Hành trình 20 năm đào tạo thiết kế tại Trường đại học Văn Lang

Theo ông thì điều gì ở hai lĩnh vực này để đạt được vị trí như vậy? 

ThS. Họa sĩ Phan Quân Dũng: Đây là cả một quá trình của nhiều ngành học khối thiết kế VLU trong vòng 20 năm chứ không phải là câu chuyện của ngày ngày một ngày hai.

Tôi là dân mỹ thuật, cũng là dân thiết kế. Khi tiếp xúc với các trào lưu mở cửa của nước ngoài, tôi thấy có rất nhiều điều mới mẻ có thể học hỏi.

Tuy nhiên tôi nghĩ rằng xu hướng của thế giới là liên ngành, đa ngành và sự hài hòa, mình đào tạo thiết kế thì phải lồng ghép yếu tố nghệ thuật vào đó. Ngay từ khi thành lập khoa, chúng tôi đã xác định nghệ thuật và thiết kế là yếu tố cốt lõi trong mọi hoạt động.

Ban đầu, thầy cô cũng rất ngỡ ngàng khi sinh viên thiết kế đồ họa tham gia các hoạt động sáng tác hoàn toàn thuộc về nghệ thuật. Nhưng thực tế sinh viên dự thi nghệ thuật sắp đặt cấp thành phố tổ chức và đạt giải nhất. Sinh viên có chất nghệ thuật trong người thì thiết kế rất tốt, đáp ứng cả tính công năng và đẩy tính thẩm mỹ của sản phẩm lên rất cao.

Do đó tôi đã chọn chiến lược pha trộn hài hòa các yếu tố này cho hoạt động đào tạo. Và tôi nghĩ điều đó tạo nên sự khác biệt riêng có, giúp hai lĩnh vực đào tạo  này của Trường đạt được thành tích hôm nay.

Thật ra không ai nói cho mình con đường đi cả, mình chỉ có đi các nước, cảm nhận và học hỏi họ. Mình thấy được những điều gì và mình phải đem những gì tinh túy nhất vào chương trình đào tạo sinh viên. Ở đó không chỉ có kiến thức mà còn phải mang được tinh thần và những giá trị cụ thể. Tổ chức QS họ đánh giá, phỏng vấn và khảo sát công bằng trước khi đưa ra kết quả xếp hạng.

Nhưng sự thành công chắc đâu chỉ cần có chiến lược đúng phải không, thưa ông?

Chính xác. Không ai một mình có thể làm được tất cả. Khi muốn thực hiện một chiến lược phải luôn cần những con người thực hiện. Những hoạt động của mình phải làm sao trở thành một hệ thống và hệ thống đó phải đoàn kết mới thành công. Đây cũng là khó khăn cũng như là thuận lợi nếu mình biết khai thác.

Gần như nguồn lực của khoa là các thầy cô từ ngành nghệ thuật. Mảng thiết kế thì nguồn lực trong nước khá là ít. Tuy nhiên, giảng viên thiên về nghệ thuật có thể thích nghi,  theo đuổi, làm việc về thiết kế. Chính vì mình đã xác định đào tạo là sự pha trộn giữa nghệ thuật và thiết kế nên giảng viên đã làm rất tốt chiến lược của khoa.

Dĩ nhiên cái gì ban đầu cũng có trở ngại. Chẳng hạn việc đưa sinh viên thiết kế đi học trải nghiệm nghiên cứu vốn cổ, có giảng viên phản đối vì đây là ngành thiết kế mà học như ngành nghệ thuật.

Thế nhưng khi học trải nghiệm, các bạn ghi chép, làm thiết kế cộng đồng, tư duy về cách sắp đặt, ứng dụng, môi trường, cộng đồng, hiểu được thế nào là văn hóa tinh thần dân tộc chứ không phải chỉ để chiêm ngưỡng một sản phẩm rồi về thiết kế.

Tư duy này ở nước ngoài đã triển khai rất nhiều và mình phải hướng cho tất cả mọi người thấy cái lợi đó. Khoa mời các chuyên gia ở nước ngoài là họa sĩ, điêu khắc và nghệ thuật sắp đặt đến Văn Lang. Họ mang đến cách thức, tư duy rất hay thì mình học hỏi từ người ta rồi vô tình tạo ra cho các thầy cô một niềm hứng khởi, một cách nhìn mới, một tư duy mới, từ đó thầy cô đồng cảm và đồng hành cùng mình.

Đâu là điểm mạnh cần phát huy và hạn chế phải cải thiện? 

Khoa Mỹ thuật &Thiết kế có lẽ là Khoa đầu tiên của Trường đăng ký kiểm định AUN-QA từ năm 2015. Ngành Thiết kế Đồ họa cũng chính là ngành kiểm định AUN-QA đầu tiên, sau đó là Thiết kế Thời trang, Thiết kế Nội thất.

