Khúc tráng ca của tình đồng đội

Giữa không gian bao la của Tây nguyên, khi hình ảnh những nấm mồ liệt sĩ trải dài trên nghĩa trang Sa Thầy hiện lên, giai điệu của Một vùng đồng đội cất lên, khiến mọi thứ trở nên ám ảnh và xúc động hơn bao giờ hết: “Các em nằm đây mấy chục năm, hoa vẫn chỉ một mùa…”.

Lời ca khúc được trích từ chính những câu thơ của nhà văn Nguyễn Trọng Luân, tái hiện lời gào thét nghẹn ngào của trung tướng Khuất Duy Tiến khi quay lại chiến trường xưa. Những ca từ ấy không chỉ là sự tiếc thương mà còn là lời nhắc nhở rằng: những người lính năm xưa có thể đã nằm xuống, nhưng tình đồng đội vẫn mãi mãi vẹn nguyên.

Nhạc sĩ Quỳnh Hợp đã sử dụng những giai điệu trầm hùng, pha lẫn chút da diết của Tây nguyên để đưa người nghe hòa vào dòng chảy ký ức. Khi bài hát vang lên giữa không gian mênh mông của chiến trường cũ, người xem không chỉ nghe, mà còn cảm nhận được nỗi niềm đau đáu của những người lính còn sống dành cho đồng đội đã hy sinh.

Tình đồng đội bất diệt

Một trong những điểm nhấn của Vùng đồng đội là cách bộ phim không hề kể về những trận đánh, mà chỉ tập trung khai thác tình đồng đội thiêng liêng. Tình cảm ấy không chỉ tồn tại trong chiến tranh, mà còn kéo dài đến cả khi những người lính đã trở về đời thường.

Khoảnh khắc nhà văn Nguyễn Trọng Luân và các cựu binh Trung đoàn 64 thắp nhang trên bia mộ liệt sĩ Đàm Vũ Hiệp tại nghĩa trang Sa Thầy là một trường đoạn đầy cảm xúc. Khi bàn tay run run lau dòng chữ khắc trên bia mộ, những ký ức về một thời máu lửa bỗng trỗi dậy. Người lính năm xưa giờ đã bạc đầu, nhưng ký ức về đồng đội vẫn vẹn nguyên như ngày nào. Tình đồng đội ấy không chỉ hiện hữu trong những người lính, mà còn truyền sang thế hệ sau. Câu chuyện của đại tá Đàm Tố Giang, con gái liệt sĩ Đàm Vũ Hiệp (vừa được Chủ tịch nước ký Quyết định Truy tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân vào ngày 23.1.2025) là một trong những tuyến mang nhiều xúc cảm nhất. Lớn lên trong sự thiếu vắng người cha, chị thấu hiểu nỗi đau của mẹ và gia đình. Nhưng thay vì chìm đắm trong mất mát, chị quyết định đi theo con đường quân đội để tiếp tục lý tưởng mà cha đã hy sinh. Sự kết nối kỳ lạ giữa chị Đàm Tố Giang và chị Đỗ Hoài Nam – người con của một liệt sĩ khác hy sinh tại 1015 – càng tô đậm hơn sợi dây tình cảm giữa những người con của thế hệ chiến sĩ. Đặc biệt cả hai đều cùng sinh vào tháng 6.1972, cùng cả giờ sinh, ngày sinh. Họ không được gặp cha, cùng lớn lên với những nỗi niềm đau đáu. Cuộc gặp gỡ tình cờ của họ thông qua những buổi gặp mặt định kỳ hằng năm của các cựu chiến binh Trung đoàn 64 (Sư đoàn 320) là minh chứng cho việc dù chiến tranh đã qua đi, nhưng những sợi dây liên kết giữa những người con của thế hệ chiến sĩ vẫn luôn tồn tại. Và điều đặc biệt nhất của phim, để chạm đến trái tim của người xem đó chính là những hình ảnh và phát biểu bằng chút ít sức lực còn lại trên dương thế của nhà văn nổi tiếng Khuất Quang Thụy.

Nhà văn Khuất Quang Thụy là bạn học thân thiết thời phổ thông của Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân Đàm Vũ Hiệp, cả hai đều cùng quê Phúc Thọ (Hà Nội). Đều tài hoa, từng hẹn nhau sẽ học ở Đại học Tổng hợp Văn Hà Nội, nhưng rồi cả hai đều xếp bút nghiên để cầm súng đi theo tiếng gọi thiêng liêng của Tổ quốc. “Văn là gì? Văn là đây này. Là cuộc sống này. Là cuộc chiến đấu của dân tộc này”, nhà văn Khuất Quang Thụy cho rằng văn nghiệp của ông hàm ơn người bạn học cũng là đồng đội Đàm Vũ Hiệp với câu nói đó trước khi quyết định viết đơn tình nguyện vào chiến trường. Đó cũng như một tuyên ngôn của cả thế hệ thanh niên miền Bắc lúc bấy giờ.

Nhiều người khi xem bộ phim này đã không giấu nổi sự nghẹn ngào. Và nước mắt đã rơi ở kết phim với những câu thơ của nhà văn Khuất Quang Thụy dành cho người bạn thân thiết của mình: “Hãy tha lỗi cho những thằng còn sống/nào có dễ dàng gì cái cuộc mưu sinh/trở về rồi hãy vui nhé Hiệp ơi/dẫu có muộn vẫn là may mắn/mẹ còn kịp tay gầy vun nắm đất/may tấm áo cuối cùng cho bạn, bạn ơi”.

Đạo diễn Hồ Nhật Thảo đã vô cùng tinh tế khi sử dụng những khoảng lặng để khơi gợi cảm xúc. Không có những lời thuyết minh dày đặc, phim để những nhân vật, hình ảnh và âm nhạc tự kể câu chuyện của mình. Cảnh khói nhang quyện trong sương chiều trên đỉnh 1015, cảnh một cựu binh đứng lặng nhìn về xa xăm, hay chỉ đơn giản là một tấm bia mộ phủ đầy rêu phong… tất cả tạo nên một không gian lắng đọng, buộc người xem phải suy tư. Những giai điệu chậm rãi, da diết của Một vùng đồng đội vang lên giữa khung cảnh chiến trường xưa, như một lời thì thầm từ quá khứ vọng về.

Vùng đồng đội không chỉ là một bộ phim tài liệu về chiến tranh, mà còn là một khúc tráng ca về tình đồng đội bất diệt. Bằng những hình ảnh chân thực, đầy tính nghệ thuật, kết hợp với giai điệu xúc động của Một vùng đồng đội, bộ phim đã làm sống dậy ký ức về những trận đánh trên điểm cao 1015, 1049 – nơi hàng trăm người lính đã nằm lại. Nhưng quan trọng hơn, phim khẳng định một điều: chiến tranh có thể qua đi, nhưng tình đồng đội, tình người sẽ còn mãi.

Ngày nay, khi những ký ức về cuộc chiến đang dần lùi xa, những bộ phim như Vùng đồng đội chính là cầu nối để thế hệ sau hiểu và trân trọng hơn những hy sinh của cha ông. Đó không chỉ là một tác phẩm điện ảnh, mà còn là một lời tri ân dành cho những người đã ngã xuống vì độc lập, tự do của dân tộc.