“Khó chồng khó” trong quản lý an toàn thực phẩm

Chồng chéo giữa các cấp quản lý

Mặc dù đã có những nỗ lực trong việc xây dựng và ban hành các văn bản pháp luật về an toàn thực phẩm, nhưng thực tế cho thấy hệ thống quy phạm pháp luật vẫn thiếu đồng bộ, chưa được cập nhật kịp thời và còn nhiều lỗ hổng trong công tác quản lý.

Do hạn chế về quy mô và công nghệ, nhiều cơ sở sản xuất vẫn còn nhỏ lẻ, không thể đáp ứng được các yêu cầu về chất lượng an toàn thực phẩm.

Một trong những khó khăn lớn nhất trong công tác quản lý an toàn thực phẩm hiện nay là sự thiếu đồng bộ trong hệ thống văn bản quy phạm pháp luật.

Các văn bản pháp lý chưa được cập nhật kịp thời với thực tế phát triển của ngành, dẫn đến những lỗ hổng trong công tác quản lý. Các luật và nghị định liên quan đến an toàn thực phẩm đôi khi còn có sự mâu thuẫn hoặc chồng chéo giữa các ngành, như giữa Luật An toàn thực phẩm và các Luật khác, làm tăng thêm sự phức tạp trong việc triển khai và thực thi các quy định.

Một vấn đề nữa gây khó khăn trong công tác quản lý an toàn thực phẩm là sự chồng chéo trong phân công, phân cấp giữa các cơ quan nhà nước.

Hiện nay, nhiều bộ ngành và UBND các cấp cùng tham gia quản lý các cơ sở sản xuất, kinh doanh thực phẩm, dẫn đến tình trạng chồng chéo trong quá trình thanh tra, kiểm tra, giám sát. Việc này không chỉ làm tăng chi phí quản lý mà còn làm giảm hiệu quả của các hoạt động kiểm soát an toàn thực phẩm

Công tác kiểm tra, giám sát an toàn thực phẩm còn gặp nhiều khó khăn vì thiếu các công cụ kỹ thuật hiện đại và đầy đủ. Cụ thể, hệ thống tiêu chuẩn và quy chuẩn quốc gia về phân loại sản phẩm thực phẩm và chỉ tiêu kiểm nghiệm vẫn còn thiếu sót.

Điều này khiến cho các cơ sở sản xuất và cơ quan quản lý gặp khó khăn trong việc xác định các chỉ tiêu kiểm nghiệm cũng như thực hiện giám sát chất lượng sản phẩm.

Các quy chuẩn hiện hành chủ yếu chỉ quy định giới hạn các chỉ tiêu như kim loại nặng, độc tố vi nấm, vi sinh vật, nhưng không bao quát hết các nguy cơ an toàn thực phẩm khác. Hệ thống kiểm tra chất lượng sản phẩm thiếu các chỉ tiêu cho nhiều loại thực phẩm mới, dẫn đến việc lựa chọn chỉ tiêu tự công bố chất lượng sản phẩm của các cơ sở kinh doanh còn gặp nhiều khó khăn.

Mặc dù các chính sách hỗ trợ phát triển sản xuất và bảo đảm an toàn thực phẩm đã được ban hành, nhưng thực tế cho thấy thủ tục để được hưởng chính sách hỗ trợ còn phức tạp và chưa thực sự hiệu quả.

Một số cơ quan chưa có sự phối hợp đồng bộ trong việc triển khai các chương trình này, khiến cho các doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ, không thể tiếp cận các chính sách này một cách dễ dàng. Điều này gây ra sự khó khăn trong việc thúc đẩy sản xuất thực phẩm an toàn.

Quản lý an toàn thực phẩm hiện nay vẫn còn thiếu sự đồng bộ và thống nhất giữa các cơ quan quản lý. Công tác xây dựng kế hoạch, cấp giấy chứng nhận, kiểm tra, thanh tra và giám sát còn thiếu sự phối hợp chặt chẽ, khiến cho việc triển khai các hoạt động quản lý an toàn thực phẩm tốn nhiều nhân lực và thời gian.