Hoạt động giáo dục của Khoa chúng tôi liên quan nhiều đến doanh nghiệp bởi thế chúng tôi được các tổ chức kiểm định đánh giá rất cao ở phương diện này. Hầu như trong các hoạt động của sinh viên, sản phẩm của sinh viên đều có sự góp mặt của các doanh nghiệp. Doanh nghiệp công nhận, xã hội ông nhận thì sẽ tạo được uy tín, sinh viên có việc làm.

Nhưng chúng tôi cũng còn hạn chế là nghiên cứu khoa học. Nhiều người vẫn nghĩ rằng nghệ sĩ chỉ sáng tác, nghiên cứu là việc của các tiến sĩ. Tư duy này cần được thay đổi dần. Trên con đường đào tạo, tôi khẳng định rằng lý luận và thực hành luôn phải song hành với nhau. Người nào nghĩ rằng tôi vẽ thật đẹp và tôi không cần cái gì khác thì tôi nghĩ đây là một sai lầm. Về mặt lý luận là phải có.

Năm ngoái chúng tôi chỉ có 3 bài đăng ký với nhà trường về nghiên cứu khoa học nhưng riêng năm nay (vẫn chưa tổng kết), khoa đã có được khoảng 35 bài. Chúng tôi đã thay đổi từng bước, dần dần mọi thứ sẽ tốt.

Vì sao khoa tham gia xếp hạng QS World University Rankings by Subject? Phải chăng vì muốn “lấy tiếng” hay vì mục đích nào khác?

Khi xếp hạng, QS hỏi tôi rằng “Tại sao lại đưa Khoa Mỹ thuật  & Thiết kế trong khi Trường Đại học Văn Lang có rất nhiều Khoa?”. Tôi nói với họ rằng tôi muốn biết chúng tôi đang đứng ở đâu, điểm nào mạnh, chỗ nào cần khắc phục để tốt hơn.

Chúng tôi tự nói rằng mình làm được gì, chưa làm tốt chỗ nào, nhiều người sẽ không tin. Chúng tôi cần một đơn vị bên ngoài có góc nhìn khách quan để đánh giá việc đó. Đó là lý do chúng tôi tham gia kiểm định và xếp hạng.

Xếp hạng để có cái nhìn khách quan giúp chúng tôi làm tốt hơn cái đã làm được, cải thiện những điểm yếu để mang đến chất lượng đào tạo tốt hơn.

Bởi mục tiêu của đào tạo là chất lượng, là các bạn sinh viên. Xếp hạng cao là vinh dự nhưng cũng là một áp lực cho tất cả các thầy cô để chuẩn bị cho các năm tới.

Tại sao ngành Thiết kế Thời trang của Trường được xã hội đánh giá cao? Không phải chỉ thiết kế một bộ quần áo để ăn mặc, sinh viên của chúng tôi lan tỏa thời trang đến nhiều nhóm dân tộc thiểu số ở các vùng sâu xa, vùng biên giới, cho họ thấy hiệu ứng dệt may như thế nào và các hình ảnh hoa văn, họa tiết mà các bạn ấy vẽ ra làm sao. Các hiệu ứng đấy không còn là thiết kế nữa.

Theo ông AI có ảnh hưởng gì đến việc đào tạo của trường hay không?

Công nghệ của AR, công nghệ của thực tế ảo, công nghệ AI là một trong những xu hướng không thể ngăn cản được, đó là công nghệ của thế giới và mình sẽ phải học. Đây như là một phương tiện giúp chúng ta hoàn thành dự án, giúp quá trình  sáng tạo của chúng ta  đi nhanh hơn, ngắn hơn để đến mục tiêu. Đừng quá sợ hãi khi một cái gì đó ra đời.

Hệ thống giáo dục sẽ phải tiếp cận và sử dụng các phần mềm công nghệ, dạy một cách chính thống để sinh viên có thể hiểu được các mặt tích cực và tiêu cực khi sử dụng. Giảng viên là người tiên phong. Có những định hướng tốt, cách nhìn tốt nhưng không có nhân sự, con người đồng hành thì chúng ta sẽ thất bại.

Chúng tôi tự hào về “Thiên thời – Địa lợi – Nhân hòa” tại Trường Đai học Văn Lang. Thiên thời: hiện nay các bạn tiếp cận các thế giới rất dễ dàng, không như hồi xưa. Địa lợi: Văn Lang luôn hướng đến trải nghiệm học của sinh viên, luôn đầu tư cho sinh viên học tập, cơ sở vật chất rất tốt. Nhân hòa: Chúng tôi có lãnh đạo trường tốt, thầy cô có tâm với nghề, có sinh viên đến học tập và các phòng ban hỗ trợ nhiệt tình cho chúng tôi về năng lực. Đã có 3 yếu tố này rồi thì tôi không thể không cố gắng. Không có lý do để chúng tôi không bước tiếp trên con đường này.