Hướng đến một nền giáo dục công bằng, chất lượng

Không để giáo viên vào biên chế là… “ngủ say”

TS Nguyễn Tùng Lâm, Phó Chủ tịch Hội Khoa học Tâm lý – Giáo dục Việt Nam, khẳng định miễn học phí cho học sinh là chính sách nhân văn, chăm lo đời sống cho nhân dân của Đảng, Nhà nước, Chính phủ. Sự quan tâm này tạo điều kiện cho lực lượng lao động trẻ (những người đang có con đi học phổ thông) yên tâm làm việc, cống hiến.

Tuy nhiên, ông Lâm, đây chỉ là bước đi đầu tiên và Việt Nam sẽ cần phải làm nhiều việc để hướng đến một nền giáo dục công bằng và chất lượng. TS Nguyễn Tùng Lâm kiến nghị cần chú ý đến nhà giáo, nhà trường vì lực lượng này tạo nên chất lượng nguồn nhân lực.

“Nhà trường phải được tự chủ, nhân văn, sáng tạo, hội nhập. Nhà giáo phải được chăm lo đào tạo bồi dưỡng, sử dụng chọn lọc. Sử dụng nhà giáo tránh tình trạng đánh trống bỏ dùi, ai không đủ khả năng phải đào thải. Không có chuyện chỉ cần mác giáo viên, vào biên chế là ngủ say, không đổi mới. Không để tình trạng trì trệ đổi mới như thời gian qua”, TS Nguyễn Tùng Lâm nói.

Bên cạnh đó, theo ông Lâm, sau kinh tế, giáo dục là ngành phải được ưu tiên đầu tư để có nguồn nhân lực cao phát triển đất nước. Mặt khác, cần đảm bảo chỗ học cho học sinh ở các thành phố lớn.

Để hướng đến một nền giáo dục công bằng và chất lượng, TS Nguyễn Tùng Lâm cho rằng nước ta cũng cần có tổng kết, đánh giá quá trình thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông 2018 để nhìn nhận được những hạn chế rồi từ đó có sự cải cách về chương trình học, phương pháp giảng dạy trong hệ thống giáo dục.

Cần lời giải cho bài toán học phí giữa trường công và tư

Còn theo GS.TS Phạm Tất Dong, cố vấn của Hội Khuyến học Việt Nam, để hướng đến một nền giáo dục công bằng và chất lượng, nước ta sẽ cần phải nghiên cứu kỹ và sớm có chính sách đó là việc kéo học phí trường tư gần với mức miễn phí như trường công nhất có thể.

“Chúng ta vẫn đang tiến hành phổ cập giáo dục với một chương trình bắt buộc. Vậy tại sao học sinh này được đón nhận miễn phí mà học sinh khác lại phải đóng học phí mới được thụ hưởng? Trường công đã thực hiện miễn phí, tôi rất hoan nghênh và hy vọng rằng một lúc nào đó, sẽ có chính sách hỗ trợ để học sinh trường tư đóng học phí ít hơn hiện nay”, ông Dong chia sẻ.

Vị cố vấn của Hội Khuyến học Việt Nam mong rằng, trong tương lai, các nhà lãnh đạo có thể nghiên cứu kỹ hơn nữa để sớm có những chính sách mới tạo ra sự bình đẳng, công bằng giữa tất cả trẻ em.

Trao đổi với báo chí, Vụ trưởng Vụ Kế hoạch – Tài chính, Bộ GD-ĐT Trần Thanh Đạm cho biết, về phía các trường dân lập tư thục, Bộ GD-ĐT đang phối hợp với các Bộ, ngành làm việc với các địa phương, nghiên cứu tham mưu cấp thẩm quyền để có quy định cụ thể đảm bảo tính phù hợp để bao phủ được chính sách miễn học phí.

Hiện nay, quy định về miễn giảm, hỗ trợ cấp bù học phí và chi phí sinh hoạt cho học sinh tại các trường dân lập, tư thục đã được nêu rõ trong Luật Giáo dục 2019 và các nghị định của Chính phủ.

Cụ thể, theo Luật Giáo dục 2019, các cơ sở giáo dục dân lập, tư thục được quyền chủ động xây dựng mức thu học phí và giá các dịch vụ giáo dục, đào tạo (trừ các dịch vụ do Nhà nước định giá). Mức thu này phải đảm bảo bù đắp chi phí và có tích lũy hợp lý, đồng thời cơ sở giáo dục có trách nhiệm công khai, giải trình với người học và xã hội.

