Khám phá pháo đài Đồng Đăng – Tượng đài bi hùng bảo vệ biên giới năm 1979

Pháo đài Đồng Đăng nằm trên ngọn đồi cạnh ga Đồng Đăng và quốc lộ 4A dẫn vào thị trấn Đồng Đăng (huyện Cao Lộc, tỉnh Lạng Sơn). Nơi đây là tượng đài tượng trưng cho tinh thần bất khuất, anh hùng của quân và dân ta trong cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới phía Bắc cách đây 46 năm (17/2/1979-17/2/2025).

Pháo đài Đồng Đăng do thực dân Pháp xây dựng từ năm 1940, với kiến trúc 3 tầng, chiều rộng 60m, chiều dài 100m, bên trong được thiết kế phức tạp. Trong đó, tầng cao nhất được làm nơi quan sát, tầng thứ hai có đủ các phòng và lỗ châu mai để chiến đấu và tầng thứ ba là nơi chứa quân trang, phòng họp, đạn dược, lương thực.

Pháo đài Đồng Đăng là một công trình quân sự vô cùng kiên cố, có lô cốt nhìn ra bốn hướng. Phần nổi là những cụm lô cốt kiên cố với lỗ châu mai nhô lên trên đỉnh núi.

Trong 5 ngày giao tranh khốc liệt, địch kêu gọi quân ta đầu hàng nhưng các chiến sĩ của ta quyết tâm chiến đấu đến cùng, nên ngày 22/2/1979 địch đã dùng khoảng 10 tấn thuốc nổ đánh sập cửa pháo đài khiến hàng trăm chiến sĩ, người dân hi sinh.

Hàng năm, cứ đến dịp 17/2, gia đình ông Trần Văn Nam, Trần Ngọc Sơn (trú tại Hà Nội) lại lên pháo đài Đồng Đăng để thắp hương cho anh trai là Trần Văn Hồng hi sinh khi chiến đấu bảo vệ pháo đài năm 1972.

Trong cuộc chiến kéo dài chưa đầy nửa tháng đầu năm 1979, khoảng 19.000 quân Trung Quốc bị loại khỏi vòng chiến ở mặt trận Lạng Sơn. Quân địch phải rút về nước để không phải hứng chịu thêm tổn thất.

Để lập nên chiến công này, Sư đoàn 3 Sao Vàng hy sinh và bị thương gần 1.500 người; Sư đoàn 337 hi sinh 650 người; Sư đoàn 338 hy sinh 260 người,… 20 cá nhân và 14 đơn vị được phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân.

46 năm đã trôi qua, nơi hứng chịu mưa bom bão đạn của cuộc chiến bảo vệ biên giới phía Bắc đã được hồi sinh. Trẻ em vô tư vui đùa trên pháo đài. Từ nơi đây phóng tầm mắt về phía biên giới có thể thấy những chuyến xe chở hàng hóa giữa Việt Nam – Trung Quốc tấp nập thông quan.

Quá khứ đã khép lại, giờ đây mối quan hệ giữa 2 nước ngày càng tốt đẹp, đoàn kết để cùng nhau hợp tác phát triển về mọi mặt, từ kinh tế đến đời sống xã hội.

Sau cuộc chiến bảo vệ biên giới phía Bắc năm 1979, pháo đài Đồng Đăng bị phá hủy ở mặt trên, 4 cửa ở 4 hướng Đông, Tây, Nam, Bắc bị đổ nát, chỉ còn 2 cửa Đông và Tây có lối xuống hầm. 

Từ pháo đài Đồng Đăng có thể quan sát các tuyến giao thông huyết mạch, từ đường sắt đến đường bộ như ga đường sắt Đồng Đăng – Hà Nội, quốc lộ 1A Lạng Sơn – Hà Nội, quốc lộ 1B Lạng Sơn – Thái Nguyên, quốc lộ 4B Lạng Sơn – Cao Bằng. 

Những tảng bê tông lớn còn đến ngày nay là dấu tích sau vụ nổ bộc phá năm 1979.

Ông Lương Văn Bộ (52 tuổi, người trông coi pháo đài Đồng Đăng) dẫn phóng viên đi thăm quan, khám phá các đường hầm nằm sâu trong lòng núi.

Theo quan sát của phóng viên, tại hầu hết các cửa hầm được xây dựng vô cùng kiên cố theo kiểu lô cốt với các lỗ châu mai nhìn ra bốn hướng. Hiện điểm sâu nhất của đường hầm có thể di chuyển được cách mặt đất khoảng 30-40m.

Một số đường hầm bị đất đá bịt kín.  

Trong hầm đều có hệ thống điện và các lỗ thông hơi. Hầm có chiều cao khoảng 2m, rộng 1,5m được thiết kế theo kiểu mái vòm. 

Ông Lương Văn Bộ cho biết, tại khu vực hầm mà trước đây thực dân Pháp sử dụng để làm phòng chỉ huy rộng khoảng 3m, cao 2m.

Dọc đường hầm là các lỗ châu mai dùng để phòng ngự trong tình huống địch xâm nhập vào pháo đài.

Theo ông Bộ, đây là dây thắt lưng của các chiến sĩ đã anh dũng hi sinh còn sót lại trong hầm.

Một số lô cốt vẫn còn in rõ những dấu tích của đạn, pháo. Mới đây, pháo đài Đồng Đăng được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận Di tích Lịch sử Quốc gia.