng chênh lệch mức sinh giữa các vùng, đối tượng để đảm bảo quy mô dân số hợp lý và thích ứng với quá trình già hóa dân số.

Trong đó, dự kiến cho phép cặp vợ chồng, cá nhân quyết định thời gian sinh con, số con và khoảng cách giữa các lần sinh; đưa tỉ số giới tính khi sinh về mức cân bằng tự nhiên nhằm giảm thiểu những hệ lụy của mất cân bằng giới tính khi sinh đối với kinh tế, xã hội.

Riêng về mức sinh, Bộ Y tế đề xuất cho phép lao động nữ khi sinh con thứ hai được kéo dài thời gian nghỉ thai sản từ 6 tháng lên 7 tháng. Bộ Chính trị cũng yêu cầu không kỷ luật Đảng viên sinh con thứ ba.

Trong hai thập kỷ qua, mức sinh khu vực thành thị đã xuống dưới mức sinh thay thế và thuộc nhóm thấp nhất Đông Nam Á, hiện chỉ đạt 1,91 con/phụ nữ.

Mức sinh khu vực nông thôn luôn cao hơn mức sinh thay thế, ở mức 2,2-2,3 con/phụ nữ. Tuy nhiên, năm 2023, mức sinh khu vực nông thôn giảm xuống còn 2,07 con, dưới mức sinh thay thế, mức thấp nhất từ trước đến nay.

Qua khảo sát về mức sinh thấp ở Nam Bộ năm 2019 cho thấy, hơn 90% cha mẹ đánh giá chi phí nuôi, dạy con tốn kém hoặc rất tốn kém. Trong khi đó, năm 2024, thu nhập bình quân của lao động mới đạt 7,7 triệu đồng/tháng. Trong bối cảnh này, sinh đủ 2 con đối với nhiều người là một thách thức lớn.

Liên quan đến vấn đề này, GS.TS Nguyễn Đình Cử – nguyên Viện trưởng Viện Dân số và các vấn đề xã hội (Đại học Kinh tế Quốc dân) cho rằng, để khuyến khích các cặp vợ chồng sinh đủ 2 con trở lên cần giảm nhẹ chi phí nuôi, dạy con cho các gia đình nuôi con nhỏ.

Theo GS.TS Nguyễn Đình Cử, có nhiều hình thức chia sẻ chi phí này: trợ cấp sinh con; bảo hiểm y tế (BHYT) cho trẻ em; miễn học phí từ bậc Mầm non đến hết bậc THPT; miễn, giảm thuế thu nhập cá nhân; miễn/giảm đóng góp trong cộng đồng dân cư; chính sách hỗ trợ về nhà ở; phát triển hệ thống dịch vụ gia đình, trẻ em; hỗ trợ kinh phí cho các cặp vợ chồng điều trị vô sinh, hiếm muộn.

Đồng quan điểm, PGS.TS Nguyễn Đức Vinh – Viện trưởng Viện Xã hội học thuộc Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam cho rằng, để bảo đảm mức sinh cần tăng cường tuyên truyền, động viên, khuyến kích người dân kết hôn vì hiện nay nhiều người trẻ kết hôn muộn, thậm chí không muốn kết hôn.

Mặt khác, Nhà nước cần quan tâm hơn đến dịch vụ khám bệnh, bảo đảm sức khỏe sinh sản cho mọi lứa tuổi, kể cả người chưa kết hôn lẫn người kết hôn, những người đã có con, cần đi khám thường xuyên, điều trị kịp thời phát hiện bệnh.

Thực tế, kinh phí khám chữa bệnh (KCB), đặc biệt điều trị hiếm muộn chi phí rất cao, nhất là các gia đình thực hiện kỹ thuật IVF. Chi phí quá đắt trong khi BHYT không chi trả. Vấn đề này rất quan trọng, cần làm ngay. Vì vậy, Nhà nước nên đưa vào danh mục BHYT chi trả, tỉ lệ phù hợp với quỹ BHYT.

Bên cạnh đó, Chính phủ nên tạo điều kiện thân thiện, có các chính sách hỗ trợ cho người dân sinh đẻ. Trong đó, Chính phủ có thể hỗ trợ người dân về ngày nghỉ thai sản, có thể tăng chế độ nghỉ thai sản lên 9 – 12 tháng thì ở một số khu vực mức sinh sẽ tăng. Ngoài ra, Nhà nước có thể hỗ trợ điều kiện sinh đẻ, nuôi dạy con cái, KCB,… trong khả năng cho phép của hệ thống an sinh xã hội Việt Nam.