Nhiệm kỳ của cố Tổng thống Mỹ Jimmy Carter đương đầu với sức ép từ tình trạng lạm phát, cũng như căng thẳng đối ngoại thời kỳ Chiến tranh Lạnh.
Vị tổng thống thứ 39 của Mỹ Jimmy Carter mong muốn xây dựng chính phủ “có năng lực và giàu lòng trắc ẩn”. Sự nghiệp của ông cũng đạt được những thành tựu đáng chú ý, dù vấp phải những khó khăn cả trong nước và quốc tế. Vào rạng sáng nay 30.12 (giờ Việt Nam), ông Jimmy Carter qua đời tại nhà riêng, thọ 100 tuổi.
Từ thị trấn nông nghiệp đến Nhà Trắng
Ông Jimmy Carter – tên gọi đầy đủ là James Earl Carter Jr – sinh ngày 1.10.1924 tại thị trấn nông nghiệp nhỏ ở thành phố Plain, bang Georgia. Cha ông từng là nông dân và doanh nhân, trong khi mẹ là y tá, theo hồ sơ từ Nhà Trắng.
Cựu Tổng thống Mỹ Jimmy Carter qua đời ở tuổi 100
Ông Carter theo học Đại học Georgia Southwestern và Viện Công nghệ Georgia. Vào năm 1946, ông nhận bằng tốt nghiệp Học viện Hải quân ở bang Maryland. Cùng năm, ông kết hôn với bà Rosalynn Smith.
Ông bắt đầu tham gia chính trường Mỹ năm 1962 và sau đó 8 năm được bầu làm thống đốc Georgia. Trong số các thống đốc trẻ ở các bang miền nam, ông đã thu hút sự chú ý bằng cách nhấn mạnh đến sinh thái, hiệu quả của chính quyền và việc xóa bỏ rào cản chủng tộc.
Cố Tổng thống Jimmy Carter và phu nhân Rosalynn Carter khiêu vũ trong lễ hội tại Nhà Trắng năm 1978
Ông tuyên bố tranh cử tổng thống vào tháng 12.1974 và có 2 năm để thu hút sự ủng hộ của cử tri. Sau cùng, ông đã dành chiến thắng với 297 phiếu đại cử tri, trong cuộc đối đầu với người tiền nhiệm, cố Tổng thống Gerald Ford của đảng Cộng hòa năm 1976.
Nhiệm kỳ đầy thách thức
Trong nhiệm kỳ của mình, ông Carter đã nỗ lực giải quyết tình trạng kinh tế khó khăn do lạm phát và thất nghiệp. Chính quyền của ông sau 4 năm tuyên bố tăng 8 triệu việc làm và giảm thâm hụt ngân sách. Tuy nhiên, lạm phát và lãi suất thời điểm này ở mức cao kỷ lục tại Mỹ làm lu mờ các thành tựu kinh tế.
Các thành tựu đối nội của ông Carter có thể kể đến bao gồm giải quyết tình trạng thiếu hụt năng lượng bằng cách thiết lập chính sách năng lượng quốc gia và bãi bỏ kiểm soát giá dầu trong nước để kích thích sản xuất. Bên cạnh đó, cố Tổng thống Carter đã thúc đẩy hiệu quả hoạt động của chính phủ thông qua cải cách dịch vụ dân sự và tiến hành bãi bỏ một số thủ tục đối với ngành vận tải. Ông cũng hướng đến chính sách cải thiện môi trường và mở rộng diện tích xây dựng công viên quốc gia.
Ông Carter phát biểu trong họp báo tại Nhà Trắng năm 1980
Nhiệm kỳ của ông cũng là thời điểm chính quyền Mỹ thành lập Bộ Giáo dục vào năm 1979. Ông Carter cũng đã củng cố hệ thống an sinh xã hội và bổ nhiệm một số lượng kỷ lục phụ nữ, người da đen và người gốc Tây Ban Nha vào các vị trí trong chính phủ.
Về đối ngoại, điểm nhấn nổi bật nhất đến từ việc Mỹ làm trung gian ký thỏa thuận hòa bình giữa Israel và Ai Cập tại Trại David năm 1978. Nhiệm kỳ ông Carter cũng phê chuẩn hiệp ước về kênh đào Panama, chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao với Trung Quốc năm 1979 và hoàn tất đàm phán hiệp ước hạn chế vũ khí hạt nhân SALT II với Liên Xô.
Tuy nhiên, thời điểm ông Carter lãnh đạo chính phủ Mỹ cũng là giai đoạn căng thẳng leo thang của Chiến tranh Lạnh, với các sự kiện quốc tế đặt sức ép cho Washington như Liên Xô đưa quân vào Afghanistan. Ngoài ra, sự kiện các nhân viên Đại sứ quán Mỹ tại Iran bị bắt làm con tin đã trở thành tâm điểm truyền thông trong năm cuối nhiệm kỳ. Một loạt biến động quốc tế cùng tình trạng lạm phát trong nước phần nào khiến ông Jimmy Carter thất bại trong kỳ bầu cử tổng thống năm 1980 trước đối thủ Ronald Reagan.
Tích cực hoạt động sau khi rời nhiệm sở
Vào năm 1982 sau khi mãn nhiệm, ông Jimmy Carter cùng phu nhân Rosalynn thành lập Trung tâm Carter, chuyên tư vấn và thúc đẩy các giải pháp cho những vấn đề quốc tế. Ông Carter cũng đã tham gia quá trình hòa giải một số cuộc xung đột trên thế giới.
Vào năm 2002, ông Jimmy Carter được nhận giải Nobel Hòa bình, “vì nhiều thập niên nỗ lực không ngừng nghỉ của ông nhằm tìm ra giải pháp hòa bình cho các cuộc xung đột quốc tế, thúc đẩy dân chủ và nhân quyền, cũng như thúc đẩy phát triển kinh tế và xã hội”. Ông cũng là tác giả của 32 cuốn sách, trong đó nhiều cuốn đang được tái bản.
Ông Jimmy Carter (phải) được cựu Tổng thống Mỹ Bill Clinton trao huân chương Tự do vào năm 1999
Vào tháng 2.2023, ông Carter bắt đầu nhận chăm sóc cuối đời tại nhà riêng. Phu nhân Rosalynn Carter qua đời vào ngày 19.11.2023, thọ 96 tuổi. Sức khỏe của ông Jimmy Carter cũng suy giảm trong năm nay. Người thân tiết lộ ông Carter hy vọng có thể sống đến lúc bỏ phiếu cho Phó tổng thống Kamala Harris trong kỳ bầu cử tổng thống 2024 và đã hoàn thành tâm nguyện.
Vào năm ngoái, ông Carter bày tỏ nguyện vọng muốn Tổng thống Joe Biden đọc điếu văn sau khi mình tạ thế.
Nguồn: https://thanhnien.vn/jimmy-carter-vi-tong-thong-leo-lai-nuoc-my-giua-cang-thang-chien-tranh-lanh-18524123007105397.htm
