Học tập suốt đời bắt đầu từ tự học

Là người sáng lập và điều hành hai tổ chức thiện nguyện về giáo dục tại Việt Nam là Tủ sách Nhân ái và Ngôi nhà Trí tuệ, anh Nguyễn Anh Tuấn cho rằng trong bối cảnh xã hội biến đổi không ngừng, học tập suốt đời trở thành yếu tố thiết yếu giúp mỗi cá nhân nâng cao tri thức, mở rộng cơ hội và duy trì năng lực cạnh tranh.

Học mọi lúc, mọi nơi

* Anh có suy nghĩ gì về việc học tập suốt đời?

– Tôi nghĩ học suốt đời bắt đầu từ tự học, học miệt mài sau khi ra trường và cập nhật kiến thức mỗi ngày. Việc học không phải chỉ để lấy bằng cấp. Cá nhân tôi xem học tập suốt đời gần như là một việc bắt buộc hay đương nhiên. 

Bởi trong bối cảnh xã hội thay đổi nhanh chóng, tri thức cũ dễ dàng trở nên lỗi thời. Không phải trong thời đại AI bây giờ chúng ta mới cảm nhận được mà ngay cả 10, 20 năm trước hay thậm chí xa hơn nữa, thế giới vẫn liên tục vận động mỗi ngày.

Học ở trong trường chỉ là một phần rất nhỏ so với những gì mình sẽ cần ngoài cuộc sống. Vì vậy phải cần học tập suốt đời, và học một cách liên tục. Mỗi ngày, mỗi ngày đều cập nhật những kiến thức mới mẻ. 

Thế giới đang vận động một cách nhanh chóng. Nếu không thay đổi hoặc chỉ cần lười một xíu, bạn sẽ bị tụt lại phía sau ngay.

* Dường như lan tỏa việc học tập suốt đời cũng chính là một trong những phương châm hoạt động của Ngôi nhà Trí tuệ và Tủ sách Nhân ái phải không, thưa ông?

– Chúng tôi bắt đầu hoạt động từ nhiều năm trước, với sứ mệnh lan tỏa tinh thần học tập suốt đời và phổ biến giáo dục qua tự học và học suốt đời. Chúng tôi quan niệm mọi người có thể học mọi nơi, mọi lúc và học với bất cứ ai. Bất cứ ai cũng có thể là người thầy của mình. Mỗi người đều có thể là một “educator” – vừa học, vừa dạy, vừa chia sẻ kiến thức cho nhau.

Với Tủ sách Nhân ái, chúng tôi kéo gần hơn tình yêu đọc sách, giáo dục tự do và tính cộng đồng trong việc học tập. Chúng tôi cổ vũ việc đọc sách trong cộng đồng và hỗ trợ các sáng kiến giáo dục. 

Các tủ sách của chúng tôi hiện đã được triển khai tại nhiều địa phương, mang lại cơ hội học tập cho hàng ngàn người. Chủ nhật vừa rồi, chúng tôi cùng với một nhóm cựu sinh viên Bách khoa đã trao hơn 1.132 cuốn sách cho các trường tiểu học ở Lâm Đồng.

Với Ngôi nhà Trí tuệ, chúng tôi còn tổ chức các chương trình như lớp học miễn phí cho trẻ em vùng khó khăn, các buổi hội thảo chia sẻ về kỹ năng sống và những dự án hỗ trợ giáo dục trực tuyến để giúp người lớn có thể tiếp tục học tập. Các lớp học đa dạng hình thức, nội dung và cả đối tượng, nhưng đều giống nhau ở chỗ muốn cho mọi người có thể liên tục thu nhận được một ít tri thức cho mình.

Mới đây nhất vào ngày 1-3, chúng tôi đã khai giảng một khóa học online cho 86 học sinh lớp 5 Trường tiểu học Nghĩa Đồng, huyện Tân Kỳ, Nghệ An, có thể học online với giảng viên tình nguyện là hai học sinh người Việt hiện tại đang học trung học tại tiểu bang Georgia của Mỹ. Các em được học tiếng Anh miễn phí qua hình thức trực tuyến, tập trung vào kỹ năng giao tiếp.

Chúng tôi đánh giá đây là một cách làm lan tỏa, không mất nhiều kinh phí nhưng vẫn giúp được rất nhiều học sinh. Chúng tôi nghĩ không thiếu người thầy, chỉ sợ thiếu trò. Giống như một câu danh ngôn nào đó đã từng nói khi người trò muốn học thì người thầy sẽ xuất hiện.

Học ở trong trường chỉ là một phần rất nhỏ so với những gì mình sẽ cần ngoài cuộc sống. Vì vậy phải cần học tập suốt đời, và học một cách liên tục. Mỗi ngày, mỗi ngày đều cập nhật những kiến thức mới mẻ.

Có trò sẽ có thầy

* Theo anh, các trường học có thể xây dựng cho học sinh khả năng học tập suốt đời như thế nào?

– Theo tôi, các trường học có thể khuyến khích học tập suốt đời bằng cách tạo ra môi trường học chủ động, nơi học sinh không chỉ tiếp thu kiến thức từ giáo viên mà còn biết cách tự tìm tòi, nghiên cứu. Các phương pháp như học qua dự án, tranh biện, nghiên cứu cá nhân đều có thể giúp học sinh rèn luyện thói quen học tập chủ động.

Bên cạnh đó, trường học cũng nên tích hợp các chương trình giáo dục kỹ năng mềm, như kỹ năng nghiên cứu, tư duy phản biện và quản lý thời gian, để học sinh có thể tiếp tục học tập hiệu quả ngay cả khi rời khỏi môi trường trường học.

Ngoài ra, học sinh có thể bắt đầu từ những việc nhỏ như đọc sách, thảo luận, tham gia các khóa học trực tuyến. Quan trọng nhất là duy trì thói quen học hỏi, không ngại đối mặt với những điều mới. Một cách hiệu quả khác là tham gia các cộng đồng học tập, nơi mọi người có thể chia sẻ kiến thức và động viên nhau cùng tiến bộ.

* Bản thân anh thực hành việc học tập suốt đời như thế nào?

– Tôi luôn duy trì thói quen đọc sách hằng ngày, tham gia các khóa học trực tuyến và các hội thảo chuyên môn. Nhưng tôi thường học từ chính những bạn bè, thầy cô và từ các cuộc nói chuyện cà phê trên đường phố hơn là một cách chính quy. Đôi lúc, một buổi nói chuyện thật sâu với một người bạn rất có chuyên môn sẽ giúp tiếp thu được rất nhiều kiến thức quý giá và thực tiễn.

Với một chủ đề nào mình muốn học, tôi sẽ tự thân học trước. Có thể tìm kiếm trên mạng hay thông qua AI. Ngày nay rất nhiều kiến thức, câu hỏi bạn có thể học với AI, từ những kiến thức rất hàn lâm đến những chuyện rất đời thường như… vo gạo, nấu cơm. Chỉ cần 10 – 15 phút nói chuyện với AI, bạn đã có thể nâng cao kiến thức của mình về một chủ đề nào đó.

Nếu Internet, AI hay sách vở vẫn không khiến tôi thỏa mãn, tôi sẽ tìm đến những người có thể giúp mình giải đáp. Tôi cũng giữ một tâm niệm cho mình giống với khi xây dựng Ngôi nhà Trí tuệ và Tủ sách Nhân ái, rằng chỉ cần bạn muốn học, người thầy sẽ xuất hiện.