Khai thác hiệu quả nguồn lợi rừng

Bộ trưởng Bộ Nông Nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan đã có cuộc trao đổi với báo chí nhân dịp đầu xuân Ất Tỵ.

– Là người khơi mở về việc đa dụng hệ sinh thái rừng, ông nhìn nhận như thế nào về vấn đề rừng sẽ trở thành nguồn lực quan trọng đối với người dân trồng rừng, nhất là ở khu vực đồng bào dân tộc thiểu số?

Bộ trưởng Lê Minh Hoan: Khi có ý tưởng, chúng tôi đã trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án phát triển giá trị đa dụng của hệ sinh thái rừng và ngày 29/2/2024 Phó Thủ tướng Trần Lưu Quang đã ký Quyết định số 208/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án phát triển giá trị đa dụng của hệ sinh thái rừng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 (Đề án).

Khu rừng trồng được cấp chứng chỉ FSC tại Nghệ An. Ảnh: Nguyễn Hạnh

Nhiều địa phương cho biết, nếu trồng lúa thì nghèo, còn nếu trồng rừng thì giàu. Tuy nhiên, muốn tạo ra một nền kinh tế rừng thì họ lại vướng vào các Luật Lâm nghiệp hay vấn đề chuyển đổi đất rừng,…

Trên thực tế, rừng không chỉ là gỗ mà còn rất nhiều tài nguyên bản địa dưới tán rừng. Bản thân rừng có các giá trị đa ngành và liên ngành. Rừng không chỉ là cây, rừng còn gắn với những người dân đồng bào dân tộc sống bao nhiều đời nay sinh sống dưới tán rừng. Phát triển rừng không chỉ ở trồng rừng mà còn các sản phẩm dưới tán rừng, làm kinh tế dưới tán rừng. Cùng với các văn hóa của bà con dân tộc, sẽ tạo lên sức sống của rừng.

Việc hỗ trợ cho bà con vùng đồng bào dân tộc không chỉ là tiền, là lương thực mà chúng ta cần gợi mở để họ phát huy được giá trị đa dụng của hệ sinh thái dưới tán rừng. Cần gắn cộng đồng dân tộc vào với rừng, nó sẽ hòa quện với nhau thành 1 thể thống nhất chứ không khu biệt ra rằng rừng chỉ dành cho các doanh nghiệp để họ khai thác gỗ và làm thủy điện.

– Thưa ông, những chủ trương này sẽ được hiện thực hóa thành những chính sách cụ thể như thế nào?

Bộ trưởng Lê Minh Hoan: Song hành với việc trình ban hành Đề án phát triển giá trị đa dụng của hệ sinh thái rừng, Bộ cũng sẽ sửa đổi những Nghị định liên quan đến Luật Lâm nghiệp.

Bởi có những thời điểm, do chúng ta khai thác quá mức nên đã có chính sách đóng cửa rừng. Tuy nhiên, đã đến lúc chúng ta phải mở cửa rừng. Để mở cửa rừng thì chúng ta phải thay đổi các Nghị định liên quan để người dân có thể vào rừng và khai thác được các giá trị đa dụng dưới tán rừng nhưng không làm mất đi hệ sinh thái rừng, mất đi độ che phủ của rừng.

Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan. Ảnh: Bảo Thắng

Bên cạnh đó, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cũng trình Chính phủ về Nghị định Quy định nuôi, trồng phát triển, thu hoạch cây dược liệu trong rừng. Trên thực tế, một số địa phương như Tuyên Quang, Lào Cai cũng đã triển khai phát triển dược liệu dưới tán rừng, nhưng việc này mới mang tính chất tự phát. Tuy nhiên, chúng ta cần hướng đến phát triển một nền kinh tế dược liệu.

