Hệ thống y tế châu Phi có nguy cơ ‘sụp đổ trong vài năm tới’

Ông cho rằng nguồn viện trợ nước ngoài chủ yếu tập trung vào các bệnh truyền nhiễm như HIV, lao, thay vì các bệnh không lây nhiễm như ung thư, tiểu đường, tăng huyết áp.

Tại khu vực cận Sahara, tỷ lệ tử vong do bệnh không lây nhiễm đã tăng từ 24% năm 2000 lên 37% vào năm 2019 và dự kiến trở thành nguyên nhân gây tử vong hàng đầu vào năm 2030. Điều này phần lớn xuất phát từ lối sống ít vận động, chế độ ăn uống không lành mạnh theo kiểu phương Tây và tình trạng ô nhiễm không khí.

Phát biểu tại Diễn đàn Liên minh NCD Toàn cầu ở Kigali, Rwanda, ông Gitahi nhấn mạnh rằng 50% ca nhập viện tại các bệnh viện châu Phi liên quan đến bệnh không lây nhiễm và 80% chi phí điều trị do bệnh nhân tự chi trả.

Ông cảnh báo rằng nếu các quốc gia không có đủ nguồn lực để giải quyết vấn đề này, hệ thống y tế của khu vực sẽ đối mặt với nguy cơ sụp đổ. Ông Gitahi cũng chỉ trích sự chi phối của các tập đoàn đa quốc gia đối với thị trường y tế.

Ông cho rằng viện trợ nước ngoài không phải là từ thiện, mà là công cụ bảo vệ lợi ích của các quốc gia tài trợ. Vì vậy, phần lớn ngân sách hỗ trợ y tế toàn cầu – chưa đến 3% – dành cho bệnh không lây nhiễm, trong khi các bệnh truyền nhiễm được ưu tiên hơn do nguy cơ lan rộng ra ngoài biên giới.

Việc chính quyền Mỹ đóng băng phần lớn ngân sách viện trợ nước ngoài đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động của tổ chức Amref. Ông Gitahi tiết lộ rằng tổ chức này vận hành các dự án trị giá khoảng 250 triệu USD mỗi năm, trong đó 50 triệu USD đến từ quan hệ đối tác với Chính phủ Mỹ.

Nhiều nhân viên của Amref đã phải nghỉ phép không lương, và ông Gitahi hy vọng một số dự án có thể được khởi động lại sau đợt đánh giá kéo dài 90 ngày theo chính sách của chính quyền Tổng thống Donald Trump.

Viện trợ của Mỹ hiện chiếm khoảng 50% tổng viện trợ phát triển cho châu Phi, tương đương 6,5 tỷ USD trong tổng số 13 tỷ USD. Ông Gitahi thừa nhận rằng các nền kinh tế châu Phi không đủ mạnh để thay thế hoàn toàn khoản tài trợ này, và các nước có thể phải điều chỉnh mục tiêu cung cấp dịch vụ y tế, tập trung vào nhóm dân số nghèo nhất thay vì toàn bộ người dân.

Cuối cùng, ông kêu gọi cộng đồng quốc tế nhìn nhận rằng một hệ thống y tế yếu kém không chỉ ảnh hưởng đến châu Phi mà còn đe dọa an ninh toàn cầu. “Khi một quốc gia có hệ thống y tế suy yếu, điều đó cũng giống như có một không phận không an toàn – nó đặt cả thế giới vào tình trạng rủi ro”, ông Gitahi cảnh báo.

Ngọc Ánh (theo AHF, Guardian, UN)