Nhân sự chuyên trách còn khiêm tốn

Về nhân sự thực hiện quản lý an toàn thực phẩm, theo ông Nguyễn Hùng Long, Phó cục trưởng Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế, cán bộ chuyên trách về an toàn thực phẩm còn thiếu, đặc biệt là ở các cấp xã, phường, khiến cho công tác quản lý ở cấp cơ sở gặp rất nhiều khó khăn.

Ngoài ra, lực lượng cán bộ kiêm nhiệm còn chiếm tỷ lệ lớn, và trình độ chuyên môn về an toàn thực phẩm còn hạn chế, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả công tác quản lý.

Mặc dù đã có những nỗ lực trong việc hình thành các vùng sản xuất thực phẩm an toàn, chuỗi liên kết sản xuất và tiêu thụ thực phẩm, nhưng tốc độ phát triển của các vùng sản xuất này còn chậm.

Do hạn chế về quy mô và công nghệ, nhiều cơ sở sản xuất vẫn còn nhỏ lẻ, không thể đáp ứng được các yêu cầu về chất lượng an toàn thực phẩm.

Việc xây dựng chuỗi cung ứng thực phẩm an toàn giữa nông dân, cơ sở chế biến và doanh nghiệp tiêu thụ vẫn còn nhiều vấn đề, đặc biệt là sự thiếu bền vững trong các mối liên kết giữa các bên.

Hệ thống giám sát và xử lý vi phạm an toàn thực phẩm tại các cơ sở sản xuất, chế biến, kinh doanh thực phẩm vẫn còn nhiều hạn chế. Một số cơ sở sản xuất thực phẩm giả, thực phẩm kém chất lượng, thực phẩm không rõ nguồn gốc vẫn tồn tại trên thị trường.

Công tác kiểm tra, xử lý vi phạm tại cấp huyện, xã cũng còn yếu, chủ yếu là nhắc nhở mà không có hình thức xử lý nghiêm, gây mất tính răn đe đối với các đối tượng vi phạm.

Việc kiểm soát thực phẩm không rõ nguồn gốc, không đảm bảo an toàn vẫn còn gặp nhiều khó khăn. Các sản phẩm thực phẩm nhập khẩu qua đường tiểu ngạch và các sản phẩm từ các cơ sở sản xuất nhỏ lẻ không có chứng nhận, kiểm định chất lượng khiến cho công tác quản lý gặp rất nhiều trở ngại.

Ngoài ra, tình trạng ngộ độc thực phẩm tại các bếp ăn tập thể, cơ sở cung cấp suất ăn sẵn tại các khu công nghiệp và các cơ sở kinh doanh thức ăn đường phố vẫn là mối nguy lớn đối với sức khỏe cộng đồng.

Quản lý an toàn thực phẩm hiện nay đang phải đối mặt với nhiều thách thức từ hệ thống văn bản pháp lý chưa hoàn thiện, sự chồng chéo trong phân công trách nhiệm giữa các ngành, cho đến những bất cập trong công tác kiểm soát và xử lý vi phạm. Những khó khăn này không chỉ ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý nhà nước mà còn đe dọa trực tiếp đến sức khỏe người tiêu dùng.

Để giải quyết vấn đề này, thiết nghĩ chúng ta cần phải có một hệ thống pháp luật đồng bộ và cập nhật thường xuyên, cùng với việc tăng cường các công cụ kỹ thuật hỗ trợ kiểm tra, giám sát.

Đồng thời, công tác tổ chức, phối hợp giữa các cơ quan chức năng phải được cải thiện, đặc biệt là ở cấp cơ sở. Việc phát triển chuỗi cung ứng thực phẩm an toàn, ứng dụng công nghệ trong sản xuất và kiểm soát chất lượng cần được đẩy mạnh, để đảm bảo không chỉ chất lượng mà còn nguồn gốc rõ ràng của thực phẩm.

Một chiến lược tổng thể, gắn kết và bài bản sẽ giúp xây dựng một hệ thống quản lý an toàn thực phẩm hiệu quả, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững của xã hội.