Cần phải tổ chức lại cộng đồng này, trồng rừng kết hợp với trồng dược liệu dưới tán rừng. Cần hướng dẫn giống, quy trình canh tác, quy trình trồng để làm thế nào vừa không phá vỡ hệ lâm sinh của rừng mà còn bảo vệ và phát triển rừng. Không chỉ bán thô mà còn có thể chế biến. Bà con người đồng bào dân tộc có thể hợp tác với các công ty dược phẩm để phát triển được chuỗi giá trị các sản phẩm đa dụng dưới tán rừng.

Khi tôi lên chân núi Ba Vì, điều làm tôi ấn tượng đó là nhiều bà con còn có những xe chữa cháy. Điều này cho thấy, ý thức của bà con được nâng lên rất nhiều, họ hiểu rằng, chỉ có giữ rừng thì họ mới có những dược liệu để bà con khai thác. Có lẽ, khi chúng ta trao cho bà con “cần câu” chứ không chỉ trao cho bà con con cá, bà con sẽ tham gia giữ rừng. Khi đó, rừng vừa được khai thác, vừa được giữ gìn, vừa được bảo tồn. Sức mạnh cộng đồng này sẽ không một lực lượng kiểm lâm hay Ban quản lý rừng phòng hộ nào có được.

Cùng với đó là chính sách phát triển du lịch dưới tán rừng. Khi làm du lịch, tất cả các tài nguyên bản địa sẽ trở thành sản phẩm để bà con có thể bán cho du khách. Khi đó, đời sống kinh tế rừng sẽ rộn ràng thay cho sự đìu hiu trước đó.

Trong hệ sinh thái này có sự hòa hợp của thiên nhiên, có cây cao, cây thấp, có cây tán rộng, cây tán hẹp, có cả những cây tầm gửi. Tất cả đều sống hòa thuận với nhau. Bài học thiên nhiên quay trở lại dạy cho chính chúng ta và từ đó làm cho con người trở lên lương thiện hơn, tốt đẹp hơn. Rõ ràng, rừng mang đến cho chúng ta cả những giá trị hữu hình và cả những giá trị vô hình.

Phát triển giá trị đa dụng của hệ sinh thái rừng đây rõ ràng không phải là câu chuyện làm trong ngày một, ngày hai mà là câu chuyện của tất cả chúng ta. Tôi hoàn toàn có niềm tin bởi với sự vào cuộc của chính quyền địa phương trong việc đồng hành, hỗ trợ, giúp cho bà con cùng xây dựng những chương trình, kế hoạch phát triển, để từng bước đưa chính sách vào cuộc sống.

– Năm nay, xuất khẩu gỗ và lâm sản đạt con số rất kỷ lục, ông có thể chia sẻ thêm về việc này cũng như đường hướng sắp tới để ngành hàng này trở thành lĩnh vực quan trọng của đất nước?

Bộ trưởng Lê Minh Hoan: Nói về kỷ nguyên vươn mình của dân tộc trong lĩnh vực lâm nghiệp, xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ của Việt Nam đã đi vào Top cao trên thị trường thế giới. Dù vậy, vẫn còn những điểm nghẽn, đó là ngành chế biến và xuất khẩu gỗ mới tập trung ở khu vực miền Trung và Đông Nam bộ trong khi tài nguyên rừng Việt Nam nằm ở vùng miền núi, trung du phía Bắc. Việc vận chuyển gỗ từ khu vực này vào miền Trung và miền Nam chi phí quá lớn. Vì vậy, việc phát huy được hết tiềm năng còn trong ngành lâm nghiệp thì vấn đề logistis là vấn đề cần quân tâm.

Gỗ không chỉ là gỗ mà còn rất nhiều sản phẩm khác. Cần đưa ra thông điệp gỗ đại diện cho hình ảnh đất nước Việt Nam khai thác tài nguyên nhưng cùng với đó là bảo vệ tài nguyên, từ đó, đóng góp vào câu chuyện biến đổi khí hậu. Câu chuyện carbon và biến đổi khí hậu là không có biên giới. Việc phát triển và bảo vệ rừng cũng là cách thức của người Việt Nam đóng góp vào hành tinh này trong việc giảm phát thải khí nhà kính.

Xin cám ơn ông!