Hiểu đúng ngữ liệu mới là một thách thức

Từ trước đến nay, đề thi Ngữ văn thường sử dụng ngữ liệu là tác phẩm học sinh được học trong sách giáo khoa. Ví dụ năm 2024, đề thi tuyển sinh lớp 10 môn Ngữ văn của Sở GD&ĐT Hà Nội cho đoạn trích trong tác phẩm “Đồng chí” SGK Ngữ văn 9 yêu cầu thí sinh trả lời các câu hỏi đọc hiểu và viết đoạn văn (chiếm 6,5 điểm).

Từ năm nay, học sinh lớp 9 thi tuyển lên lớp 10 theo chương trình GDPT 2018. Theo đó, đề thi môn Ngữ văn sẽ không sử dụng ngữ liệu trong SGK.

Tháng 8/2024, Sở GD&ĐT Hà Nội đã công bố đề minh họa với cấu trúc 2 phần đọc hiểu (4 điểm); viết (6 điểm). Đề minh họa sử dụng ngữ liệu là một bài thơ ngoài SGK sử dụng cho cả phần đọc hiểu và làm văn.

Nhiều học sinh băn khoăn, lo lắng, dù được thầy cô giáo dạy kỹ năng đọc hiểu, kỹ năng làm bài đối với một tác phẩm, đoạn trích mới tuy nhiên, khi vào phòng thi, bị hạn chế thời gian làm bài sẽ là một thách thức.

Kỳ thi tuyển sinh lớp 10 năm nay là năm đầu tiên đề thi môn Ngữ văn không sử dụng ngữ liệu trong sách giáo khoa.

Cô Hoàng Tuệ Minh, Tổ trưởng bộ môn Ngữ văn, Trường THCS Giảng Võ, quận Ba Đình (Hà Nội) cho biết, xác định học sinh lớp 9 thi tuyển lên lớp 10 là kỳ thi quan trọng, mang tính chất bước ngoặt đối với mỗi học sinh nên từ đầu năm học nhà trường có kế hoạch, chiến lược ôn tập để đạt mục tiêu.

Thời điểm này, học sinh cuối cấp được tăng cường tiết học các môn thi, tổ chức lớp học không đồng cho học sinh có nhu cầu. Giáo viên sẽ rà soát kiến thức cho từng em đảm bảo nắm chắc nội dung, hướng dẫn kỹ năng làm bài.

Ở trên lớp, thời điểm này học sinh chưa hoàn thành chương trình chính khóa nên giáo viên đang dạy theo hình thức cuốn chiếu, học đến đâu chắc kiến thức đến đó.

Ví dụ, vừa kết thúc thể loại truyện, giáo viên sẽ tổng hợp toàn bộ kiến thức liên quan đến truyện từ lớp 6 đến lớp 9, nhấn mạnh đến đặc điểm, kỹ năng.

Nếu như chương trình trước đây, học sinh chỉ cần học kỹ nội dung các tác phẩm trong sách giáo khoa (SGK) đã có thể tự tin đi thi thì chương trình mới, ngữ liệu trong sách không còn quá quan trọng. Đề thi tuyển sinh vào lớp 10 chắc chắn sử dụng ngữ liệu ngoài SGK, do đó, trong quá trình dạy học, giáo viên cũng được khuyến khích tìm kiếm các tư liệu để học sinh làm quen.

Việc cần thiết trong suốt những năm qua đó là giáo viên hướng dẫn học sinh kỹ năng đọc hiểu, dạy theo các dạng bài, đặc trưng của thể loại. Từ ngữ liệu là đoạn trích trong tác phẩm thơ, truyện, học sinh phải có khả năng đọc hiểu, hiểu đúng nội dung, tư tưởng của tác phẩm sau đó mới kết nối đến phần viết.

Học sinh thiếu “vốn” văn chương

Cô Tuệ Minh cho biết, trong quá trình dạy học theo chương trình GDPT 2018, điều giáo viên nhận thấy điểm tích cực đó là kết quả các bài kiểm tra, đánh giá không rập khuôn theo lối mòn như trước. Sản phẩm như “vườn trăm hoa khoe sắc”, học sinh thể hiện được năng lực văn chương rõ ràng, nổi trội. Tuy nhiên, cũng có không ít em loay hoay, lúng túng khi gặp ngữ liệu mới.

Dù có tích cực nhưng dạy theo phương pháp mới, học sinh không được đào sâu, học kỹ bất kỳ tác phẩm văn học nào cũng được cho là điểm trừ. Các em dễ quên, dễ “lạc lối” vì hiểu sai lệch nội dung. Trong quá trình chấm bài, vẫn có những em viết ngô nghê, thể hiện cá tính, quan điểm cá nhân quá nhiều vào bài viết hay không biết phân chia thời gian hợp lý nên không kịp hoàn thành bài viết.

Để làm bài thi môn Ngữ văn theo chương trình mới một cách tốt nhất, giáo viên đã bám sát khung chương trình, chuẩn yêu cầu cần đạt để hình thành kỹ năng làm bài cho học sinh.

Khi đó, gặp ngữ liệu nào, các em cũng có thể làm được bài. Ở mỗi dạng bài sẽ có một “khung” nhất định. Học sinh phải học cách khái quát nội dung, phân tích, mổ xẻ nội dung, rút ra bài học…

“Từ phương pháp đã được dạy trên lớp, điều cần thiết hiện nay là các em cần thực hành viết thật nhiều, sau đó đọc lại bài và điều chỉnh, mở rộng”, cô Minh nói.

Với học sinh đại trà, ngoài dạy kỹ năng đọc hiểu, giáo viên còn hướng dẫn cách viết bài với yêu cầu đảm bảo đúng nội dung, kiến thức. Học sinh khá, giỏi yêu cầu cao hơn về cảm thụ văn học và bài viết hay, có thể lấy được điểm cộng.

Cô giáo cũng cho rằng, với thời gian thực hiện bài thi 120 phút, học sinh phải thực hiện phần đọc hiểu và phần làm văn, nếu đề cho ngữ liệu ngoài sách khá dài, khó sẽ là thách thức lớn đối với học sinh.

Bởi vì ngay cả với giáo viên, khi gặp ngữ liệu mới cũng phải đọc đi đọc lại nhiều lần để hiểu, đọc thêm tư liệu liên quan để hiểu sâu, mở rộng. Do đó, học sinh có khả năng đọc hiểu chưa tốt, dễ hiểu sai, viết sai và mất điểm. Dù hiện nay, đáp án mở, chấp nhận mọi lập luận của học sinh, miễn là không vi phạm pháp luật, đạo đức, xuyên tạc.

Sở GD&ĐT Hà Nội đã cho biết, đề thi Ngữ văn sẽ không ra dài quá 2 trang giấy nhưng, theo các giáo viên dạy bộ môn này, với thời gian làm bài giới hạn, học sinh phải thực hiện nhiều kỹ năng đọc, trả lời các câu hỏi, viết đoạn văn, bài văn do đó đề thi cần đảm bảo không quá dài, ngữ liệu gần gũi, vấn đề mang tính chất thời đại và phù hợp với lứa tuổi.

Đối với học sinh, thầy cô giáo khuyên, để chuẩn bị tốt cho kỳ thi năm nay, học sinh cần tăng cường tìm kiếm các ngữ liệu ngoài sách để đọc, mở rộng vốn từ đồng thời chăm chỉ luyện đề. Chỉ có thực hành viết nhiều sẽ giúp học sinh quen với các dạng bài cũng như có kỹ năng xử lý văn bản.

Hà Linh