Các cơ sở giáo dục dân lập, tư thục cũng phải thuyết minh chi tiết về chi phí giáo dục bình quân trên mỗi học sinh, mức thu học phí hàng năm, mức thu học phí cho toàn cấp học đối với giáo dục mầm non, phổ thông. Ngoài ra, họ phải công khai lộ trình và tỷ lệ tăng học phí trong các năm tiếp theo, đảm bảo không quá 10%/năm đối với mầm non, phổ thông. Việc công khai này phải tuân thủ quy định pháp luật và có trách nhiệm giải trình với người học, xã hội.

Học sinh thuộc diện miễn, giảm học phí hoặc được hỗ trợ tiền đóng học phí tại các cơ sở giáo dục dân lập, tư thục sẽ được Nhà nước hỗ trợ tối đa bằng mức học phí của các cơ sở giáo dục công lập chưa tự bảo đảm chi thường xuyên trên cùng địa bàn.

Thực hiện chỉ đạo của Bộ Chính trị, thời gian tới, Bộ GD-ĐT sẽ phối hợp với các bộ, ngành và địa phương để nghiên cứu, xem xét và quyết định các phương án triển khai phù hợp. Trước mắt, cần đảm bảo điều kiện trường lớp và tính công bằng trong tiếp cận giáo dục của học sinh.

Bên cạnh đó, xuất phát từ thực tiễn phát triển của hệ thống giáo dục tư thục, Bộ GD-ĐT sẽ tiếp tục nghiên cứu, tham mưu các quy định liên quan đến học phí, mức cấp bù và chính sách hỗ trợ phù hợp.

Nâng tầm nền giáo dục Việt Nam

Ông Bùi Sỹ Lợi, Nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội đánh giá, chính sách miễn học phí là một chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước. Đây không chỉ là một bước tiến quan trọng trong việc hiện thực hóa công bằng giáo dục, mà còn thể hiện rõ trách nhiệm của Nhà nước trong việc chăm lo cho tương lai của thế hệ trẻ. “Mỗi đứa trẻ có quyền được học tập, và việc miễn học phí chính là chìa khóa giúp các em đến gần hơn với ước mơ của mình”, ông Lợi nhấn mạnh.

Bên cạnh nhiều lợi ích, theo ông Bùi Sỹ Lợi, chính sách miễn học phí cũng sẽ kéo theo những áp lực. Một trong số đó là khả năng các trường công lập sẽ phải đón nhận lượng học sinh tăng đột biến khi nhiều em từ trường tư chuyển sang. Điều này đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng về cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên và phương thức tổ chức giảng dạy để hệ thống giáo dục công không rơi vào tình trạng quá tải.

Theo ông Lợi, việc thực hiện chính sách này cần những giải pháp đồng bộ để đảm bảo chất lượng giáo dục không bị chênh lệch giữa các vùng miền. Điều quan trọng nhất là phải bảo đảm điều kiện học tập tốt cho tất cả học sinh, từ cơ sở hạ tầng, chất lượng giáo viên đến các chính sách hỗ trợ phù hợp. Nếu chỉ miễn học phí mà không đầu tư toàn diện thì vẫn chưa thể mang lại sự công bằng thực sự trong giáo dục.

Để đạt được mục tiêu này, theo ông Lợi, nước ta cần chú trọng đầu tư vào 3 yếu tố. Thứ nhất, về cơ sở hạ tầng, ông Lợi cho rằng, việc xây dựng trường lớp khang trang, trang bị đầy đủ thiết bị học tập là yêu cầu cấp bách, đặc biệt tại các địa phương còn nhiều khó khăn.

Thứ 2 là việc nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên. Ông Lợi cho hay, nước ta cần có chính sách đào tạo, bồi dưỡng và điều động giáo viên đến những vùng khó khăn để nâng cao chất lượng giảng dạy. “Người thầy chính là nhân tố quyết định sự thành công của giáo dục”, ông Lợi nói.

Cuối cùng, về việc hỗ trợ tài chính và chính sách vùng khó khăn, vị nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội cho rằng cần tạo điều kiện để các địa phương nghèo có nguồn lực phát triển giáo dục bền vững, không để bất kỳ đứa trẻ nào phải bỏ học vì hoàn cảnh.

Bên cạnh đó, ông Lợi cũng cho rằng, để giáo dục Việt Nam thực sự thay đổi, hướng đến mục tiêu chất lượng thì cần phải xóa việc chạy theo thành tích, chuyển từ ‘học để thi’ sang ‘học để làm, để sáng tạo”, tăng tính thực tiễn, trang bị kỹ năng sống; giáo viên đóng vai trò là người truyền cảm hứng, hướng dẫn- không phải người đọc cho trò chép; học sinh cần học cách tư duy, cách giải quyết vấn đề; hệ thống kiểm tra, đánh giá cũng cần thực chất, đa dạng hơn, không tạo áp lực thi cử nặng nề lên cả xã hội như hiện tại…