Hễ nghe tiếng sấm đầu tiên trong năm, cả làng người Ơ Đu ở Nghệ An lập tức làm việc gì?

Dân tộc Ơ Đu và tục thờ thần Sấm

Dân tộc Ơ Đu là một trong 5 dân tộc ít người nhất trong cộng đồng 54 dân tộc trên cả nước. Người Ơ Đu hiện diện duy nhất trên địa bàn huyện Tương Dương, Nghệ An. Trong đó, người Ơ Đu tập trung sinh sống ở bản Văng Môn, xã Nga My với hơn 102 hộ.

Đối với dân tộc Ơ Đu có một lễ hội lớn, quan trọng nhất đó là lễ hội tiếng sấm đầu năm – Lễ hội Chăm Phtrong gắn với tục thờ Thần Sấm. Trong tâm thức của người Ơ Đu khi nào có tiếng sấm thì đó là mới thời điểm bước sang năm mới.

Lễ hội tiếng sấm đầu năm với ý nghĩa cầu mong bản làng bình yên, mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, dân làng dồi dào sức khỏe. Lễ hội tiếng sấm đầu năm mang đậm sắc thái văn hóa độc đáo, đặc trưng của dân tộc Ơ Đu.

Sau đêm có tiếng sấm đầu tiên trong năm, ngay sáng hôm sau, thầy mo đi một vòng trong bản đánh từng hồi chiêng thông báo cho mọi người biết để chuẩn bị mở hội, đón Tết. Dân bản nhanh chóng cùng nhau mang các vật dụng đi ra suối để rửa, kỳ cọ sạch sẽ, rồi rửa mặt, vuốt lên tóc, rửa chân, tay với ý nghĩa rửa trôi, rũ bỏ những đen đủi, phiền muộn của năm cũ.

Phụ nữ rửa sạch những quả trứng gà bằng nước suối để mong mọi sự sinh sôi, phát triển. Đàn ông ra suối rửa chân, tay, lội ngược dòng nước để mong có sức khỏe tốt, dẻo dai khi đi nương, lên rẫy, đi rừng.

Già làng, thầy mo Lo Văn Cường (trú tại bản Văng Môn, xã Nga My) cho biết: Khi dân tộc Ơ Đu còn ở trong đại ngàn thì lễ hội tiếng sấm đầu năm đã có. Xa xưa, do chưa có lịch tính thời gian nên tổ tiên của người Ơ Đu lấy tiếng sấm là dấu hiệu để khởi đầu bước sang năm mới.

Theo già làng Lo Thanh Bình (trú tại bản Văng Môn, xã Nga My), khi nào bản làng đón tiếng sấm đầu năm là ông dậy thật sớm, đánh thức mọi người trong gia đình ra suối rửa mặt, rửa chân tay để mong may mắn trong năm mới. Ra suối rửa mặt xong, ai cũng cảm thấy vui vẻ, phấn khởi và tin tưởng sang năm mới gặp nhiều may mắn, niềm vui.

Sau nghi thức rửa sạch những đen đủi của năm cũ ở suối thiêng, mọi người di chuyển về địa điểm tiến hành các lễ thức cúng cầu may trong ngày đầu tiên của năm mới. Trên đường di chuyển, mọi người đều chào hỏi, chúc sức khỏe đến những người gặp trên đường.

Cụ Vi Thị Dung (bản Văng Môn, xã Nga My) cho biết, dịp dân bản tổ chức lễ hội tiếng sấm đầu năm, con cháu, anh em, họ hàng, dòng tộc làm ăn xa quê đều cố gắng về quê chung vui. Lễ hội tiếng sấm là dịp để nhớ về cội nguồn nên tất cả mọi người đều cảm thấy vui vẻ, phấn khởi, đoàn kết.

Mâm cúng bản trong lễ hội tiếng sấm đầu năm của người Ơ Đu có gì đặc biệt

Cúng bản là nghi thức đầu tiên trong lễ hội tiếng sấm đầu năm của dân tộc Ơ Đu. Mâm cúng với các lễ vật gồm: gà luộc chín, xôi nếp, rượu trắng. Thầy mo là chủ lễ đọc những lời khấn cầu thông báo và xin phép thổ địa, thổ công cho phép dân bản tổ chức đón Tết.

Sau lễ cúng bản là cúng thần Sấm, cúng tổ tiên và cúng làm vía cho dân bản. Lễ vật trên hai mâm cúng là những món ăn truyền thống của đồng bào Ơ Đu được chế biến từ những nguyên liệu lấy từ núi rừng.

Thầy Mo cầu khấn để cầu mong thần Sấm, tổ tiên về thụ lễ vật và ban phát cho bản làng được yên bình, ấm no, mưa thuận gió hòa, thiên nhiên tươi tốt, mọi người trong bản đoàn kết, dồi dào sức khỏe, thuận lợi trong công việc, làm ăn, học tập.

Lễ vật dân bản dâng cúng đều đầy đủ các món: thủ lợn luộc, cá suối nướng, các loại thịt luộc, cơm lam, rượu đựng ống nứa, rêu đá, lạp cá, nhoọc chuột, lá môn… được bày trên hai chiếc mâm đan bằng mây và lót lá chuối. Đây là của dân đóng góp để mong bước sang năm mới thần Sấm, tổ tiên phù hộ cho con cháu gặp nhiều may mắn, mạnh khỏe.

Kết thúc các lễ cúng, thầy mo và các vị già làng trong bản nâng chén rượu để cầu mong những điều tốt đẹp đến với bản làng trong năm mới. Dân bản cùng thực hiện nghi thức buộc chỉ đen vào cổ tay cho nhau với ý nghĩa cầu mong sự khỏe mạnh. Trong những ngày diễn ra lễ hội tiếng sấm đầu năm, người dân cùng nhau tụ tập để mở rộng vòng xòe nhảy múa, ca hát vui chơi.

Bà Vi Thị Mùi – Phó Chủ tịch UBND xã Nga My cho biết: Đời sống văn hóa, tinh thần của bà con dân tộc Ơ Du ngày càng nâng lên. Bà con Ơ Đu cũng có ý thức gìn giữ phát huy giá trị bản sắc văn hóa của dân tộc. Hằng năm bà con tổ chức lễ hội tiếng sấm đầu năm. Chính quyền địa phương cũng quan tâm thành lập các câu lạc bộ duy trì bản sắc văn hóa của dân tộc Ơ Đu.