Hút vốn ngoại trong kỷ nguyên mới

Việt Nam đang là điểm đến hấp dẫn của các nhà đầu tư quốc tế nhưng vẫn tồn tại nhiều vướng mắc trong các lĩnh vực đất đai, xây dựng, thuế, hải quan và thủ tục hành chính. Để duy trì và đẩy mạnh dòng vốn ngoại, cần có những giải pháp đột phá và chiến lược phù hợp nhằm cải thiện môi trường đầu tư, tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà đầu tư nước ngoài.

Các đợt IPO sụt giảm nghiêm trọng

Sáng 28-3, Bộ Tài chính tổ chức Hội nghị “Quỹ đầu tư và đầu tư nước ngoài trong kỷ nguyên phát triển mới của Việt Nam” tại TP HCM. Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết năm 2024, tổng vốn huy động từ thị trường vốn đạt gần 930.000 tỉ đồng, tăng 30% so với năm 2023, chiếm khoảng 25% tổng vốn đầu tư toàn xã hội. 

Vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) thực hiện đạt 25,4 tỉ USD, tăng 9,4% so với năm trước, đạt mức cao nhất từ trước đến nay. Những kết quả tích cực này đã góp phần giúp GDP tăng trưởng 7,09%, đưa quy mô nền kinh tế Việt Nam lên 476,3 tỉ USD, xếp thứ 33 thế giới.

Tuy nhiên, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cũng thừa nhận thị trường chứng khoán Việt Nam vẫn còn nhiều thách thức. Số lượng nhà đầu tư không ngừng gia tăng nhưng tài khoản giao dịch của nhà đầu tư nước ngoài chỉ chiếm 0,5% tổng số tài khoản. Hoạt động của hệ thống quỹ đầu tư chứng khoán chưa thực sự tương xứng với tiềm năng phát triển. 

Ông Don Lam, Tổng Giám đốc Tập đoàn VinaCapital, cho rằng quy mô ngành quản lý quỹ tại Việt Nam còn khiêm tốn, mức độ thâm nhập thấp khi chỉ có 7% dân số có tài khoản giao dịch chứng khoán, trong đó phần lớn là nhà đầu tư cá nhân. 

Đáng chú ý, sự tham gia của các nhà đầu tư nước ngoài vào thị trường còn khá hạn chế. Từ năm 2019 đến nay, quy mô các thương vụ chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) chỉ dao động từ 15 đến 70 triệu USD mỗi năm, trong khi trước đó, tổng giá trị IPO hằng năm đạt từ 500 triệu USD đến 2,6 tỉ USD.

Ông Shantanu Chakraborty, Giám đốc Quốc gia của ADB tại Việt Nam, nhận định nền kinh tế Việt Nam đang phụ thuộc quá nhiều vào tín dụng ngân hàng, trong khi các kênh huy động vốn khác chưa phát huy đúng tiềm năng. 

Ông Seck Yee Chung, Phó Chủ tịch Hiệp hội DN Singapore tại Việt Nam, chỉ ra những hạn chế trong hạ tầng, thủ tục hành chính rườm rà, pháp lý thiếu minh bạch và sự cạnh tranh gay gắt trong khu vực. Đây là những rào cản lớn khiến dòng vốn ngoại vào Việt Nam chưa bền vững.

Cần sự minh bạch về chính sách

Để thu hút nhiều hơn dòng vốn ngoại, Việt Nam cần triển khai đồng bộ các giải pháp nhằm cải thiện môi trường đầu tư. Ông Jeong Ji-Hoon, Phó Chủ tịch Hiệp hội DN Hàn Quốc tại Việt Nam, cho rằng Hàn Quốc vẫn duy trì vị trí nhà đầu tư số một tại Việt Nam với hơn 10.000 dự án và tổng vốn 91 tỉ USD. Tuy nhiên, để tăng sức hút, Việt Nam cần minh bạch hơn trong chính sách thuế, thống nhất thực thi giữa các địa phương và đẩy mạnh số hóa thủ tục hành chính để rút ngắn thời gian giải quyết hồ sơ.

Ông Don Lam đề xuất Việt Nam cần nâng cao năng lực quản lý thị trường và tính minh bạch để củng cố niềm tin của nhà đầu tư. Ông nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tăng cường giám sát và yêu cầu xếp hạng tín dụng đối với trái phiếu DN, sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và dữ liệu lớn (Big Data) để phát hiện giao dịch bất thường, thao túng giá cổ phiếu. 

Bên cạnh đó, cần thay đổi chính sách thuế theo hướng khuyến khích đầu tư vào quỹ như miễn thuế cho các nhà đầu tư, loại bỏ giới hạn phân bổ 10% cho trái phiếu phát hành riêng lẻ trong các quỹ trái phiếu mở.

Thay đổi thói quen đầu tư

Bà Vũ Thị Chân Phương, Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN), cho biết UBCKNN đang xây dựng Đề án Đào tạo nhà đầu tư, nhằm thay đổi thói quen từ đầu cơ sang đầu tư dài hạn và ổn định thông qua các quỹ đầu tư chuyên nghiệp. 

Đồng thời, UBCKNN cũng đang triển khai các giải pháp nhằm đa dạng hóa nguồn cung cho các quỹ, khuyến khích DN cổ phần hóa, niêm yết và đưa hàng hóa mới chất lượng lên thị trường. Giải pháp gắn IPO với niêm yết đã được bổ sung vào dự thảo Nghị định 155 trình Chính phủ, xây dựng cơ chế phát hành trái phiếu cho các dự án đối tác công tư (PPP).

Bà Chen Ding, Tổng Giám đốc Công ty Quản lý quỹ CSOP (Hồng Kông, Trung Quốc), cho biết trong 3 năm qua, Hồng Kông đã huy động được 17 tỉ USD qua quỹ tín thác bất động sản (REIT), 70 tỉ USD qua quỹ đầu tư tư nhân (PE) và hàng chục tỉ USD từ quỹ hưu trí, quỹ xanh. Ông gợi ý Việt Nam có thể học hỏi mô hình này và xây dựng khuôn khổ pháp lý thuận lợi để thu hút vốn vào các dự án chiến lược như năng lượng tái tạo, giao thông và đô thị thông minh.

Ông Minh Đỗ, Giám đốc Quốc gia của Warburg Pincus, cho rằng Việt Nam nên nới trần sở hữu nước ngoài trong lĩnh vực ngân hàng từ 30% lên 50%, tương đương với ngành hàng không. Việc này sẽ tạo bước ngoặt trong thu hút các nhà đầu tư chiến lược và tài chính. Đồng thời, cần nới lỏng điều kiện IPO cho các công ty công nghệ, fintech – nhóm DN có tiềm năng tăng trưởng cao nhưng thường lỗ trong giai đoạn đầu.