Họp khẩn, bàn lâu dài

Lãnh đạo các nước Arab tại lễ khai mạc Hội nghị thượng đỉnh về Gaza tại Cairo, Ai Cập, ngày 4/3. (Nguồn: AFP)

Tham dự Hội nghị thượng đỉnh đặc biệt này có lãnh đạo và quan chức cấp cao từ 22 quốc gia thành viên Liên đoàn Arab (AL), Tổng thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres, Chủ tịch Hội đồng châu Âu (EC) Antonio Costa, Tổng thư ký Liên đoàn Arab Ahmed Aboul Gheit…

Tìm tiếng nói chung

Hội nghị diễn ra đúng thời điểm người Hồi giáo bước vào những ngày đầu của tháng lễ Ramadan, nhấn mạnh tính cấp bách của việc tìm ra tiếng nói chung về tái thiết và quản lý Dải Gaza hậu xung đột trong AL. Đặc biệt, điều này càng quan trọng trong bối cảnh nhiều quốc gia trong khu vực và trên thế giới phản đối đề xuất của Tổng thống Mỹ Donald Trump hồi đầu tháng Hai về việc “tiếp quản Dải Gaza”, biến nơi đây thành “Riviera của Trung Đông” và tái định cư người Palestine sang các nước lân cận như Ai Cập, Jordan.

Bên cạnh đó, lệnh ngừng bắn ba giai đoạn giữa Israel và lực lượng Hamas đạt được với hậu thuẫn của Mỹ, Ai Cập và Qatar bắt đầu hiệu lực từ 19/1 kết thúc giai đoạn một hôm 1/3 nhưng chưa thể tiếp tục giai đoạn hai và đang đứng trước nguy cơ đổ vỡ.

Phát biểu bế mạc Hội nghị, Tổng thống nước chủ nhà Abdel-Fattah el-Sissi tuyên bố, với việc AL thông qua kế hoạch tái thiết Dải Gaza mà không cần phải di dời hơn hai triệu dân cư ở đây cho thấy sự thống nhất của các lãnh đạo AL trong vấn đề Palestine.

Theo ông Abdel-Fattah el-Sissi, kế hoạch tái thiết trị giá 53 tỷ USD sẽ được tiến hành theo ba giai đoạn trong năm năm. Việc tái thiết sẽ diễn ra đồng thời với giải pháp chính trị và an ninh rõ ràng, có sự tham gia của các nước khu vực và hỗ trợ của cộng đồng quốc tế nhằm đạt được một giải pháp công bằng và toàn diện cho vấn đề Palestine.

Tổng thống nước chủ nhà cho biết, Ai Cập cùng với sự hợp tác của Palestine, đã thành lập một ủy ban hành chính gồm các chuyên gia và nhà kỹ trị Palestine độc lập để giám sát hoạt động cứu trợ và tạm thời quản lý vùng lãnh thổ này cho đến khi chính quyền Palestine trở lại tiếp quản Dải Gaza. Hiện Ai Cập đang phối hợp với các bên liên quan để đào tạo lực lượng cho Palestine, những người sẽ đảm nhận nhiệm vụ duy trì an ninh ở Dải Gaza. Cũng theo ông Abdel-Fattah el-Sissi, Cairo dự kiến tổ chức hội nghị tái thiết Gaza với các kế hoạch cụ thể vào tháng Tư tới.

Phát biểu tại Hội nghị, Tổng thống Palestine Mahmud Abbas tuyên bố, chính quyền Palestine (PA) sẽ nối lại quyền kiểm soát Dải Gaza theo kế hoạch hậu xung đột đã được các nhà lãnh đạo Arab công bố. Ông Abbas nhấn mạnh, PA có thể đảm trách “nhiệm vụ của mình tại Dải Gaza thông qua các thể chế chính phủ và một ủy ban chuyên trách được thành lập cho mục đích này”. Bộ máy an ninh của PA sẽ đảm nhận “trách nhiệm sau khi tái cơ cấu và thống nhất đội ngũ nhân sự tại Dải Gaza với sự huấn luyện và hỗ trợ của Ai Cập và Jordan”.

Theo Tổng thư ký AL Ahmed Aboul-Gheit, bạo lực không thể chấm dứt bằng việc di dời người Palestine và việc tái thiết Dải Gaza là khả thi trong khi người dân vẫn được sống trên mảnh đất lịch sử của mình. Ông Ahmed Aboul Gheit cho rằng, người dân Palestine “có quyền sống trong hòa bình trên đất của họ và chúng tôi không thể chấp nhận các dự án bất hợp pháp nào tại khu vực”.

Con đường gập ghềnh

Tổng thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres khẳng định, Liên hợp quốc sẵn sàng ủng hộ kế hoạch tái thiết do Ai Cập đề xuất rằng Gaza phải là một phần không thể tách rời của Nhà nước Palestine. Ông Guterres đồng thời thúc giục Israel và Hamas duy trì khuôn khổ ngừng bắn đã thỏa thuận và quay trở lại bàn đàm phán. Tổng thư ký Liên hợp quốc cho rằng, tình hình nhân đạo ở Dải Gaza là “khủng khiếp” và kêu gọi Tel Aviv cho phép vận chuyển viện trợ nhân đạo vào dải đất này.

Hôm 2/3, ngay sau khi giai đoạn một của thỏa thuận ngừng bắn kết thúc, Israel đã quyết định không cho phép bất kỳ hàng hóa hay vật tư nào được vận chuyển vào Dải Gaza nhằm gây áp lực buộc Hamas chấp nhận gia hạn giai đoạn một của thỏa thuận. Về phía Hamas, lực lượng này muốn tiến tới giai đoạn hai như đã thỏa thuận để đàm phán việc rút quân.

Trong giai đoạn một, theo CNN, phong trào Hamas đã trao trả cho Israel 33 con tin, bao gồm hai con tin bị giam ở Gaza trong 10 năm, năm công dân Thái Lan cùng với tám thi thể người Israel. Đổi lại, phía Israel đã thả tổng cộng 1.737 tù nhân Palestine, bao gồm 120 phụ nữ và trẻ em.

Trong một tuyên bố sau Hội nghị, ông Mahmoud Mardawi, lãnh đạo cấp cao của phong trào nói với hãng tin Al Jazeera rằng Hamas ủng hộ kế hoạch tái thiết, đề xuất thành lập ủy ban quản lý Dải Gaza và tiến hành cuộc bầu cử quốc gia.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Israel Oren Marmorstein đã chỉ trích Liên đoàn Arab, cho rằng tuyên bố chung của Hội nghị “bắt nguồn từ những quan điểm lỗi thời”. Ông Oren Marmorstein viết trên X rằng: “Với ý tưởng của Tổng thống Mỹ Donald Trump, người dân Gaza có cơ hội tự do lựa chọn nơi cư trú theo ý của họ. Thế nhưng, các quốc gia Arab đã từ chối cơ hội này và tiếp tục đưa ra những lời buộc tội vô căn cứ đối với Israel”.

Con đường tái thiết và bảo đảm an ninh ở Dải Gaza vẫn còn nhiều chông gai. Tuy nhiên, việc Hội nghị thông qua kế hoạch tái thiết và giải pháp chính trị khả thi là một bước tiến quan trọng trong tìm kiếm giải pháp cho cuộc xung đột kéo dài hơn một năm qua. Đồng thời, Hội nghị khẳng định vai trò của AL trong việc giải quyết các vấn đề khu vực.